Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi’nin Süleymân-nâmesi’ndeki Âlim Biyografilerinin Anlatım Özellikleri

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 922 - 950, 30.08.2021

Volkan Karagözlü

https://doi.org/10.34083/akaded.963278

Öz

Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi’nin yazdığı Süleymân-nâme sadece tarih eseri olarak değerlendirilemeyecek özelliklere sahiptir. Kaynakların anlatımının hoş olduğu, süslü bir anlatıma sahip olduğu gibi değerlendirmelerle ele aldığı eser, Kanûnî Sultan Süleymân’ın tahta çıkışından ölümüne kadar olan olayları anlatır. Bunun yanında Kanûnî devri vezirler ve ulemânın hayatlarından da bahsedilen 17. yy.da yazılmış tek Süleymân-nâmedir. Çalışmada eserin son bölümü olan ulemâ biyografileri, anlatım özellikleri ve biyografilerin bilgiyi sunma biçimi bakımından incelenmiştir. Biyografilerde Osmanlı âlimlerinin hayatları kısa, orta uzun yazılarla anlatılmıştır. Bilginin sunulma biçimleri ve anlatım biçimleri olarak iki ana başlıkta incelenen biyografilerin birbirlerinden farklı olup olmadığı sogulanmıştır. Böylelikle eserin tamamının bir bütün olarak aynı anlatım biçimi ile yazılıp yazılmadığına karar verilecektir. Bu eser bağlamında, eser içinde veya bölümlerinde farklı anlatım biçimleri varsa eserin tamamının belirli, tek bir üslup ile yazıldığını ifade etmenin doğru olup olmadığı ile ilgili görüşler sunulacaktır. Bu görüşler ışığında klasik Türk edebiyatı mensur eserleri için sade, orta, süslü tabirlerinin kullanımı sorgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Süleymân-nâme, Karaçelebi-zâde Abdülaziz Efendi, Azîzî, biyografi, üslup, nesir

Biography in Classical Turkish Prose: Narrative Characteristics of the Biographies of Scholars in Karaçelebi-zâde Abdülaziz Efendi's Süleyman-name

Öz

Süleymân-nâme written by Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi, has features that cannot be evaluated only as a historical work. The work, which is handled with evaluations as well as having a pleasant narration and an ornate narrative, tells the events from the enthronement of Kanuni Sultan Süleyman until his death. In addition, it is the only Süleyman-name written in the 17th century, which also mentions the lives of viziers and scholars of the Kanuni period. In the study, the biographies of the scholars, which are the last part of the work, were examined in terms of their narrative features and the way the biographies presented the information. In the biographies, the lives of Ottoman scholars are described in short and medium length texts. It was questioned whether the biographies, which were examined under two main headings as the forms of presentation of information and the forms of expression, differ from each other. Thus, it will be decided whether the whole work is written as a whole with the same narrative style. In the context of this work, opinions will be presented about whether it is correct to state that the whole work was written in a certain, single style, if there are different forms of expression in the work and its parts. In the light of these views, the use of plain, medium, ornate terms for prose works of classical Turkish literature will be questioned.

Anahtar Kelimeler

Süleymân-nâme, Karaçelebi-zâde Abdülaziz Efendi, Azîzî, biography, prose

Kaynakça

• Ahmet Refik (2013). Alimler ve sanatkarlar. Der. M. Necip Yılmaz, Büyüyen Ay.
• Aksoyak, İsmail Hakkı. (2010). Eski Türk edebiyatında nesir üzerine bazı belirlemeler. Aynur, Hatice (ed.) Nesrin inşâsı (s.58, 59). Turkuaz Yayınları.
• Babinger F. (1978). Abdülaziz Efendi. İA I, s. 64-65.
• Babinger F. (1992). Osmanlı tarih yazarları ve eserleri. Çev. Prof. Dr. Coşkun Üçok, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bursalı Mehmet Tahir. (1333). Osmanlı müellifleri III. Matbaa-i Âmire s. 121.
• İnehan-zâde Mehmet Nâil Tuman (2001). Tuhfe-i Nâilî II. Haz: Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı, Bizim Büro Yayınları, s. 673.
• İz, Fahir. (1996). Eski Türk edebiyatında nesir. Akçağ Yayınları.
• Karaçelebi-zâde Abdülazîz. (1248). Süleymân-nâme. Bulak Matbaası.
• Kâtip Çelebi. (2007). Keşfü’z-zünûn. çev. Rüştü Balcı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kaya, N. (2001). Karaçelebizade Abdülaziz Efendi. TDVİA 24, s.381-383.
• Kaya, N. (2003). Ravzatü’l-Ebrâr Zeyli tahlil, metin. TTK Yayınevi.
• Kur’an-ı Kerim 3.0. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmânî I. Akt: Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 99.
• Özgül, İ. (2010). Karaçelebi-zâde Abdülaziz Efendi’nin Ravzatü’l-Ebrâr adlı eseri (1299?-1648) tahlil ve metin. Tez no: (263959) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/giriş.jsp
• Pakalın, Mehmet Zeki. (1983). Osmanlı tarih terimleri ve deyimleri sözlüğü. MEB Yayınları.
• Tietze, Andreas. (2010). Gelibolulu Âli’nin düzyazı biçemi. Aynur, Hatice (ed.) Nesrin inşâsı (s. 195). Turkuaz Yayınları.
• Ünver, İsmail. (1993). Çevriyazıda yazım birliği üzerine öneriler. Türkoloji Dergisi XI (1), s.51-89.
• Yıldırım, N. (2005). Kara Çelebi-zâde Abdülaziz Efendi’nin Zafer-nâme adlı eseri (Tarihçe-i Feth-i Revân ve Bağdad) tahlil ve metin. Tez no: (188588) [Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/giriş.jsp