THE ZULFIQAR ORNAMENTED MINBAR OF THE DANIS ALI BEY MOSQUE OF BUYUK BURUNGUZ VİLLAGE OF KAYSERI

Yıl 2019, Cilt: 6 , 1 - 22, 09.12.2019

N.çiçek Akçıl Harmankaya

Öz

This study examines Danis Ali Bey Mosque, which has a special place with its architectural and decorative features among the mosques of Kayseri during the Ottoman Period. The architect of the mosque, constructed with a zawiya in 1582-1587 in the name of Danis Ali Bey, is unknown. The mosque, located in an old Ottoman village of Buyuk Burunguz, attracts attention especially with its zulfiqar ornament and calligraphic composition on its stone minbar. This ornament, located on the passageway of the minbar, has special importance due to the period of this application and its location. In this study, the mosque will be introduced briefly with its historical and architectural features, and especially the zulfiqar on the passageway arch of the minbar of the structure will be examined and identified with the calligraphic composition. An architectural symbolism between this ornament group, which positioned on the passageway arch, and the 'gate of knowledge' description used by Hz. Muhammed for Hz. Ali attracts attention. The use of zulfiqar motif often used in Islamic art, on the minbar of the 16th-century mosque with zawiya, makes this subject important. This is the only known example of applying the Zulfiqar with the art of calligraphy on a minbar. The symbolic meaning of this ornament, which has not been examined sufficiently before, is emphasized in terms of its relation to the minbar. Its place in Islamic Art is evaluated.

Anahtar Kelimeler

Buyuk Burunguz Village, Danis Ali Bey Mosque, Minbar, Zulfiqar, Sword

KAYSERİ BÜYÜK BÜRÜNGÜZ KÖYÜNDE BULUNAN DANİŞ ALİ BEY CAMİİ’NİN ZÜLFİKARLI MİNBERİ

Öz

Osmanlı Dönemi Kayseri camileri arasında mimarisi ve süsleme özellikleri ile özel bir yere sahip olan Daniş Ali Bey Camii çalışma konumuzu oluşturmaktadır. Daniş Ali Bey tarafından 1582-1587 yılları arasında inşa edilen zaviyeli caminin mimarı bilinmemektedir. Eski bir Osmanlı köyü olan Büyük Bürüngüz Köyünde yer alan cami özellikle taş minberi üzerindeki zülfikar süslemesi ve hat programı ile dikkati çekmektedir. Minberin geçit kemeri üzerinde yer alan bu süsleme uygulandığı dönem ve bulunduğu konum nedeniyle özel bir öneme sahiptir. Bu çalışmada söz konusu camii tarihi ve mimari özellikleri ile kısaca tanıtılacak ve özellikle yapının minberinin geçidi üzerindeki zülfikar hat programı ile birlikte incelenerek tanımlamaları yapılacaktır. Bir çeşit kapı olan geçit kemeri üzerinde konumlanmış bir programa sahip olan bu süsleme grubu ile Hz. Muhammed’in Hz. Ali için yaptığı ilim kapısı tanımlaması arasında mimari bir sembolizm dikkati çekmektedir. Genellikle İslam sanatında çokça kullanılan zülfikar motifinin 16. Yüzyıla tarihlenen zaviyeli bir cami minberinde yer alması bu konuyu önemli kılmaktadır. Zülfikarın yazı sanatı ile birlikte minberde uygulanmasına dair bilinen tek örneğidir. Daha önce yeterince incelenmeyen bu süslemenin minber ile ilişkisi bakımından sembolik anlamı üzerinde durulmuş ve İslam Sanatı içindeki değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Büyük Bürüngüz Köyü, Daniş Ali Bey Cami, Zülfikar, Minber, Kılıç

Kaynakça

• Akbaş, S. B. (2009). Daniş Ali Bey. Kayseri Ansiklopedisi, Cilt:1, Kayseri: Büyükşehir Belediyesi. ss.417-418.
• Akçıl Harmankaya, N. Ç. (2018). Mimar Sinan Camilerinde Sembolizm. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Altın, A. (2011). Kayseri Minberleri (Cumhuriyet Dönemine Kadar). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altın, A. (2015). Hükümranlık Mührü Kayseri Minberleri. Kayseri: Tezmer Yayınları. Apa, G. (2008). Erken Dönem Osmanlı Selatin Cami Minberleri. İSTEM, İslâm, San’at, Tarih, Edebiyat ve Musiki Dergisi. 11/6, ss.249-277.
• Bayrakal, S. (2004). İzmir Minberleri. Ege Üniversitesi Sanat Tarihi Dergisi. XIII/2. ss.19-49.
• Bozkurt, N. (2005). Minber. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:30, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss.101-103.
• Can, Y. (2008). Minberin Cami Mimarisine Katılımı. Dini Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi. 2/8. ss.9-30.
• Cömert, H. (2009). Büyük Bürüngüz. Kayseri Ansiklopedisi, Cilt:1, Kayseri: Büyükşehir Belediyesi. ss.279-280.
• Çakmakoğlu Kuru, A. (2007). Ortaçağ Anadolu Türk Mimarisinde Hz. Ali Yazıları. Milli Folklor Dergisi. 74/19. ss.46-69.
• Çayırdağ, M. (1981). Kayseri’de Kitabelerinden XV. Ve XVI. Yüzyılda Yapıldığı Anlaşılan İlk Osmanlı Yapıları. Vakıflar Dergisi. Sayı:13. ss.531-581.
• Denknalbant Çobanoğlu, A. (2019). A Mıddle Age Structure In Muş Esenlık Vıllage: Evaluatıon of Sheıkh Abdülmelik (Sheıkh Abrı) Mosque And Its Waqyıyya. Turkish Art History Studies, (Ed. N.Ç. Akçıl Harmankaya-A. Denknalbant Çobanoğlu), İstanbul:Kitabevi Yayınları. ss.37-70.
• Denktaş, M. (1998). Kayseri-Bürüngüz Köyü’ndeki Türk Anıtları. Vakıflar Dergisi. 27. Sayı. ss.161-171. Erkiletlioğlu, H. (1996). Osmanlılar Zamanında Kayseri. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi.
• Eyice, S. (1962-1963). İlk Osmanlı Devrinin Dini-İçtimai Bir Müessesi Zaviyeler ve Zaviyeli Camiler. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 23/1-2. ss.1-80.
• Güneş, H. (2018). Zülfikar: Efsanevi Bir Kılıcın Tarihi Serüveni. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 86. Sayı. ss.9-20.
• Işık, M. (2003a). Kayseri’deki Mimari Eserlerde Geçen Ayet ve Hadisler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Kayseri Şubesi Yayınları.
• Işık, M. (2003b). Kayseri’deki Tarihi Eserlerde Geçen Hadisler, IV. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (10-11 Nisan 2003). (Haz. A. Aktan, A. Öztürk vd.,) Kayseri: Erciyes Üniversitesi Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi. ss.293-294.
• İnalcık, H. (2006). Murad II. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:31, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss.164-172.
• İnbaşı, M. (1992). XVI. Yüzyıl Başlarında Kayseri Şehri. Kayseri: Kayseri Valiliği İl Kültür Müdürlüğü.
• Jong, D.F. (2005). Bektaşilikte İkonografi Dini kıyafetlerde, ayinlerde kullanılan eşyalarda ve resim sanatında sembolizm ve temalar üzerine bir inceleme. Tarihten Teolojiye: İslam İnançlarında Hz. Ali. (Haz. A.Y. Ocak), Ankara: Türk Tarih Kurumu. ss.251-276.
• Karakaş, M. (1997). XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Kayseri (1750-1775). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Necipoğlu, G. (2013). Sinan Çağı Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimari Kültür. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ocak, A. Y. (1978). "Zâviyeler: Dinî, Sosyal ve Kültürel Tarih Açısından Bir Deneme", Vakıflar Dergisi. 12. Sayı. ss.247-269.
• Öz, M. (2013). Zülfikar. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:44, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss.553-554.
• Özbek, Y. (2009). Büyük Bürüngüz Daniş Ali Bey Camii. Kayseri Ansiklopedisi, Cilt:1, Kayseri Büyükşehir Belediyesi. ss.281-283. Özcan, A. (2002). Kılıç Alayı. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:25, Ankara: Türk Diyanet Vakfı. ss.408-410.
• Öztürk, M. (2005). Tefsir ve Hadis Tarihinde Hz. Ali, Hayatı Kişiliği ve Düşünceleriyle Hz. Ali Sempozyumu Tebliğ ve Müzakereleri, (08-10 Ekim 2004 Bursa). (Haz. M.S. Arık). Bursa: İl Müftülüğü. ss.59-88. Sevinç, B. (2013). Yiğit ve Silahlı Adam Diyalektiğinde Kılıç İmgesi. Turkish Studies. 8/6. ss.619-639.
• Taşkıran, H. İ. (1997). Yazı ve Mimari. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Topuzoğlu, T.R. (1986). Zülfekar. MEB İslam Ansiklopedisi, Cilt:13, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı. ss.649-650.
• Üzüm, İ. (2004). Şâh-ı Merdân Murtazâ Ali: Kültürel Alevi Kaynaklarına Göre Hz. Ali Tasavvuru. İslam Araştırmaları Dergisi. 11. Sayı. ss.75-104.
• Yeğen, A. (1993). Kayseri’de Tarihi Eserler. Kayseri: İl Kültür Müdürlüğü. Yıldıran Sarıkaya, M. (2013). Zülfikar-Türk Edebiyatı. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:44, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss.554-556.