İSLAM AİLE HUKUKUNUN KANUNLAŞTIRILMASINDA ŞERİ HUKUKA YAPILAN ATIFLAR: MALEZYA ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 72, 101 - 134, 15.05.2024

Ahmet Kılınç Betül Argunhan

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1483978

Öz

Malezya 1957 yılında bağımsızlığını kazanmış, 1963 yılında Federal Anayasa ilan edilmiştir. Anayasa’ya göre Federasyon’un dini İslam’dır. Kuruluşundan bugüne çeşitli kanunlaştırma faaliyetleri yürüten ülke, hukukun belirli alanlarında Müslümanlar için ayrı, gayrimüslimler için ayrı kanunlar çıkarmaktadır. Bu minvalde 1984 yılında Müslüman vatandaşlar için Malezya İslam Aile Kanununu (Islamic Family Law Act) hazırlanmıştır. Bu Kanun, aile hukukuna dair birtakım konuları derinlemesine düzenlemesine karşın, diğer birtakım konularda ‘şeri hukuk’ olarak nitelendirebileceğimiz ‘Hukum Syara’ya atıf yapmak suretiyle daha yüzeysel hükümler ihtiva etmiştir. Şeri hukuka yapılan atıflar Malay öğretisindeki bazı görüşlerce eleştirilmektedir. Bu çalışmada Malay öğretisi ve hukuk uygulaması dikkate alınarak, şeri hukuka atıfta bulunan kanun hükümleri incelenmiştir. Bunun için sırasıyla; kanun metninde geçen ‘Hukum Syara’ ve ‘Recognized Mazhabs’ ibareleri değerlendirilmiştir. Devamında, belirlenen konuların Kanun’daki hükümlerine ve İslam hukuk eserlerindeki görüşlere bakılmıştır. Çalışmayla elde edilen çıkarımlar öz itibariyle şu şekildedir: İlk olarak, Kanun’un başlığında ‘Islamic law’ denmesine mukabil, metin içinde şeri hukuka atıf yapılacağı hallerde ‘Hukum Syara’ ibaresinin tercih edilmesi dikkate değerdir. Kanaatimizce Islamic Law ibaresi kanunlaştırma amacını ifade ederken, Hukum Syara ibaresinin kullanıldığı yerler daha kapsamlı bir kurallar bütününe işaret etmektedir. İkinci olarak, ‘Recognized Mazhabs’ ifadesiyle, Kanun bağlamında tanınmış, muteber mezheplerin (Şafii, Hanefi, Maliki, Hanbeli) kastedildiği anlaşılmaktadır. Kanun koyucunun yer yer Hukum Syara’ya atıf yapmasının sebepleri dört ana başlıkta ele alınabilir. Bunlardan ilki, kanun koyucunun, örf ve ananevi uygulamalarını şeri hukukla bağdaştırma çabası; ikincisi, hukuki esneklik ve dinamizmi sağlamak ve uygulayıcının takdir yetkisini genişletmek gayesi; üçüncüsü sabit naslarla ve ayrıntılı şekilde düzenlenen konularda tekrara düşmekten kaçınmak ve dördüncüsü ise ülkenin düalist hukuki yapısının şeri hukuka başvurmayı gerektirmesidir

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Aile, Kanun, Malezya, IFLA, Hukum Syara

Kaynakça

• Acar H İ, “Talak”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.39, İstanbul, 2010, ss. 496-500.
• Aktürk M, İslam Hukukunda Boşanmaya İlişkin Uyuşmazlıklarda Alternatif Çözüm Yolları, Adalet, Ankara, 2023.
• Alsaç H, “İslam Hukukunda Muhâlea ve TMK Anlaşmalı Boşanma ile Mukayesesi”, C.9, S.2, 2022, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, ss.1165-1196.
• Anis Shuhaiza Bt Md Salleh, “Cross Boundary Marriage Under Malaysian Family Law: Between a Dream of Life and Reality of Legal Requirements”, V.3, No. 2, 2010, Journal of Politics and Law, ss. 1148-155.
• Apaydın H Y, “Velâyet”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 43, İstanbul, 2012, ss. 15-19.
• Aslan B, “İslam Hukukunda Evlilikte Velayetin Ortadan Kalkmasıyla Velinin Velayetinin Kime Geçeceği Konusunun Değerlendirilmesi”, C. IV, S. 7, 2016/1, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, ss.25-47.
• Atar F, “Muhâlea”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 30, Ankara, 2020, ss. 397-401.
• Aydın M A, “Hukuk-ı Aile Kararnamesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 18, İstanbul, 1998, ss. 314-318.
• Aydın M A, “Mehir”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 28, Ankara, 2003, ss. 389-391.
• Aydın M A, Osmanlı Aile Hukuku, 3. Baskı, Klasik, İstanbul, 2020.
• Aydın M A, Türk Hukuk Tarihi, 16. Baskı, Beta, İstanbul, 2019.
• Bakkaloğlu A, “Tefvîz”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 40, İstanbul, 2011, ss. 310-311.
• Bilmen Ö N, Fıkıh İlmi ve İslam Hukuku Terimleri Sözlüğü, Haz. Abdullah Kahraman, 2. Baskı, Nizamiye Akademi, İstanbul, 2017.
• Cin H / Akgündüz A, Türk Hukuk Tarihi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2017.
• Cin H / Akyılmaz G, Türk Hukuk Tarihi, 13. Baskı, Sayram, Konya, 2021.
• Devellioğlu F, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 33. Baskı, Aydın Kitabevi, Ankara, 2017.
• Doğangüzel S B, Osmanlı Hukukunda Nişanlanma, 2. Baskı, Adalet, Ankara, 2021.
• Ekinci E B, İslam Hukuku, 3. Baskı, Arı Sanat, İstanbul, 2018.
• Göksoy İ H, “Malezya”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 27, Ankara, 2003, ss.-486-493.
• Güler H, “Şafii Mezhebine Göre Nikahta Velayet Yetkisi”, C. 15, S. 8, 2021, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, ss. 322-348.
• Güler H, “Şafiilerde Mezhep İçi Tercih ve Usulü”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2021.
• Hocaeminefendizâde Ali Haydar Efendi, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, C.1, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2020.
• İbrahim Halebî, Mültekâ el-Ebhûr, Terc. Mustafa Uysal, C. 1, Çelik Yayınevi, İstanbul, 2015.
• İlavelerle Mu’cemü’l-Müfehres Kur’an-ı Kerim Lügati, Haz. Mahmut Çanga, 6. Baskı, Timaş, İstanbul, 2016.
• İmam Şafii, el-Umm, C.1, Ter. Musa Özdemir, Buruc Yayınları, İstanbul, 2015.
• Karaman H, “Fıkıh”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 13, İstanbul, 1996, ss. 1-14.
• Kılınç A, “İslam Hukukunun Evrenselliği Bağlamında Hukuk-ı Aile Kararnamesi ile Malezya İslam Aile Hukuku Kanunu 1984’ün Mukayesesi”, C. XIV, S. 2, 2019, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 623-662.
• Kılınç A N / Kılınç A, “Mehrin Türk Pozitif Hukuku Açısından Yeniden Değerlendirilmesi Gerekliliği”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1), ss.103-118.
• Koyuncu N, “Günümüz ve İslam-Osmanlı Hukukunda Mal Rejimleri”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1-2, 2003, ss. 273-306.
• Malay-English Dictionary, R. J. Wilkinson, Part I, Singapore, Kelly & Walsh Limited, 1901.
• Mansur Isa Yelwa, “Protection Of Wife’s Right To Maintenance In Islamic Law And Its Implementation In The Malaysian Islamic Family Law”, 2013, C. 21, S. 2, International Islamic University Malaysia Journal.
• Merginânî, el-Hidâye, Ter. Ahmed Meylâni, C. 2, Kahraman Yayınları, İstanbul, 2015.
• Mogana Sunthari Subramaniam, “Judicial Dilemma: Secular or Syariah for Inter-Faith Family Disputes in Malaysia”, Discussion Paper No.15, Nagoya University Center for Asian Legal Exchange. Noorul Madihah / Tengku Fatimah Muliana Tengku Muda, Konflik Antara Hak Wali Mujbir di Bawah Hukum Syarak dan Peruntukan Had Umur Minimum Perkahwinan, 7-16, 2011, Jurnal Islam dan Masyarakat Kontemporari Keluaran Khas.
• Nora Abdul Hak, “Conciliatory Committee and Hakam (arbitrator) under the Islamic family law in Malaysia”, 2, 2008a, Shariah Law Reports, ss. 17-36.
• Nora Abdul Hak, “Just And Equal Treatment In Polygamous Marriage: The Practice In The Shariah Courts In Malaysia”, C. 16, 2008b, International Islamic University of Malaysia Law Journal. Roslina Che Soh / Nora Abdul Hak / Noraini Mohd Hashim / Muhammad Helmi Md. Said, “Repercussions Of Marital Infidelity In Malaysia: A Legal Response”, C. 29, S. 1, 2021, International Islamic University Malaysia Journal, ss. 91-109.
• Tanrıverdi H, “İslam Hukukunda Boşanma Tazminatı (Muta)”, C. 10, S. 38, Güz, 2011, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, ss. 424-442.
• Temel A, “İslam Aile Hukukundaki Arabulucu-Hakemlik Uygulamasının Tükiye’de Aile Arabuluculuğuna Muhtemel Katkıları”, C.30, S.2, 2019, Darulfunun İlahiyat, ss. 311-336.
• Türcan T, “Fıkıhdan İslam Hukukuna, Fıkhın İslam Hukukuna Evrilme Süreci Hakkında Bazı Düşünceler”, S. 6, 2005, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, ss.11-22.
• Türcan T, “Şeriat”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 38, İstanbul, 2010, ss. 571-574.
• Uğur S M, “Hanefi Mezhebinde Mezhep İçi Tercih ve Usulü”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2017.
• Yurtseven Y, “1917 Tarihli Hukuk-ı Aile Kararnamesi ve Osmanlı Aile Hukukuna Getirdiği Yenilikler”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1-2, Konya 2023, ss. 199-250.
• Zaini Nasohah, “Perceraian Secara Khul': Peruntukan Serta Pelaksanaannya Menurut Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Negeri Johor (Kajian Kes 1995-1997)”, C. 8, S. 2, 2000, Jurnal Syariah ss. 123-138.
• http://kelantan.jksm.gov.my/jksn/index.php/component/content/article/21-joomla/components/216-harta-sepencarian?Itemid=951 (s.e.t.: 19.09.2023)
• http://kelantan.jksm.gov.my/jksn/index.php/component/content/article/21-joomla/components/216-harta-sepencarian?Itemid=951 (s.e.t.: 19.09.2023)
• http://www2.esyariah.gov.my/esyariah/mal/portalv1/enakmen2011/Eng_act_ori_lib.nsf/b3ac9c218c8efdc4482568310022d8b3/4627630dac2376cd48256bf9000546a5?OpenDocument (s.e.t. 02.10.2023)
• https://glosbe.com/en/ms/sharia (s.e.t. 03.10.2023)
• https://glosbe.com/tr/ms/şeriat (s.e.t. 03.10.2023)
• https://glosbe.com/tr/ms/الشريعة (s.e.t. 03.10.2023)
• https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/N%C3%BBr-Sûresi/2797/6-9-ayet-tefsiri (s.e.t. 03.10.2023)
• https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Nis%C3%A2-Sûresi/525/32-ayet-tefsiri (s.e.t. 03.10.2023)
• https://muftiwp.gov.my/en/artikel/al-kafi-li-al-fatawi/3624-al-kafi-1341-is-it-permissible-to-use-mock-up-cheque-as-mas-kahwin-dowry-during-marriage-solemnization (s.e.t. 03.10.2023).
• https://muftiwp.gov.my/en/artikel/al-kafi-li-al-fatawi/4104-al-kafi-1573-the-role-of-wali-in-the-marriage-of-a-widow (s.e.t. 0.10.2023)
• https://muftiwp.gov.my/en/artikel/irsyad-fatwa/irsyad-fatwa-umum-cat/2060-irsyad-al-fatwa-series-21-sighah-ta-liq (s.e.t. 03.10.2023)
• https://www.jac.gov.my/spk/images/stories/10_akta/perlembagaan_persekutuan/federal_constitution.pdf (s.e.t. 02.10.2023).
• https://www.malaymail.com/news/malaysia/2018/06/27/penang-mufti-country-must-not-be-restricted-to-just-one-school-of-islamic-j/1646054 (s.e.t. 03.10.2023)
• https://www.malaymail.com/news/malaysia/2019/09/12/constitution-does-not-specify-islam-as-exclusively-sunni-and-shafie-suhakam/1789835 (s.e.t. 03.10.2023)