ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI BELGELERİ IŞIĞINDA ÇOCUĞUN ÇEVRİMİÇİ CİNSEL İSTİSMARA KARŞI KORUNMASI

Yıl 2025, Sayı: 74, 505 - 531, 17.04.2025

Betül Kalyoncu

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1676823

Öz

Dijital teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte çocuğun çevrimiçi ortamda karşılaşabileceği cinsel istismar riski hızla artmaktadır. Bu durum uluslararası platformda çocuğun çevrimiçi cinsel istismardan nasıl korunacağına ilişkin birtakım soruları da beraberinde getirmektedir. Çalışma Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanmış olan Çocuk Hakları Sözleşmesi, BM Çocuk Hakları Komitesi’nin 25 Sayılı Genel Yorumu ve Avrupa Konseyi tarafından hazırlanan Lanzarote Sözleşmesi, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin Dijital Ortamda Çocuk Haklarına Saygı Gösterme, Koruma ve Yerine Getirme Yönergeleri Hakkında 2018/7 Sayılı Tavsiye Kararı ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin çocuğun çevrimiçi cinsel istismardan korumaya yönelik olarak devletlere getirdiği yükümlülükleri ele almaktadır. Çalışmada incelenen söz konusu belgeler çevrimiçi çocuk istismarına karşı etkin bir koruma mekanizması sağlama noktasında önemli bir role sahiptir. Nitekim dijital teknolojinin gelişmesinin bir sonucu olarak ortaya çıkan çevrimiçi cinsel istismar kavramı devletlerin yükümlülüklerinin görünümünü de değiştirmektedir. Bu çerçevede çocuğun çevrimiçi cinsel istismardan korunması için devletlere yükümlülük getiren düzenlemelerin sürekli gözden geçirilmesi gerekmektedir. İşbu çalışmada, BM ve Avrupa Konseyi temelinde hazırlanan insan hakları belgeleri ışığında, çocuğun çevrimiçi cinsel istismardan korunmasına ilişkin olarak devletlerin yükümlülük alanlarının genişlediği ve dijital dünyanın beraberinde getirdiği risklere karşı devletlerin değişen koşullara uygun tedbirleri alması gerektiği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çevrimiçi cinsel istismar, uluslararası sözleşmeler, çocuk hakları, dijital çağ, Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi

Protection of the Child Against Online Sexual Exploitation in the Light of International Human Rights Instruments

Öz

With the rapid development of digital technology, the risk of sexual exploitation that children may face online is rapidly increasing. This raises a number of questions on how to protect children from online sexual exploitation on the international platform. The study addresses the obligations imposed on states to protect children from online sexual exploitation by the Convention on the Rights of the Child drafted by the United Nations, General Comment No. 25 of the UN Committee on the Rights of the Child, the Lanzarote Convention drafted by the Council of Europe, Recommendation 2018/7 of the Committee of Ministers of the Council of Europe on Guidelines on Respecting, Protecting and Fulfilling the Rights of the Child in the Digital Environment and the European Convention on Human Rights. These documents have an important role in providing an effective protection mechanism against online child exploitation. As a matter of fact, the concept of online sexual exploitation, which emerged as a result of the development of digital technology, also changes the outlook of the obligations of states. In this framework, regulations that impose obligations on states for the protection of children from online sexual exploitation need to be constantly reviewed. In this study, in the light of the human rights instruments prepared on the basis of the UN and the Council of Europe, it is evaluated that the areas of obligation of states regarding the protection of children from online sexual exploitation have expanded and that states should take measures in accordance with the changing conditions against the risks brought by the digital world.

Anahtar Kelimeler

Online sexual exploitation, international conventions, child rights, digital age, United Nations, Council of Europe.

Kaynakça

• Ali S / Haykal H A / Youssef Mohammed Youssef E, “Child Sexual Abuse and the Internet – a Systematic Review”, S. 6, 2013, Human Arenas, ss. 404-421.
• Alston P / Goodman R, International Human Rights, Oxford University Press, Oxford, 2013.
• Artuk M E vd., Ceza Hukuku Özel Hükümler, 20. Baskı, Adalet Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Aslan D, “Cinsel İstismar Nedir?”, https://www.deryaaslan.av.tr/cinsel-istismar-nedir, (s.e.t. 31.05.2024).
• Barut Bektaş B, “Teknoloji Çağının Konuşulmayan Gündemi: Çevrimiçi Çocuk Cinsel İstismarı”, S.22, 2023, Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, ss. 83-106.
• Brown R, Eliminating Online Child Sexual Abuse Material, Routledge, New York and London, 2023.
• Can N, “Çocuğun Sanal Cinsel İstismarı”, C. 13, S. 50, Nisan 2022, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, ss. 115-138.
• Convention on the Rights of Child, Committee on the Rights of Child General Comment No. 25 (2021) on Children’s Rights in Relation to the Digital Environment, United Nations, 2021, PDF için bkz. https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=CRC/C/GC/25&Lang=en, (s.e.t. 07.01.2025)
• Craven S / Brown S / Gilchrist E, “Sexual Grooming of Children: Review of Literature and Theoretical Considerations”, C.12, S.3, 2006, Journal of Sexual Aggression, ss. 287-299.
• Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Uygulama El Kitabı, 2. Baskı, UNICEF, Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu, New York, 2002.
• Explanatory Report to the Council of Europe Convention on the Protection of Children against Sexual Exploitation and Sexual Abuse, Council of Europe, 2007, Lanzarote, ( https://rm.coe.int/16800d3832 s.e.t. 27.01.2025).
• Gemalmaz M S, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukuku Belgeleri Uluslararası Sistemler C. 2, 2. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Gemalmaz M S, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş C.2, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• Goodyear-Brown P/ Fath A / Myers L, “Child Sexual Abuse The Scope of Problem,”, John Wiley & Sons, Inc., New Jersey, 2012, Handbook of Child Sexual Abuse: Identification, Assesment, and Treatment, Paris Goodyear-Brown (Ed.), ss. 3-28.
• Guide on the Case-Law of the European Court on Human Rights, Rights of the Child, Updated on 31 August 2024, https://ks.echr.coe.int/documents/d/echr-ks/guide_rights_of_the_child_eng, (s.e.t. 10.01.2025).
• Guidelines Child Online Protection, “Keeping Children Safe in the Digital Environment: The Importance of Protection and Empowerment”, International Telecommunication Union, 2021, Geneva.
• Hancı Ö, “Çocuk İstismarı ve İhmaline İlişkin Uluslararası ve Ulusal Hukuk Düzenlemeleri”, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2024, Çocuk İstismarı ve İhmaline Çok Bilimli Bakış, İ. Hamit Hancı/Özge Hancı (Ed.), ss. 33-66.
• Herkesecan G, Çocukların Cinsel İstismarı Suçu TCK m. 103, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Kalyoncu B / Karahan T N, “Kadına Karşı Şiddetle Mücadelede Devletin Önleyici Tedbirler Alma Konusunda Uluslararası Sözleşmelerden Doğan Yükümlülüğü”, 2022, Terazi Hukuk Dergisi ss. 53-68.
• Kethüda E, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Sosyal Haklar: Özel Yaşama ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı Kapsamında Bir İnceleme (Social Rights in Individual Applications toy he European Court of Human Rights and the (Turkısh) Constitutional Court: an Analysis in the Context of the Right to Respect for Private and Family Life) (with an extended summary in English), Adalet Yayınevi, Ankara, 2024.
• Kösesoy E, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Çocuğun İhmal ve İstismardan Korunma Hakkı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Merey Z, “Çocuk Haklarının Tarihsel Gelişimi”, 2. Baskı, Pegem Akademi Yayınları, Ankara, 2017, Çocuk Hakları, Zihni Merey (Ed.), ss. 74-88.
• Özdemir B N, “Çocukların Çevrimiçi Ortamda Korunmasına Yönelik Hukuki Yaklaşımlar”, C.2, S.2, Haziran 2024, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Dergisi, ss. 37-69.
• Polat O, Tüm Boyutlarıyla Çocuk İstismarı-1 Tanımlar, Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Recommendation CM/Rec(2018)7 of the Committee of Ministers to Member States on Guidelines to Respect, Protect and Fulfill the Rights of the Child in the Digital Environment, https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016808b79f7, (s.e.t. 16.01.2025).
• Rehman J, International Human Rights Law, 2nd Edition, Pearson Education Limited, Edinburgh, 2010.
• Report of the Consultation on Child Abuse Prevention, Social Change and Mental Health, Violence and Injury Prevention. World Health Organization, Geneva, 1999.
• Preventing and Responding to Sexual Exploitation, Abuse and Harassment, World Healhf Organization, by., ty., https://www.who.int/initiatives/preventing-and-responding-to-sexual-exploitation-abuse-and-harassment, (s.e.t. 03.09.2024).
• Terminology Guidelines for the Protection of Children From Sexual Exploitation and Sexual Abuse, ECPAT, Luxemburg, 2016.
• Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, 11. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
• United Nations Children’s Fund, Ending Online Child Sexual Exploitation and Abuse: Lessons Learned and Promising Practices in Low-and Middle- Income Countries, UNİCEF, New York, 2011.
• Ünlü D/ Türk H / Artan T, “Kamu Sorumluluğu ve Sosyal Hizmet Perspektifinden Çocukların Çevrimiçi Cinsel istismarı: Bir Olgu Sunumu”, C.7, S.13, 2020, Ombudsman Akademik, ss. 227-251.
• What Works to Prevent Online Violence Against Children?, World Health Organization, Geneva, 2022, (https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/364706/9789240062061-eng.pdf?sequence=1, s.e.t. 20.09.2024).
• Whittle Helen C / Giachritsis C H / Beech A R, “Victims’ Voices: The Impact of Online Grooming and Sexual Abuse”, C.1, S.2, 2013, Universal Journal of Psychology, ss. 59-71.
• Whittle H C / Hamilton C / Collings B, “A Review of Online Grooming: Characteristics and Concerns”, C.18, S.1, 2012, Aggression and Violent Behaviour, ss. 62-70.
• Mahkeme Kararları
• C.A.S. and C.S. / Romanya Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 26692/05, K.T. 20.03.2012, (https://hudoc.echr.coe.int/tur?i=001-109741, s.e.t. 28.01.2025).
• E.S. ve diğerleri/ Slovakya Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 8227/04, K. T. 15.09.2009, (https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-93955, s.e.t. 10.01.2025).
• G.U. / Türkiye Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 16143/10, K.T. 18.10.2016, (https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-174633, s.e.t. 28.01.2025).
• K. U. / Finlandiya Başvurusu, AİHM, Başvuru No. 2872/02, K.T., 02.03.2009, ( https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-89964, s.e.t. 28.01.2025).
• Söderman/İsveç Başvurusu, AİHM Büyük Daire, Başvuru No:5786/08, K.T. 12.11.2013, (https://hudoc.echr.coe.int/tur?i=001-128043, s.e.t. 28.01.2025).
• X ve Y / Hollanda Başvurusu, AİHM, Başvuru No: 8978/80, K.T. 26.03.1985, ( https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-57603, s.e.t. 10.01.2025).