Sınıf Öğretmeni Adaylarının Duygusal Zekâları ile Empati ve Merhamet Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 3, 787 - 802, 30.11.2023

Ayfer Şahin Fatma Cahide Özçelik

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1307312

Öz

Bu araştırmanın amacı, Sınıf Eğitimi Anabilim Dalında öğrenimini sürdüren öğretmen adaylarının duygusal zekâları ile empati ve merhamet düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırma süreci nicel araştırma desenlerinden ilişkisel tarama yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini 2022-2023 yılları eğitim-öğretim döneminde İç Anadolu’da yer alan bir devlet üniversitesinde Sınıf Eğitimi Anabilim Dalında öğrenim görmekte olan öğretmen adayları oluşturmaktadır. Evrendeki tüm adaylara ulaşılması nedeniyle ayrıca örneklem tayinine gidilmemiştir. Araştırmanın verileri Duygusal Zekâ Ölçeği, Empati Ölçeği ve Merhamet Ölçeği olmak üzere üç farklı ölçek kullanılarak elde edilmiştir. Veriler çevrim içi ortamda oluşturulan formlar aracılığıyla toplanmıştır. Toplamda 197 öğretmen adayına ulaşılmıştır. Normallik analizi sonucunda parametrik testlerin uygulanması uygun görülmüştür. Buna göre korelasyon, çoklu doğrusal regresyon, bağımsız örneklem t testi ve tek yönlü anova analizleri yapılarak bulgular elde edilmiştir. Duygusal zekâ ölçeğinden alınan puanlarda erkeklerin ortalamasının kadınlardan daha yüksek olduğu; empati ve merhamet ölçeğinden alınan puanlarda ise kadınların ortalamasının erkeklerden yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ölçeklerin tamamında ise cinsiyetler arası anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Duygusal zekâ ölçeğinden alınan puanlarda 2.sınıf düzeyinde öğrenim gören öğretmen adaylarının, empati ölçeğinden alınan puanlarda 3.sınıf düzeyinde öğrenim gören öğretmen adaylarının, merhamet ölçeğinden alınan puanlarda ise 1.sınıf düzeyinde öğrenim gören öğretmen adaylarının diğer sınıf düzeylerindeki öğretmen adaylarına göre daha yüksek bir ortalamaya sahip oldukları görülmüştür. Ölçeklerin tamamında sınıf düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Değişkenler arası ilişkiye bakıldığında Duygusal Zekâ ile Empati ve Merhamet arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Çoklu doğrusal regresyon analizi sonucuna bakıldığında bağımsız değişkenler olan empati ve merhametin, bağımlı değişken duygusal zekâyı anlamlı düzeyde yordadığı saptanmıştır. İlgili ß(beta) değerlerine bakıldığında en güçlü yordayıcı değişkenin Merhamet olduğu görülmektedir. Bunu Empati değişkeni takip etmektedir. Bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkene ilişkin toplam varyansın %18’ini açıkladığı da ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sınıf öğretmeni adayları, duygusal zekâ, merhamet, empati

Kaynakça

• Akdeniz, S., ve Deniz, M. E. (2019). Farklı merhamet düzeylerine sahip üniversite öğrencilerinde depresyon, anksiyete, stres ve duygusal zekânın incelenmesi. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, (2), 183-207.
• Akdeniz, S., ve Deniz, M. E. (2016). Merhamet ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness and Well-Being, 4(1), 50-61.
• Akgün, B. M., Akgün, M. ve Barlık, N. (2023). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıkları, eleştirel düşünme eğilimleri ve duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişkinin analizi. Sağlık ve Toplum, 33(1), 124-137.
• Akyıl, Y., and Deniz, M. E. (2022). The effect of creative drama-based psycho-education program on emotional intelligence of adolescents. OPUS Journal of Society Research, 19(46), 206-216.
• Arslantaş, H. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin empatik eğilim düzeyleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Ata, S. (2010). Okul öncesi öğretmenlerinin bağlanma stilleri, duygusal zekâ düzeyleri ve empatik eğilimlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Balcı, S., Yılmaz, M., Odacı, H., ve Kalkan, M. (2003). Yönetici adaylarının duygusal zekâ ve iş doyumu düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi (9-11 Temmuz 2003). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Baydar, A. (2023). Sınıf öğretmeni adaylarının duygusal zekâları ve etkili vatandaşlık yeterlikleri arasındaki ilişki. Eğitim Bilim ve Araştırma Dergisi, 4(1), 72-86.
• Beyaz, Ö., Solmaz, D. Y., ve Miçooğulları, B. O. (2020). Öğretmen adaylarının empatik eğilim ve empatik beceri düzeylerinin incelenmesi: Anadolu Üniversitesi örneği. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(2), 178-190.
• Boellinghaus, I., Jones, F. W., and Hutton, J. (2013). Cultivating self-care and compassion in psychological therapists in training: The experience of practicing loving-kindness meditation. Training and Education in Professional Psychology, 7, 267-277.
• Brown, S. (2011), “Measures of shape: skewness and kurtosis”. Retrieved from http://BrownMath.com/stat/shape.htm in 20.10.2022.
• Cingisiz, N., ve Murat, M. (2010). Evlenmek için birbirlerini tercih eden çiftlerin duygusal zekâ düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Antep Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 99-114.
• Çırpan, E. (2016). Üniversite öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ve öz-anlayış düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmes. Yüksek Lisans Tezi, Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Cleophas, T. J., and Zwinderman, A. H. (2015). SPSS for Starters and 2nd Levelers. US: Springer.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. (S. B. Demir Çev.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çelik, E. (2008). Okul Öncesi eğitim öğretmenlerinin empatik eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Davis, M. H. (1983). Measuring ındividual differences in empathy: Evidence for a multidimensional approach. Journal of Personality and Social Psychology, 44(1), 113-126.
• Denis, D. J. (2019). SPSS data analysis for univariate, bivariate, and multivariate statistics. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Deniz, M. E., Özer, E. ve Işık, E. (2013). Duygusal zekâ özelliği ölçeği–kısa formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 38(169), 407-419.
• Yaşın Dökmen, Z. (2009). Toplumsal cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erçoban, S. (2003). İlköğretim II. kademesindeki branş öğretmenlerinin empatik eğilim düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Erdoğdu, M. Y. (2008). Duygusal zekâ'nın bazı değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (23), 62-76.
• Ergün, O. (2016). Ergenlerde duygusal zekâ özellikleri ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Genç, S. Z. ve Kalafat, T. (2008). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları ile empatik becerilerinin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 211- 222.
• George, D., and Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.). Boston: Pearson.
• Gilbert, P. (2010). Compassion focused therapy: Distinctive features. London: Routledge.
• Gülaçtı, F. ve Çiftci, Z. (2018). Öğrencilerin yaşam doyumu, memnuniyet ve merhamet düzeylerinin incelenmesi. Pegem Atıf İndeksi, 499-506.
• Goldin, P., and Jazaieri, H. (2017). The compassion cultivation training (cct) program. In Seppälä, E.M., Simon-Thomas, E., Brown, S.L., Worline, M.C., Cameron, D.C., and Doty, J.R. (Eds.). UK: Oxford Handbooks.
• Goleman, D. (1998). Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ. NYC: Bantam Books.
• Gültekin, A., Yurtcu, O., Deniz, M., ve Çakır, C. (2023). Eğitim bilimlerinde duygusal zekâ düzeyleri ile 21. yüzyıl becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Literatür taraması. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 10(2), 200-226.
• Hochschild, A. R. (1983). The managed hearth: Commercialization of human feeling. Berkeley: University of California Press.
• İşmen, A. E. (2001). Duygusal zekâ ve problem çözme. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(13), 111-124.
• Lawrence, E. J., Shaw, P., Baker, D., Baron-Cohen, S., and David, A. S. (2004). Measuring empathy: Reliability and Validity of the Empathy Quotient. Psychological Medicine, 34, 911-924.
• Kafetsios, K., and Zampetakis, L. A. (2007). Emotional intelligence and job satisfaction: Testing the mediatory role of positive and negative affect at work. Personality and Individual Differences, 44, 712-722.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Karataş, Z. (2012). Eğitim Fakültesi öğrencilerinin empatik becerileri ve benlik saygısı düzeylerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 97-114.
• Kaya, B. ve Çolakoğlu, Ö. M. (2015). Empati düzeyi belirleme ölçeği uyarlama çalışmadsı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 17-30.
• Mayer, J. D., and Salovey, P. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition, and Personality, 9, 185-211
• Mayer, J. D., and Salovey, P. (1995). Emotional intellegence and construction and regulation of feelings. Applied and Preventing Psychology, (4), 197-208.
• Mayers, A. (2013). İntroduction to Statistics and SPSS in Psychology. Pearson Education Limited.
• Meyer, A., Riesel, A., and Proudfit, G. H. (2013). Reliability of the ERN across multiple tasks as a function of increasing errors. Psychophysiology, 50(12), 1220-1225.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe öğretim programı. Ankara: MEB.
• Ocak, G. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. (1.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Özcan, S. (2023). Türkçe öğretmenlerinin duygusal zekâları ile iletişim becerilerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 12(1), 221-238.
• Öztürk, B., Şener, Ö. ve Derin, İ. (2023). Lise öğrencilerinin sürekli öfke düzeyleri ile empatik eğilim düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 23-46.
• Palavan, Ö., ve Agboyraz, İ. (2017). Sınıf öğretmenlerinin empatik eğilimleri ile demokratik değerlere sahip olma düzeylerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 134-150.
• Pardeller, S., Frajo-Apor, B., Kemmler, G., and Hofer, A. (2016). Emotional Intelligence and cognitive abilities – associations and sex differences. Psychology, Health & Medicine, 22(8), 1001–1010.
• Peterson, A. (2017). Compassion and education. London: Palgrave Macmillan.
• Petrides, K. V., and Furnham, A. (2000). On the dimensional structure of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 29, 313-320.
• Petrides, K. V., and Furnham, A. (2001). Trait emotional intelligence: Psychometric investigation with reference to established trait taxonomies. European Journal of Personality, 15(6), 425- 448.
• Pommier, E. A. (2011). The compassion scale. Dissertation Abstracts International Section A: Humanities and Social Sciences, 72, 1174.
• Rehber, E. (2007). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin empatik eğilim düzeylerine göre çatışma çözme davranışlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Salovey, P. E., and Sluyter, D. J. (1997). Emotional development and emotional intelligence: Educational implications. NYC: Basic Books.
• Salguero, J. M., Extremera, N., and Fernández-Berrocal, P. (2012). Emotional intelligence and depression: The moderator role of gender. Personality and Individual Differences, 53(1), 29-32.
• Sarıçam, H., Çelik, İ., and Halmatov, M. (2012). The examination of the relationship between the preschool teacher candidates’ emotional ıntelligence and empathic tendency. The Online Journal of Counselling and Education, 1(2), 4-56.
• Shapiro, L. E. (2002). How to raise a child with a high EQ: A parent's guide to emotional intelligence. New York: Harper Collins.
• Smith, T. W. (2018). Duygular sözlüğü. (H. Şirin, Çev.). İstanbul: Kollektif Kitap
• Stein, S. J., Book, H. E., and Kanoy, K. (2013). The student EQ edge: Emotional intelligence and your academic and personal success. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Turnage, B.F., Hong, Y.J., Stevenson, A.P., and Edwards, B. (2012). Social work students’ perceptions of themselves and others: self-esteem, empathy, and forgiveness. Journal of Social Service Research, 38, 89–99.
• Uyanık Balat, G., Çelebi, G., Yılmaz, H., ve Gümüştekin, T. (2014). Duygusal zekâ ve empatik eğilim: Okul Öncesi öğretmenleri üzerine bir araştırma. Turkish Studies, 9(8), 893-901.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Istanbul Journal of Sociological Studies, (35), 29-56.