Toni Morrison ‘un Sevilen Adlı Eserinin Newmark’ın Çeviri Yöntem ve Stratejileri Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 24 - 33, 24.08.2023

Funda Özbakır

Öz

Günümüzde ekonomik, politik, sosyal ve siyasi olayların yarattığı küreselleşmenin bir sonucu olarak kültürlerarası etkileşim giderek artmaktadır. Bu etkileşimle beraber, edebiyat yapıtlarının yanısıra bilim, sanat, hukuk, tıp, teknoloji gibi birçok alandaki yenilikler ve gelişmeler ile birlikte bilgi akışı hızlı bir ivme kazanmış ve bunun bir sonucu olarak çeviri giderek önem kazanmıştır. Ancak bir dilden diğer bir dile aktarım, sanıldığı kadar kolay değildir. Özellikle edebi çeviri alanının son derece kapsamlı, karmaşık ve çok anlamlı olması, çevirmenlerin dilin içinde bulunduğu sistematiği bir bütün olarak ele almasını ve kültürel bir ön inceleme yapmasını gerekli kılar. Bu çalışmada, çevirmen Püren Özgören tarafından Türkçeye ‘’Sevilen ‘’ olarak aktarılan Toni Morrison’ın ‘’Beloved ‘’adlı romanında yer alan kültürel ögeler tespit edilerek, Peter Newmark’ın kültürel ögeleri sınıflandırması kapsamında sınıflandırılarak, çevirmenin süreç boyunca nasıl bir yol izlediği ve aktarım sürecinde sıklıkla tercih ettiği yöntemler irdelenmiştir. Kültürel öğelerin aktarımında iki farklı dil ve kültür dizgesinin olmasından dolayı çevirmenin erek metinde sıklıkla Newmark’ın önerdiği yöntemlerden aktarma, sözcüğü sözcüğüne çeviri ve uyarlama yöntemlerini sıklıkla tercih ederek, erek metinde okuma akışını engellediğini düşündüğü bazı ifadelerde de çıkarma yöntemini kullanarak, erek kültür okurları için daha erişilebilir olmayı hedeflediği ve yer yer kaynak kültüre ait kültürel ögeleri genellikle erek kültüre tanıtmaya ve aktarmaya çalıştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri, kültür, dil, kültürel ögeler, Toni Morrison

Kaynakça

• Aksoy, B. (2002). Geçmişten günümüze yazın çevirisi. İmge Kitabevi.
• Even-Zohar, I. (2012). Yazınsal çoğuldizge içinde çeviri yazının durumu (S. Paker, Çev.). Çeviri seçkisi-II - Çeviri (bilim) nedir? (ss. 125-133) (Haz. M. Rifat), 2. Baskı. Sel Yayıncılık.
• Göktürk, A. (2004). Çeviri dillerin dili. Yapı Kredi Yayınları.
• Kara, G. & Demirtaş, E. (2020). Toni Morrison’ın En Mavi Göz Adlı eserine postkolonyal feminist bir yaklaşım. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 199-212.
• Larson, M. L. (1984). Meaning-based translation: ‘’A guide to crosslanguage equivalence”. University Press of America.
• Morrison, T. (2021). Beloved. Vintage.
• Morrison, T. (2019). Sevilen (P. Özgören, Çev.). 5. Baskı. Sel Yayıncılık.
• Newmark, P. (1988). A textbook of translation. Prentice Hall International.
• Newmark, P. (2010). Translation and culture. Meaning in translation. Peter Long GmbH.
• Nida, E. (1964). Principles of correspondence. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (ss. 126-140). Routledge.
• Öztin, K. (2020). Toni Morrison’un Sula (1973) romanındaki folklorik unsurların Türkçeye aktarımı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Özel Sayı 8), 979-999 . DOI: 10.29000/rumelide.824580
• Öztin, K. (2021). Afro-Amerikan toplumunun adlandirilma biçimlerinin Türkçeye aktarımına ilişkin bir inceleme. Dil Dergisi, 172(1), 43-59.
• Taş, S. (2017). Kültürel unsurların çevirisi ve çeviri stratejileri. HUMANITAS - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 1-14.
• Venuti, L. (1995). Translator’s invisibility: A history of translation. Routledge.
• Venuti, L. (1998). Translator’s invisibility: A history of translation. Routledge.
• Yıldırım, C. (2015). Amin Maalouf’un Afrikalı Leo ve Semerkant romanlarında kültürel unsuruların çevirisi üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 8(39), 221- 232.