ÇOCUKLARIN SUÇ İŞLENMESİNDE KULLANILMASININ DOLAYLI FAİLLİK VE AZMETTİRME BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Sayı: 74, 565 - 599, 17.04.2025

İsmail Doğukan Bölükoğlu

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1676854

Öz

Çocukların zihinsel ve fiziksel gelişimleri tamamlanmadığı için gerçekleştirdikleri fiillerin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama ve bu doğrultuda irade oluşturma yetenekleri erişkinlere kıyasla zayıftır. Çocukların yeterince olgunlaşmamış olmaları sebebiyle bu zafiyetlerinden kötü niyetli kişilerin istifade ettiği ve suç işlenmesinde çocukları kullandığı görülmektedir. Çocuklar suç işlenmesinde suçun kanuni tanımındaki unsurları gerçekleştirerek ön planda yer almakta, arka plandaki kişiler ise çocukların iradeleri üzerinde etki göstererek suça nedensel şekilde katılım sunmaktadır. Arka plandaki kişinin çocuğa suç işleme kararı aldırması şeklinde çocuğun iradesini şekillendiren bir katkı mı sunduğu yoksa çocuğun suç teşkil eden fiilini hakimiyeti altında gerçekleştirmesini sağlayarak iradesine bütünüyle mi hükmettiği arka plandaki kişinin suça iştirak statüsünü belirlemektedir. Çocukların suça yönlendirildiği durumlarda arka plandaki kişinin dolaylı fail mi yoksa azmettiren mi olduğu temelde faillik ve şeriklik ayrımına dayanmaktadır. Suç işleyen çocukların iradeleri üzerindeki etkinin mahiyeti çocuğun somut olayda gerçekleştirilen fiile yönelik algılama ve irade yeteneğinin hangi ölçüde mevcut olduğuyla da ilişki halindedir. Çalışmada mesele, faillik ve şeriklik ayrımında ceza mevzuatımızda kabul edilen sisteme, Yargıtay içtihatları ve doktrindeki görüşlere yer verilmek suretiyle açıklanmıştır. Çalışmanın neticesinde, Yargıtay tarafından da kabul edilen kusur yeteneği bulunmayan çocukların suça yönlendirilmesinde arka plandaki kişinin dolaylı fail olarak suça iştirak ettiğini esas alan görüşün yerinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Suça İştirak, Azmettirme, Dolaylı Faillik, Çocuk, Kusur Yeteneği.

The Use of Children in the Commission of Crimes: An Evaluation of Indirect Perpetration and Instigation

Öz

Children, due to their incomplete mental and physical development, have a reduced ability to understand the legal consequences of their actions and form intent, in comparison to adults. This vulnerability is often exploited by malicious individuals who use children to commit crimes. While children may fulfill the elements of a crime, individuals in the background influence their will, thereby participating indirectly. The degree of influence depends on whether the individual merely shapes the child’s decision to commit the crime or completely controls the child’s will, making them perform the criminal act under their guidance.The child’s ability to perceive and form intent related to the act is a key factor in determining their level of culpability. In situations where children are directed to commit crimes, the role of the individual in the background—as either an indirect perpetrator or an instigator—depends on the distinction between perpetration and accessory. This study discusses the legal implications of complicity, indirect perpetration, and instigation in cases involving children in crimes. It also examines the system established in our criminal law, including Supreme Court rulings and doctrinal views on participation in crimes. The conclusion of this study is that the view, which considers the person behind the scenes as an indirect perpetrator for steering children who lack the capacity for culpability towards committing a crime, is well-founded, as also recognized by the Court of Cassation.

Anahtar Kelimeler

Complicity in a Crime, Instigation, Indirect Perpetration, Child, Capacity for Fault

Kaynakça

• Akbulut B, “Bağlılık Kuralı”, C. XIV, S.1,2010, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.167-214.
• Artuk M E/Gökcen A/Alşahin M E/ Çakır K, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Aydın D, Türk Ceza Hukukunda Suça İştirak, 1. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2009.
• Balcı M, Ceza Hukukunda Bağlılık Kuralı Kapsamında Azmettirme, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Centel N/ Zafer H/Yenerer Ç Ö, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 11. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2020.
• Çelen Ö, “Sarhoşluğun Hareket ve Kusur Yeteneği Üzerinde Etkisi”, C. VIII, S. 2, 2013, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 481-513.
• Çelen Ö, Bir İştirak Şekli Olarak Yardım Etme, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Demirbaş T, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Demirel M, Suça İştirakte Bağlılık Kuralı, 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2017.
• Demirel M/ Kartal M, “Ceza Hukukunda Suça Azmettirme Hareketi: Suça Sevk Etme”, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C.XXI Özel Sayı, 2019, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 457-490.
• Dönmezer S/Erman S, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku C.II, 14 .Baskı, Der Yayınları, İstanbul, 2019.
• Erdem M R, “Yeni TCK’da Faillik ve Suç Ortaklığı”, C. 14, S. 5, 2005, Hukuk Perspektifleri Dergisi, s. 204-215.
• Erdem M R, Netice Yüzünden Ağırlaşan Suçlar, Uğur Alacakaptan’a Armağan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• Erdem M R, “Organize Yapı İçerisinde Otoriter İlişkilerden Kaynaklanan Egemenliğe Dayalı Dolaylı Faillik Kurumu ve TCK m. 220/5”, C.II, S. 1-2, 2014, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, ss. 255-307.
• Gökcen A/ Balcı M, “Kasten Öldürme Suçu (TCK m. 81)”, C. XVII, S. 1-2, 2011, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, s. 95-218
• Hakeri H, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 28. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023.
• Heinrich B, Ceza Hukuku Genel Kısım II, (ed. Yener Ünver), 10. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
• İçel K, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2023.
• İçel K/Sokullu A F/Özgenç İ/Sözüer A/Mahmutoğlu F S/ Ünver Y, Suç Teorisi İkinci Kitap, 2. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2000.
• Kaymaz S, “5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’na Göre İştirak Halinde İşlenilen Suçlarda Nitelikli Hallerin Diğer Suç Ortaklarına Geçişi Sorunu”, C. XVI, S. 2, 2012, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 117-168.
• Kitapçıoğlu Y, Tülay Ö, Suç, İstanbul Ceza Hukuku ve Kriminoloji Arşivi, İstanbul, 2021.
• Koca M, “İntihara Yönlendirme Suçu”, C. 5, S. 12, 2010, Ceza Hukuku Dergisi, ss. 19-40.
• Koca M/Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Mahmutoğlu F S/Karadeniz S, Türk Ceza Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2021.
• Mahmutoğlu F S, “Kusurluluk Prensibi Açısından Azmettirenin Ceza Sorumluluğu”, C. 63, S. 1-2, 2005, İstanbul Hukuk Mecmuası, ss. 57-112.
• Otacı C, “Türk Ceza Hukukunda İştirak”, 2007, Ceza Özel Sayısı, İstanbul Barosu Dergisi, ss.77-110.
• Önder A, Ceza Hukuku Genel Hükümler, C. II-III, 2. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul,1992.
• Önok R M, Müşterek Suç Girişimi ve Örgütsel Hakimiyete Dayalı Dolaylı Faillik Doktrinleri, 1. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2019.
• Özbek V Ö/ Doğan K/ Bacaksız P, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 12. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• Özgenç İ, “Failliğin Üçüncü Bir Görünüş Şekli Olarak Müşterek Faillik”, C. 4., S.1-2,1994, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.159-190.
• Özgenç İ, Suça İştirakin Hukuki Esası ve Faillik, 1. Baskı, İBB Hukuk Müşavirliği Yayınları, İstanbul, 1996.
• Özgenç İ, Türk Ceza Kanunu Gazi Şerhi, 3. Baskı, Adalet Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2006.
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 19. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2023.
• Özkan H, Ceza Hukukunda Azmettirme,1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013.
• Öztürk B/Erdem M R, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 18. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2018.
• Öztürk B/Erdem M R, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 19. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2019.
• Öztürk M K, “Türk Ceza Kanunu’nda Bir İştirak Şekli Olarak Faillik (TCK m. 37)”, C.13, S. 1, 2023, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 255-307.
• Sınar H, “Türk Ceza Hukukunda Dolaylı Faillik”, C.6, S. 15, 2011, Ceza Hukuku Dergisi, ss. 59-86.
• Taşkın K B, Suça İştirakte Bağlılık Kuralı, 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2017.
• Toroslu N, Ceza Hukuku Genel Kısım, 10. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2005.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük, “İştirak”, https://sozluk.gov.tr/, (s.e.t. 19.11.2024).
• Üzülmez İ, “Dolaylı Faillik (TCK m. 37/2)”, C.1, S. 2, 2006, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 79-95.
• Yıldız A K, “Dolayısıyla Faillik”, (ed. Kayıhan İçel), Ceza Hukuku Günleri, 70. Yılında Türk Ceza Kanunu Genel Hükümler (26-27 Mart 1997), 1. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 1998.