GAZİANTEP HASAN SÜZER ETNOGRAFYA MÜZESİ’NDE BULUNAN OSMANLI DÖNEMİ’NE AİT BİR GRUP LENGER

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 317 - 336, 31.10.2023

Ercan Çalış Sibel Leventoğlu

https://doi.org/10.31463/aicusbed.1313241

Öz

El sanatları içerisinde önemli bir yere sahip olan maden sanatı ürünleri binlerce yıldır insanoğlunun sanatını, kültürünü, beğenisini ve geleneklerini yansıtarak, zamanla sanat eseri olma kimliğini kazanmıştır. Geçmişi Neolitik Dönem’e dayanan maden sanatı ürünleri içinde yer alan madeni mutfak kapları, Anadolu‘da ustaların elinde şekillenerek Türk sanatının en güzel ürünlerini vermiştir. Madeni mutfak kapları içinde önemli bir yere sahip olan lengerler servis ve sunum kapları olarak prestij eşyası olarak değerlendirilmiş, yapım ve süslemelerine ayrı bir önem verilmiştir. Etnografik eser niteliği taşıyan bu çalışmadaki örnekler, Türk maden sanatının geldiği noktayı belgelendirmeleri açısından oldukça önemlidir. Eserlerin tanıtılarak bilim dünyasına kazandırılmasının yanı sıra, ait oldukları dönemin kültürel, sanatsal ve iktisadi açıdan aydınlatılması bu çalışmadaki başlıca amaçlardandır. Hasan Süzer Etnografya Müzesi’inde yer alan lengerler form, süsleme ve üretim teknikleri gibi açılardan değerlendirilmiş ve bunlar arasında 6 adet örnek incelemeye alınmıştır. Seçilen örnekler mümkün olduğunca tüm eserleri yansıtacak şekilde ve birbirinden farklı olanlar tercih edilmiştir. Bu çalışmayla ayrıca Gaziantep’in çağlar boyunca kesintisiz devam eden mutfak kültürüne, ele alınan örnekler üzerinden dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk sanatı, maden sanatı, mutfak eşyaları, lengerler, Gaziantep Hasan Süzer Etnografya Müzesi.

A Group of Lengers from The Ottoman Perıod Located in Gaziantep Hasan Süzer Ethnography Museum

Öz

Art products, which have an important place among handicrafts, have managed to become works of art by reflecting the art, culture, taste and traditions of human beings for thousands of years. Metal kitchenware, which is among the metal art products dating back to the Neolithic period, was shaped by the hands of masters in Anatolia and produced the most beautiful products of Turkish art. Having an important place among metal kitchen utensils, lengers were considered as prestige items as serving and presentation utensils, and special importance was given to their production and decoration. The examples in this study, which is an ethnographic work, are very important in terms of documenting the point that Turkish mining art has reached. In addition to introducing the works and bringing them to the scientific world, one of the main aims of this study is to enlighten the period to which they belong in terms of cultural, artistic and economic aspects. The slippers in the Hasan Süzer Ethnography Museum were evaluated in terms of form, decoration and production techniques, and 6 samples were examined. The selected examples were chosen to reflect all works as much as possible and were different from each other. This study will also draw attention to the culinary culture of Gaziantep, which has continued uninterrupted throughout the ages, through the examples discussed.

Anahtar Kelimeler

Turkish art, metal art, kitchenware, lengers, Gaziantep Hasan Süzer Ethnography Museum

Kaynakça

• Allak, F. (2021). Mardin Müzesi’nde bulunan son dönem maden hamayilleri (muskalıklar). Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 35- 45.
• Allak, F. (2023). İstanbul Türbeler Müzesi’nde bulunan madeni eserler. Yayınlanmamış doktora tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Barışta, H. Ö. (1998). Türk el sanatları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Başak, O. (2004). Diyarbakır Arkeoloji Müzesi ile Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi'nde bulunan Türk İslam Dönemi’ne ait bir grup madeni eser. Yayınlanmamış doktora tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Başak, O. (2021). Diyarbakır Arkeoloji ve Cahit Sıtkı Tarancı Müzelerinde bulunan bir grup madeni eser eşliğinde neolitikten Osmanlıya Anadolu’da maden sanatının gelişimi. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
• Belli, O. (1987). Demir Çağda Doğu Anadolu Bölgesi’nde demir metalürjisi Anadolu demir çağları. Anatolian Iron Ages (Edt. Altan Çilingiroğlu) içinde. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Bezirci, Z.(2001). Konya’da bulunan bakır işçiliği ürünü eserler ve Konya ili bakır işçiliğinin bugünkü durumu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bodur, F.(1987). Türk maden sanatı. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Sanat Yayınları.
• Çalış, E. (2020). Etnografik madeni takılar üzerine bir analiz Diyarbakır Müzesi örneği. İstanbul: Hiper Yayın.
• Çalış, E., & Erk, A.(2023). Kars Müzesi’nde bulunan Osmanlı Dönemi’ne ait bir grup tas. MECMUA Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 166.
• Erk, A. (2021). Cizre İsmail Ebul-İz El-Cezeri Müzesi’nde bulunan bir grup madeni ibrik. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 293-312.
• Kayaoğlu, G.(1985). Maden işçiliğinin dünü, bugünü ve yarını. Türkiye'de sanatın bugünü ve yarını I. Ulusal Sempozyumu Tebliğleri. 1985. Beytepe, 439.
• Karpuz, E.(1997). Konya lengerleri. Sanatsal Mozaik XXI , 44-48.
• Karpuz, E.(2019). Anadolu geleneksel süslemeli bakır mutfak kaplarının tasarımı 9. Milletler Arası Türk Halk Kongresi ,5, 263-292.
• Leventoğlu, S.(2006). Gaziantep Hasan Süzer Etnografya Müzesi’nde bulunan Orta Çağ ve sonrası döneme ait madeni mutfak kapları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Ögel, B. (1992). Türk kültür tarihine giriş. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sevin, V. (2003). Eski Anadolu ve Trakya (başlangıcından Pers egemenliğine kadar). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Soysal, S. (2011). Kalaylı kaplarda alaylı yemekler. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A. Ş.
• Türkoğlu, S. (1993). Maden sanatı ve kuyumculuk, Geleneksel Türk sanatları. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Uğurluel, M. (2002). Osmanlı Dönemi Gaziantep el sanatları. Gaziantep: Gaziantep Müze Dostları Derneği Yayınevi.
• Yetkin, H.(1968). Gaziantep ilinde madenler. Gaziantep Kültür Dergisi, XI, 8.
• Yıldız, Ş., & Shahbazzadeh, F. (2020) Anadolu Selçuklu Dönemi mimari süslemelerine yönelik yeni bir yaklaşım, DEUİFD, LII, 299-335.