Öz
Silah çekme/teşhir-i silah suçu, 1840 ve 1851 tarihli Osmanlı Ceza Kanunları’nda düzenlenmiş olan bir suç tipidir. Çalışmamızda öncelikle Tanzimat sonrası Osmanlı hukuku, özellikle ceza hukuku alanında, açıklamalar yapılmış ve suç tipinin yer aldığı kanunlar genel olarak incelenmiştir. Dönemin mevzuatından, şer’iyye sicillerinden, mühimme defterlerinden, arşiv kayıtlarından, literatürden yararlanılarak hukuk tarihi metodolojisine uygun bir biçimde silah çekme suçu bu çalışmada izah edilmeye çalışılmıştır. Bunun ardından, kanunlarda yer alan düzenlemeler ele alınmış ve suç tipi, unsurlarına uygun olarak başlıklandırılmak suretiyle incelenmiştir. Burada, -konunun daha anlaşılabilir olması amacıyla- hem günümüz ceza hukuku metotları kullanılarak düzenlemelerin açıklanması hedeflenmiş hem de ilgili başlıklarda ilgili arşiv belgelerine yer verilerek konunun net bir biçimde aktarılması amaçlanmıştır. Tanzimat sonrası dönemdeki asayiş problemlerini çarpıcı bir biçimde ortaya koyan bu suç tipine ilişkin, arşiv belgelerinde ilgi çekici bulgulara ulaşılmıştır. Sarhoşluğun kusura olan etkisi, yaş küçüklüğünün cezanın tayini kapsamındaki yeri ve meşru savunma ile görevin ifasına ilişkin kayıtlara rastlanmıştır. Silah çekme suçunun temel cezası; düzenlendiği ilk kanunda kürek, ikincisinde ise pranga olarak ifade edilmiştir. Bu nedenle, bir cezalandırma yöntemi olarak kürek ve pranga cezalarının Tanzimat sonrası dönemde karşıladıkları kavramlar, uygulamadaki kayıtlar ışığında incelenmiştir. Çalışmada; silah çekme suçunun, yer aldıkları kanunların genel yapısını yansıttığı, uygulamada faillerin kürek (pranga) ve kimi zaman sürgün cezalarıyla cezalandırıldığı ve kişinin kendi rızası sonucunda sarhoş olması durumunda bu suçu işlemesi neticesinde, bunun kusura etkisinin olmadığı bulgularına ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Silah çekme suçu Teşhir-i silah Tanzimat sonrası Osmanlı ceza hukuku Ceza Kanunname-i Hümayunu Kanun-i Cedid.
Kaynakça
- Akbulut B, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
- Akbulut İ, Türk Hukuk Tarihi, 1. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2018.
- Akgündüz S N, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukukunun Kaynakları”, C. 4 S. 8, 2016, Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, ss. 1-16.
- Akgündüz S N, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku Uygulaması, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2017.
- Akşit M C, İslam Ceza Hukuku ve İnsani Esasları, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul, 1976.
- Artuk M E / Gökcen A / Alşahin M E vd., Ceza Hukuku Genel Hükümler, 12. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
- Artuk M E, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunlarından 1840 ve 1851 Tarihli Kanunların İncelenmesi”, S. 16, 2013, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, ss. 5-20.
- Atalay M, “Tanzimat Hareketinde İktisadi Kalkınma Çabaları”, S. 9, 1991, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, ss. 110-120.
- Avcı M, “İslam ve Osmanlı Ceza Hukukunda İçtima”, C. 1 S. 1, 2021, Kırıkkale Hukuk Mecmuası, ss. 1-30.
- Avcı M, Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler, 1. Baskı, Mimoza Yayınları, Konya, 2010.
- Aydın M A, Türk Hukuk Tarihi, 10. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2013.
- Bilmen Ö N, Hukuk-i İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu 3. Cilt, 1. Baskı, Ravza Yayınları, İstanbul, 2013.
- C.AS./399-16458-0.
- C.DH./222-11052-0.
- C.ZB. /11-545-0.
- C.ZB./40-1989-0.
- Candan R B, “1840 Tarihli Ceza Kanunname-i Hümayunu İncelemesi”, C. 1 S. 1, 2015, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 63-81.
- Centel N / Zafer H / Çakmut Ö, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 11. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2020.
- Demir A, Mufassal Türk Hukuk Tarihi, 1. Baskı, Astana Yayınları, Ankara, 2019.
- Demirbaş T, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
- Devellioğlu F, Osmanlı-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 9. Baskı, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara, 1990.
- Dülger M V, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 1. Baskı, Hukuk Akademisi, İstanbul, 2021.
- Ebu Zehra M, İslam Hukukunda Suç ve Ceza Cilt 1, Çev. İbrahim Tüfekçi, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1994.
- Gökcen A, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul 1987.
- Göktepe K “Osmanlı Bahriyesinde Bir İşgücü Kaynağı Olarak Kürek Mahkumlarının İstihdamına Dair Bazı Tepitler, C. 37 S. 1, 2022, Tarih İncelemeleri Dergisi, ss. 177-214.
- Güran T, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi”, C. 49, 1999, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, ss. 79-95.
- Karakaya H, Osmanlı Ceza Hukuku’nda Parada Sahtecilik Suçu, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara 2020.
- Karakehya H, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
- Karakehya H, İradilik Unsuru Bağlamında Ceza Hukukunda Kast, 1. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2010.
- Kılınç A, “Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Uygulanan Kürek Cezasının Hukuki Tahlili”, C. 79 S. 285, 2021, Belleten, ss. 531-558.
- Kızılay M E, “Hakaret Suçu Çerçevesinde Tanzimat Sonrası Osmanlı Hukuku ve Türk Pozitif Hukuku Mukayesesi”, S. 56, 2021, İlahiyat Tetkikleri Dergisi ss. 47-70.
- Koca M / Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 7. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
- Koçak B / Sancaktutan E, “Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi Yenilikleri: Tanzimat Fermanı Sonrası Yeni Kurumlar”, C. 56 S. 3, 2021, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, ss. 1936-1948.
- Konan B, “Osmanlı Hukukunda Tecavüz Suçu”, S. 29, 2011, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, ss. 149-172.
- Kurnaz Şahin F, “Tanzimat Sonrasında Osmanlı Devleti’nde Kumar Yasalarının Gelişimi”, C. 17, S. 34, 2021, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, ss. 549-582.
- Lippman M / McConville S / Yerushalmi M, Islamic Criminal Law and Procedure, 1. Baskı, Praeger Publishers, New York, 1988.
- Örsten Esirgen S, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Hukukunda Kanunlaştırma Hareketleri”, S. 62-63, 2019, Adalet Dergisi, ss. 429 – 480.
- Özbek V Ö / Doğan K / Bacaksız P, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 12. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
- Özdemir Y / Çiydem E / Aktaş E, “Tanzimat Fermanı’nın Arka Planı”, C. 2 S. 1, 2014, Kastamonu Eğitim Dergisi, ss. 321-338.
- Özkan M, “Tanzimat Sonrası Osmanlı Ceza Hukuku Düzenlemeleri”, S. 15, 2022, Balıkesir İlahiyat Dergisi, ss. 241-277.
- Peters R, Crime and Punishment in Islamic Law, 1. Baskı, Cambridge University Press, Cambridge, 2005.
- Poyraz Ö / Öner M “Osmanlı İmparatorluğu’nda Asayiş Problemleri”, 2022, Prof. Dr. Ensar Aslan’a Armağan (ed. Salahaddin Bekki / Yeliz Saygılı Savaş) ss. 799-816.
- Poyraz Ö “Abdülmecid Dönemi Hürriyet Bağlayıcı ve Kısıtlayıcı Ceza Uygulamalarına Dair Bir İnceleme”, S. 43, 2020, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, ss. 497-518.
- Sarıkaya S, Osmanlı Ceza Hukukunda Iskat-ı Cenin Suçu, Anadolu Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Eskişehir 2024.
- Sönmez A, “Osmanlı Devleti’nde İç Güvenliğin Dönüşümü, Zaptiye Teşkilatından Jandarmaya”, 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara, 2007, ss. 2855-2865.
- Üçok C / Mumcu A / Bozkurt G, Türk Hukuk Tarihi, 15. Baskı, Turhan Kitapevi Yayınları, Ankara, 2011.
- Yakut E, Osmanlı Hukukunda Tazir Cezaları, 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2016.
- Yardımcıoğlu M / Gül M R, “Türk Ticaret Hukukunun Tarihsel Süreci”, C. 3 S 2, 2019, Al-Farabi International Journal of Social Sciences, ss. 129-135.
- Yiğit Y, İslam Ceza Hukuku, 1. Baskı, Fecr Yayınları, Ankara, 2022.
- Zeydan A, Fıkıh (İslam Hukuku) Usulü, Çev. Ruhi Özcan, 1. Baskı, Ankara Yüksek Teknik Öğretmen Okulu Ofset Matbaa Tesisleri, Ankara, 1979.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Hukuk (Diğer) |
| Bölüm | KAMU HUKUKU |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Mayıs 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Şubat 2024 |
| Kabul Tarihi | 28 Mart 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Sayı: 72 |
