DEVLETİN EGEMENLİK ALANLARINDA YABANCILARIN ULUSLARARASI KORUMA HAKKI

Yıl 2025, Sayı: 74, 377 - 411, 17.04.2025

Ertuğrul Yazar

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1676794

Öz

Küresel ölçekte zorla yerinden edilen kişi sayısı ve uluslararası korumadan faydalanmak isteyen yabancı sayısı hızla artmaktadır. Egemenlik yetkisinden hareketle devletler, uluslararası hukuk kuralarına uygun olmak kaydıyla, yabancıların ülkelerine girişini, ikametini ve sınır dışı edilmesini kontrol etme hakkına sahiptir. Uluslararası korumadan faydalanmak isteyen yabancıların hak ve özgürlükleri ile devletin egemenlik alanları olan kara, deniz ve hava sahalarında almış olduğu önlemler arasında bir gerilim yaşanmaktadır. Bu çalışma, yabancıların uluslararası koruma hakkını uluslararası hukukta geniş yorumlanan devletin egemenlik alanlarında nasıl gerçekleştirebileceğinin hukukiliğini ve pratiğini araştırmak üzerine kuruludur.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Hukuk, Yabancılar Hukuku, Devletin Egemenlik Alanları, Kara, Deniz ve Hava Ülkesi, İnsan Hakları, Uluslararası Koruma Hakkı

The Right of Foreigners to International Protection in State Sovereign Areas

Öz

The number of forcibly displaced people and the number of foreigners seeking international protection is rapidly increasing on a global scale. States have the right to control the entry, residence, and expulsion of non-nationals based on sovereign authority, provided that they comply with the rules of international law. There is a tension between the rights and freedoms of foreigners seeking to benefit from international protection and the measures taken by the state in its sovereign areas of land, sea, and air. This study investigates the legality and practice of how foreigners can realize their international protection right in the state’s sovereign areas, which are interpreted broadly in international law

Anahtar Kelimeler

International Law, Law on Foreigner, Sovereign Areas of the State, Land, Sea and Air Territory, Human Rights, Right to International Protection.

Kaynakça

• Yayınlar..
• BMMYK, Global Trends Forced Displacement in 2023, Cenevre, BMMYK Yayını, 2024.
• BMMYK, Master Glossary of Terms, Cenevre, BMMYK Yayını, 2024.
• BMMYK, Recommended Principles and Guidelines on Human Rights at International Borders, Cenevre, BMMYK Yayını, 2014.
• Carrera S, The Strasbourg Court Judgement N.D. and N.T. v Spain A Carte Blanche to Push Backs at EU External Borders?, European University Institute Yayını, İtalya, 2020.
• Caşın M H, Modern Uluslararası Hukukun Temel Esasları (2 Cilt), Yeditepe Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2019.
• CoE / ECHR, Asylum, Strazburg, CoE Yayını, 2016.
• CoE / ECHR, Extra-territorial jurisdiction of States Parties to the European Convention on Human Rights, Strazburg, CoE Yayını, 2018.
• CoE / ECHR, Key Theme – Summary returns of migrants and/or asylum-seekers (“push-backs”) and related case scenarios, Strazburg, CoE Yayını, 2024.
• CoE, Practical Guide on the Human Rights Approach for Co-operation Projects, Strazburg, CoE Yayını, 2020.
• CPT, 13. Genel Rapor’dan Alıntı: Yabancı uyrukluların havayoluyla sınır dışı edilmesi, CPT Yayını, Strazburg, 2003.
• Gözler K, Devletin Genel Teorisi: Bir Genel Kamu Hukuku Ders Kitabı, 11. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2021.
• Gözügüzelli E, Uluslararası Deniz Hukuku - Türk Denizleri ve Olmazsa Olmaz (Sine Qua Non) İlkeler, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, 2020.
• HRW, Abused and Expelled Ill-Treatment of Sub-Saharan African Migrants in Morocco, New York, HRW Yayını, 2014.
• IOM, Göç Terimleri Sözlüğü, Cenevre, IOM Yayını, 2009.
• Krasner S, Sovereignty: Organized Hypocrisy. Princeton Üniversitesi Yayınları, New Jersey, 1999.
• Kuran S, Uluslararası Deniz Hukuku, 8. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2022.
• Lauterpacht SE/ Bethlehem D, The scope and content of the principle of non-refoulement: Opinion, BMMYK Yayını, Cenevre, 2023.
• Loughlin M, Sword and Scales - An Examination of The Relationship Between Law and Politics, Oxford Yayınları, Hart, 2000.
• Odman T, Mülteci Hukuku, 1. Baskı, AÜSBF İnsan Hakları Merkezi Yayınevi, Ankara, 1995.
• Özman A, Birleşmiş Milletler III. Deniz Hukuku Sözleşmesi, İstanbul Deniz Ticaret Odası Yayınları, İstanbul, 1984.
• Pardavi M/ Matevzic G / Ivan J / Bakonyi A, Country Report: Hungary, ECRE Yayını, Brüksel, 2018.
• Pazarcı H, Uluslararası Hukuk Dersleri (International Law. Courses) 1. Kitap, 12. Baskı, Turhan Yayınevi, Ankara, 2014.
• Peker B / Sancar M, Mülteciler ve İltica Hakkı: Yaşamın Kıyısındakilere Hoşgeldin Diyebilmek, İnsan Hakları Derneği Yayını, Ankara, 1986.
• Riemer L, The Prohibition of Collective Expulsion in Public International Law, Berlin, Berlin Özgür Üniversitesi Yayını, 2020.
• TİHEK, Sığınmacılar ve Düzensiz Göçmenlere Yönelik Geri İtme Eylemlerinin İnsan Hakları Perspektifinden Değerlendirilmesi Raporu, TİHEK Yayını, Ankara, 2022.
• UAÖ, Amnesty International Report 2015/16 - Morocco / Western Sahara, Londra, UAÖ Yayını, 2016.
• Yazar E, İşkence ve Kötü Muamele Yasağı Açısından Havaalanlarındaki Transit ve Uluslararası Bölgelerde Tutulan Yabancıların Durumunun Değerlendirilmesi, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2023.
• Dergiler..
• Aksu F, “Türkiye-Yunanistan İlişkilerinde Deniz Yetki Alanı Uyuşmazlıkları”, C. 13, S. 2, 2024, Avrasya İncelemeleri Dergisi, ss.89-122.
• Altınkök S, “Egemenliğin Dönüşümü: İnsan Hakları Alanındaki Gelişmelerin Devlet Egemenliği Sistemi Üzerindeki Etkileri”, C. 8, S. 1, 2016, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, ss.217-229.
• Aygün M / Kaya C, “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukukunda Kalıcı Bir Çözüm Olarak Yerel Entegrasyon”, C. 7, S. 1, 2016, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.87-142.
• Balık İ, “Türkiye’nin Deniz Yetki Alanları ve Kıyıdaş Ülkelerle Yetki Alanı Anlaşmazlıkları”, C. 11, S. 1, 2018, Kent Akademisi Dergisi, ss.86-98.
• Chetail V, “Sovereignty and Migration in the Doctrine of the Law of Nations: An Intellectual History of Hospitality from Vitoria to Vattel”, C. 27, S. 4, European Journal of International Law, 2016, ss.901–922.
• Demir IE, “YUKK Kapsamında Uluslararası Koruma Statüsü Sahiplerinin ve Sığınmacıların Ülkeden Uzaklaştırılması”, C. 2, S. 1, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2015, ss.37-64.
• Eren EY, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadında Sığınma Hakkı: Sığınma Arama Hakkından Sığınma Aramaya Erişim Hakkına”, C. 5, S. 2, 2023, Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.754-828.
• Ergül E, “Uluslararası Hukuk ve Türk Mevzuatında Yabancı Kavramı ve Türleri”, C. 1, S. 475, 2012, Türk İdare Dergisi, ss.213-228.
• Gören Z, “Anayasa Hukuku Açısından Sığınma Hakkı: Federal Alman Anayasası Md. 16 ve II 2 nin Sığınma Temel Hakkı ve Sığınmacıların Türkiye’deki Hukuksal Statüsü”, C. 10, S. 93, 1993, Anayasa Yargısı Dergisi, ss.283-322.
• Gündüz B, “Non-refoulement principle in the 1951 refugee convention and human rights law”, C. 5, S. 10, 2018, ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, ss.13-23.
• Karapınar N, “Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi ve Deniz Alanlarına İlişkin Bazı Kavramlar”, C. 20, S. 1, 2015, MTA Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni, ss.13-21.
• Özdan S, “Uluslararası Hukukta Devlet Egemenliğinin Hava Sahasına Uzanmasının Meşruluğu”, C. 14, S.1, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2023, ss.114-126
• Özel S, “Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi, Uluslararası Koruma Sahibi ile Geçici Koruma Altına Alınanların Hukuki Statülerinin Sığınmacı ve Göçmen Kavramları Özelinde Değerlendirilmesi”, C. 37, S. 2, 2018, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, ss.249-295.
• Özkaya Ö, “Devlet Olgusu Üzerine Bir Değerlendirme”, C. 16, S. 1, 2020, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, ss.317-352.
• Rosman NS / Hamidon HN / Althabhawi NM, “The Right of Asylum in Jurisprudence Perspective”, C. 5, S. 1, 2023, Current Legal Issues Journal, ss.132-142.
• Yazar E, “Mültecilerin İnsan Haklarının Korunmasında Anayasa Mahkemesinin Rolü”, C. 26, S.4, 2022, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.313-350.
• Yılmaz F/ Oktav ÖZ, Tarihsel Süreçten Günümüze Sınırların Evrimi ve Sınır-Göç İlişkisi, C. 4, S. 1, İstanbul Arel Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Disiplinlerarası Yenilik Araştırmaları Dergisi, 2024, ss.113-126.
• İnternet Kaynakları
• Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Daire Başkanlığı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Ek 4 No.lu Protokol’ün 4. Maddesine İlişkin Rehber: Yabancıların Topluca Sınır Dışı Edilmeleri Yasağı, 30.4.2020 (https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/482020113746Guide%20Art-4-Protocol-4-%20TUR.pdf s.e.t. 13.01.2025)
• Aparı SF, Uluslararası Göç Örgütü: Denizden Avrupa’ya giden göçmen ölümleri geçen yılın aynı dönemine göre iki kattan fazla arttı, Anadolu Ajansı, 14.07.2021, (https://www.aa.com.tr/tr/dunya/uluslararasi-goc-orgutu-denizden-avrupaya-giden-gocmen-olumleri-gecen-yilin-ayni-donemine-gore-iki-kattan-fazla-artti/2304302 s.e.t. 13.01.2025)
• BMMYK, Küresel Eğilimler Raporu (https://www.unhcr.org/global-trends s.e.t. 13.01.2025)
• Committee on Legal Affairs and Human Rights, Areas where the European Convention on Human Rights cannot be implemented Report, K.T. 11.3.2003, (https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/X2H-Xref-ViewHTML.asp?FileID=10095&lang=EN s.e.t. 17.01.2025)
• ECRE, Hungary: Government Extends the “State of Crisis due to Mass Migration, 13.9.2019 (https://ecre.org/hungary-government-extends-the-state-of-crisis-due-to-mass-migration/ s.e.t. 13.01.2025)
• Markard N, A Hole of Unclear Dimensions: Reading ND and NT v. Spain, EU Migration Law Blog, 1.4.2020 (https://eumigrationlawblog.eu/a-hole-of-unclear-dimensions-reading-nd-and-nt-v-spain/ s.e.t. 13.01.2025)
• Neff TG / Helene C, Deployed Inside the United States: The Military Waits for the Migrant Caravan, New York Times, 11.10.2018 (https://www.nytimes.com/2018/11/10/us/deployed-inside-the-united-states-the-military-waits-for-the-migrant-caravan.html s.e.t. 13.01.2025)
• Semple K, Trump Threatens to Punish Honduras Over Immigrant Caravan, New York Times, 16.10.2018 (https://www.nytimes.com/2018/10/16/world/americas/trump-immigrant-caravan.html s.e.t. 13.01.2025)
• Statista Research Department, Number of recorded deaths of migrants in the Mediterranean Sea from 2014 to 2024, (https://www.statista.com/statistics/1082077/deaths-of-migrants-in-the-mediterranean-sea/ s.e.t. 13.01.2025)
• Yargı Kararları
• Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 30471/08, K.T. 1.3.2010 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Ahmed v. Avusturya Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 25964/94, K.T. 17.12.1996 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Alibaks ve Diğerleri v. Hollanda Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 14209/88, K.T. 16.12.1988 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Al‑Skeini ve Diğerleri v. Birleşik Krallık Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 55721/07, K.T. 7.7.2011 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Andric v. İsveç Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 45917/99, K.T. 23.2.1999 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Berisha ve Haljiti v. Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 18670/03, K.T. 16.1.2005 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Chahal v. Birleşik Krallık Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 22414/93, K.T. 15.11.1996 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Conka v. Belçika Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 51564/99, K.T. 5.2.2002 (https://hudoc.echr.coe.int)
• De Souza Ribeiro v. Fransa Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 22689/07, K.T. 13.12.2012 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Delia Saldias de Lopez Burgos v. Uruguay Başvurusu, BM İnsan Hakları Komitesi, Başvuru No: 52/1979, K.T. 29.7.1981 (https://juris.ohchr.org/)
• Dritsas ve Diğerleri v. İtalya Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 2344/02, K.T. 1.2.2011 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Gebremedhin [Gaberamadhien] v. France Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 25389/05, K.T. 26.7.2007 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Hilal v. Birleşik Krallık Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 45276/99, K.T. 6.6.2001 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Hirsi Jamaa ve Diğerleri v. Birleşik Krallık Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 27765/09, K.T. 23.2.2012 (https://hudoc.echr.coe.int)
• ICJ, Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Territory, Advisory Opinion, ICJ Reports, K.T. 9.7.2004 (https://www.un.org/unispal/document/auto-insert-204033/)
• Ilaşcu ve Diğerleri v. Moldova ve Rusya Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 48787/99, K.T. 8.7.2004 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Ilias ve Ahmed v. Macaristan Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 47287/15, K.T. 21.11.2019 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Ilias ve Ahmed v. Macaristan Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 47287/15, K.T. 21.11.2019 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Ireland v. Birleşik Krallık Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 5310/71, K.T. 18.1.1978 (https://hudoc.echr.coe.int)
• J.R. ve diğerleri v. Yunanistan Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 22696/16, K.T. 28.5.2018 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Kebe ve Diğerleri v. Ukrayna Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 12552/12, K.T. 12.4.2017 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Khlaifia ve Diğerleri v. İtalya Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 16483/12, K.T. 15.12.2016 (https://hudoc.echr.coe.int)
• M.A. ve diğerleri v. Litvanya Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 59793/17, K.T. 11.3.2019 (https://hudoc.echr.coe.int)
• M.S.S. v. Belçika ve Yunanistan Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 30696/09, K.T. 21.1.2011 (https://hudoc.echr.coe.int)
• NA. v. Birleşik Krallık Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 25904/07, K.T. 6.8.2008, para. 130. (https://hudoc.echr.coe.int)
• N.D. ve N.T. v. İspanya Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 8675/15 ve 8697/15, K.T. 3.10.2017 (https://hudoc.echr.coe.int)
• N.D. ve N.T. v. İspanya Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 8675/15 ve 8697/15, K.T. 13.2.2020 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Rahimi v. Yunanistan Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 8687/08, K.T. 5.4.2011 (https://hudoc.echr.coe.int)
• S.S. ve Diğerleri Macaristan Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 56417/19 ve 44245/20, K.T. 12.1.2024 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Safi ve Diğerleri v. Yunanistan Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 5418/15, K.T. 7.7.2022 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Salah Sheekh v. Hollanda Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 1948/84, K.T. 23.5.2007 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Sharifi ve Diğerleri v. İtalya ve Yunanistan Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 16643/09, K.T. 21.10.2014 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Shioshvili ve Diğerleri v. Rusya Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 19356/07, K.T. 20.3.2017 (https://hudoc.echr.coe.int)
• Sufi ve Elmi v. Birleşik Krallık Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 8319/07 ve 11449/07, K.T. 28.6.2011 (https://hudoc.echr.coe.int)