TÜRKİYE’DEKİ TRAVERTENLERİN TARİH, TURİZM, MADENCİLİK VE DOĞAL TAŞ İHRACATI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 291 - 302, 31.12.2023

Behzat Gökçen Demir Ali Koray Özdoğan Akın Akbulut

https://doi.org/10.53600/ajesa.1389911

Öz

Anadolu topraklarında geçmişten günümüze, yaşam alanlarının inşasında ve ekonomik faaliyetlerde doğal taşlar ön planda olmuştur. Traverten, doğal taş olarak değerlendirilen kayaçlar içerisinde en önemli kayaçlardan biridir. Anadolu’da kullanılmış olan en eski doğal taşlardan olan travertenler aynı zamanda turizm ve kültür yönüyle de oldukça önemlidir. Özellikle, coğrafi işareti bulunan Denizli Traverteni bu duruma güzel bir örnektir. Denizli bölgesinde, güncel olarak oluşumları devam eden travertenler bir kültür, tarih, turizm ve tanıtım elçisi konumunda iken jeolojik olarak daha yaşlı olanları doğal taş sektörü açısından oldukça önemlidir. Denizli bölgesi dışında Kütahya, Ankara, Karabük, Kayseri ve Sivas bölgeleri traverten madenciliğinde önemli üretim alanlarıdır. Ekonomik olarak değerlendirilen travertenler, bilimsel ve ticari travertenler olarak ikiye ayrılır. Ticari travertenler genel olarak genç yaşlı kireçtaşlarıdır. Türkiye traverten üretimi son yıllarda geçmiş yıllara oranla artış göstermiştir. İhracat açısından miktar ve değer yönüyle blok ve işlenmiş traverten, doğal taş ihracatı içerisinde önemli oranlardadır. Bu çalışmada, travertenin özellikleri, madenciliği, tarihi ve kullanımı yönünde bilgi verilerek, Türkiye açısından önemi vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

doğal taş, traverten, Denizli, madencilik, turizm

EVALUATION OF TRAVERTINES IN TERMS OF HISTORY, TOURISM, MINING AND NATURAL STONE EXPORTS IN TÜRKİYE

Öz

In Anatolian lands, natural stones have been at the forefront in the construction of living spaces and economic activities from past to present. Travertine is one of the most important rocks among the rocks considered as natural stones. Travertines, one of the oldest natural stones used in Anatolia, are also very important in terms of tourism and culture. In particular, Denizli travertine, which has a geographical sign, is a good example of this situation. While the travertines that are still being formed in the Denizli region are in the position of a cultural, historical, tourism and promotional ambassador, the geologically older ones are very important for the natural stone sector. Apart from Denizli region, Kütahya, Ankara, Karabük, Kayseri and Sivas regions are important production areas in travertine mining. Economically utilised travertines are divided into two as scientific and commercial travertines. Commercial travertines are generally young aged limestones. Travertine production in Türkiye has increased in recent years compared to the past years. In terms of quantity and value in terms of exports, block and processed travertine have significant proportions in natural stone exports. In this study, the importance of travertine for Türkiye is emphasised by giving information about its properties, mining, history and usage.

Anahtar Kelimeler

natural stone, travertine, Denizli, mining, tourism

Kaynakça

• Yılmaz, Y. (2020). Anadolu Doğal Taşlarının Dünyadaki İzleri, İstanbul Maden İhracatçıları Birliği Yayını. İstanbul. ISBN: 978-605-63410-4-5. Erişim Adresi: https://imib.org.tr/wp-content/uploads/k-1.pdf
• Karakuş, G. (2014). Çağdaş Türk Mimarlığında Doğal Taş, İstanbul Maden İhracatçıları Birliği Yayını 1. İstanbul. Erişim Adresi: https://imib.org.tr/wp-content/uploads/k-2.pdf
• Yılmaz, H.Ö. & Özkul M. (2015). Pamukkale ve Yenicekent Antik Traverten Ocakları Denizli Havzası, GB Türkiye. Traverten-Tufa Çalıştayı Bildiri Özetleri Kitabı, 49-50. Denizli. Erişim Adresi: https://www.sedimantoloji.org/pdf/tufa/ozler.pdf,
• Türkeli, Ö. (2021). Anıtkabir’in Taşları (Basın Koordinatörü, Maden ve Petrol Uzmanı Özgün TÜRKELİ tarafından Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nde yapılan sunum).
• Yüzer, E., Güngör, Y. & Aydoğan, S. (2016). Doğal Taşın Öyküsü. İstanbul Maden İhracatçıları Birliği, Doğal Taş Kültür Yayınları. İstanbul. Erişim Adresi: https://imib.org.tr/wp-content/uploads/k-6.pdf
• Demir, B.G., Akbulut, A. & Güngör, N. (2016). Önemli Bir Doğal Taş: Traverten, Madencilik Türkiye Dergisi, 7 (54), 92-93. Erişim Adresi: https://www.mtmagaza.com/wp-content/uploads/2018/05/Madencilik-Turkiye-Dergisi-Sayi-54-vbnj654rth.pdf
• Özkul, M. (2019). Markalaşmış Bir Doğal Taş; Denizli Traverteni. Mavi Gezegen Dergisi, 2019(26), 71-78. Erişim Adresi: https://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/a419bd419f2c4fc_ek.pdf
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2008a). Denizli Traverteni. Erişim Adresi: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/37993
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2008b). No:151-Menşei Adı: Denizli Traverteni. Erişim Adresi: https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/76193036-8a8a-4de2-97ef-79722e6992e8.pdf Otlukbeli Kaymakamlığı. (2023). Otlukbeli Gölü. Erişim Adresi: http://otlukbeli.gov.tr/otlukbeligolu2
• NTV Radyo ve Televizyon Yayıncılığı A.Ş. (NTV). 2020. Dünyanın tek traverten set gölü olan Otlukbeli Gölü ‘kesin korunacak hassas alan’ ilan edildi. Erişim Adresi: https://www.ntv.com.tr/galeri/seyahat/dunyanin-tek-traverten-set-golu-olan-otlukbeli-golu-kesin-korunacak-hassas-alan-ilan-edildi,2PJulxPrTkqnVF6DJI1Akw/xEEic9VE8EulpIalrNuodw
• Erzincan Valiliği. (2023). Doğal Güzellikler, Otlukbeli Gölü. Erişim Adresi: http://erzincan.gov.tr/dogal-guzellikler1
• Polat, S. (2018). Otlukbeli Gölü Çevresinde Traverten Birikim Şekilleri. Studies of The Ottoman Domain (Osmanlı Hakimiyet Sahası Çalışmaları), 8(15), 55-80. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/ohsc/issue/38999/456803
• Pınar, A., Buldur, A. D. & Tuncer, T. (2018). Bolluk Gölü Traverten Konilerinin Geçmişten Günümüze Değişimi. Marmara Coğrafya Dergisi, (37), 233-252. DOI: 10.14781/mcd.386373
• Güngör, Y. & Tarhan, T. (2022). Türkiye’nin Travertenleri Taştan Kayıt. Erişim Adresi: https://www.atlasdergisi.com/kesfet/turkiyenin-travertenleri-tastan-kayit.html
• Elmacı, S. & Sever, R. (2006). Doğal Bir Anıt: Akçalı Travertenleri (Van-Başkale). Doğu Coğrafya Dergisi, 11 (15), 137-153. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2440/31120
• Kun, N. (2013). Mermer Jeolojisi ve Teknolojisi (geliştirilmiş 2. baskı). İzmir.
• Kun, N. (2018). Türkiye Mermer Yatakları Cinsleri ve Jeolojileri, Karbonatlı Mermerler. İstanbul Maden İhracatçıları Birliği Yayını. İstanbul. ISBN: 978-605-63410-3-8. Erişim Adresi: https://imib.org.tr/wp-content/uploads/k-3.pdf
• 3213 Sayılı Maden Kanunu. (1985). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3213&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG). (2023). Maden İstatistikleri, Maden Üretim Değerleri. Erişim Adresi: https://www.mapeg.gov.tr/Sayfa/Madenistatistik
• İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB). (2022). 2022 Yılı Çalışma Raporu, Erişim Adresi: https://imib.org.tr/wp-content/uploads/cr2022.pdf
• İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB). (2019). 2019 Yılı Çalışma Raporu. İstanbul. Erişim Adresi: https://imib.org.tr/wp-content/uploads/cr2019.pdf
• Önem, Y. (2000). Sanayi Madenleri; Tanımları, Doğada Bulunuşları, Dünya ve Türkiye Rezervleri, Güncelleşmiş Yıllık Üretimleri ile İhraç ve İthal Miktarları (genişletilmiş 2. baskı). Ankara.