KANT’TA SAF DOĞA BİLİMİNİN İMKÂNI VE İLKELERİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 6, 129 - 140, 30.06.2022

Mehmet Eren Gedikli

https://doi.org/10.56387/ahbvedebiyat.1026858

Öz

Saf bir doğa bilgisine ulaşmak ve böylece kesin bir bilim olarak doğa biliminden söz etmek mümkün müdür? Kant’a göre böyle bir bilimin imkânı, insanın bilme yetilerinin soruşturulmasından geçmektedir. Çünkü ona göre kesin bir doğa bilimi, kavramlarımızın deneyime uyması ile değil aksine deneyimin kavramlarımıza uymasıyla mümkündür. Kant, kesin bir bilim olarak doğa biliminin insanın aklı tarafından nasıl inşa edildiği üzerinde durmakta ve empirik doğa bilimlerinin köklerini, insan aklının derinliklerinde aramaktadır. Makalenin konusu da bu minvalde, Kant’ın kesin bir bilim olarak doğa bilimini insanın aklında içkin olarak bulunan saf doğa bilgisi aracılığıyla nasıl kurduğunu ve temellendirdiğini göstermektir. Bu doğrultuda öncelikle, Kant’ın kesin bir bilim olarak doğa bilimlerini inşa etme kaygısının altında yatan temel güdüleyici nokta olan Hume’un olası doğa bilgisi anlayışına değinilmiştir. Ardından Kant’ın olası doğa bilgisinden kesin bir bilim olarak doğa bilimlerine geçiş için ön koşul olarak gördüğü sentetik apriori yargılara ve bu yargıların kesin bir bilim olarak doğa bilimlerindeki kurucu rolüne değinilmiştir. Bu zeminin ardından kesin bir bilim olarak doğa bilimlerinin imkânı için Kant’ın ortaya koyduğu sistematik doğa bilgisi tablosu ana hatları ile ortaya konmuştur. Buna göre, ilk olarak, Kant’ın duyuya dayalı algı yargıları ile deney bilgisine yükselmenin imkânı olarak gördüğü saf anlama yetisinin temel kavramlarının kullanımı ile ortaya çıkan deney yargıları arasında ortaya koyduğu fark gösterilmiştir. İkinci olarak, Kant’ın kesin bilim olarak doğa bilimlerinin inşa edilebilmesinin ön koşulu olarak gördüğü ve saf anlama yetisinin ilkeleri olarak ortaya koyduğu saf doğa bilimlerinin ilkelerine değinilmiştir. Son olarak, Kant’ta saf doğa biliminin ilkelerinin, doğa bilimlerinin metafiziksel temellerini oluşturması bakımından
nasıl bir işlev gördüğünün örneklendirilmesi ve bu doğrultuda Kant’ın Newton fiziğini temellendirme girişimi ortaya konmuştur. Nihayetinde, Kant’ın genel olarak doğa bilimlerine bakışı, ortaya koyulan tablo doğrultusunda, irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kant, Sentetik Apriori, Kategoriler, Saf Doğa Bilimi, Doğa Yasaları

Kaynakça

• Cassirer, E. (2007). Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi. Doğan Özlem (Çev.). İstanbul: İnkılâp.
• Cevizci, A. (2009). Felsefe Tarihi. İstanbul: Say.
• Friedman, M. (2015). Kant ve Kesin Bilimler. Sibel Şan Öget (Çev.). İstanbul: Alfa.
• Guyer, P. (2014). Kant. London and New York: Routledge.
• Heimsoeth, H. (2007). Kant’ın Felsefesi. Takiyettin Mengüşoğlu (Çev.). Ankara: Doğu Batı.
• Hume, D. (1986). İnsan Zihni Üzerine Bir Araştırma. Selmin Evrim (Çev.). İstanbul: Milli Eğitim.
• Kant, I. (2008). Arı Usun Eleştirisi. Aziz Yardımlı (Çev.). İstanbul: İdea.
• Kant, I. (1929). Critique of Pure Reason. Norman Kemp Smith (Trans.). London: Macmillan.
• Kant, I. (2002). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena. İoanna Kuçuradi – Yusuf Örnek (Çev.). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kant, I. (2004). Metaphysical Foundations of Natural Science. Michael Friedman (Trans.). New York: Cambridge University.
• Newton, I. (1997). Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri (Seçmeler). Aziz Yardımlı (Çev.). İstanbul: İdea.
• Rosenberg, A. (2015). Bilim Felsefesi Çağdaş Bir Giriş. İbrahim Yıldız (Çev.). Ankara: Dipnot. Ural, Ş. (2012). Pozitivist Felsefe. İstanbul: Alfa.
• Watkins, E., Stan, M. (2014). "Kant's Philosophy of Science", The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Edward N. Zalta (Ed.). Erişim Tarihi: 21.11.2021. URL = http://plato.stanford.edu/archives/fall2014/entries/kant-science/