Mistik Ekoloji: Mevlevilikte Çevre Anlayışı

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 31, 55 - 73, 06.10.2023

Lamia Levent Abul

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1346511

Öz

Mevlânâ Celaleddin Rumî’nin öğretileriyle şekillenen Mevlevilikte, yaratılan bütün varlıklar Cenab-ı Hakk’ın esma ve sıfatlarının tecellisidir. Kâinat, Yaratıcı’nın güzelliklerine ayinedârlık yapmaktadır. Her şey bir gayeye mebni olarak yaratılmış ve Yüce Yaratıcı’nın varlığına işaret eden bir ayettir. Âlemde bulunan canlı ve cansız bütün varlıklar bir bilince sahiptir. Onların şuurlu olması, insanı eşyaya karşı daha nahif davranmaya sevk eder. Mevlânâ, Allah’ın insanı bir avuç topraktan yarattığını, bizim cansız zannettiğimiz toprağın ne büyük bir canlılık barındırdığını hatırlatır. Mevlânâ’ya göre dağların, taşların görür gözleri, işitir kulakları vardır. Kâinatta her varlık şuuru sayesinde kendisine verilen görevi yerine getirir. Bu yaklaşım sebebiyle Mevleviler dokundukları, kullandıkları her eşyaya zarif davranırlar. Onlarla konuşurlar, teşekkürlerini sunarlar. Mevleviliğe has manevi eğitim sürecinde, sadece insana değil çevresindeki bütün varlıklara saygı ve özenle davranmak öğretilir. Bu saygılı tutum, tarikat adap ve erkânı aracılığıyla Mevlevilerin günlük yaşamlarının parçası hâline gelir. Onlar için Allah’a şükür, cümle yaratılmışlara teşekkür manası taşır. Evrendeki diğer varlıklara karşı nahif, hassas ve müteşekkir davranmak Mevleviliğin temel öğretilerindendir. Hz. Mevlânâ bu görüşlerini Kur’an-ı Kerim ve hadislere dayandırır. Mevlevilikte ideal insan tipinin özünü, çevreye ve evrene saygı oluşturmaktadır. Çevre sorunlarının gittikçe arttığı günümüzde Mevlevi öğretinin daha da önem kazandığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

tasavvuf, Mevlânâ, Mevlevilik, insan, çevre

Mystic Ecology: Environmental Understanding in Mawlawiyya

Öz

In Mawlawi sufi order, which is shaped by the teachings of Rumi, all creatures are the manifestation of the names and attributes of Allah. The universe performs rituals on the beauties of Creator. Everything was created for a purpose and is a verse pointing to the existence of the Supreme Creator. All living and non-living beings in the world have consciousness. Their consciousness prompts people to behave more naively towards things. Rumi reminds us that Allah created man from a handful of soil and the vitality of the soil which is presumably tought to be inanimate. According to Rumi, mountains and stones have eyes to see and ears to hear. Thanks to the consciousness of every existence in the universe, it fulfills the task assigned to it. Due to this approach, Mawlawis treat every item they touch and use elegantly. They talk to and they give thanks to them. In the spiritual education process unique to Mawlawiyya, it is taught to treat not only people but also all beings around them with respect and care. This respectful attitude becomes a part of the daily lives of the Mawlawis through the sect's customs and traditions. For them, thanks to Allah, the sentence means thanking the created ones. Being naive, sensitive, and grateful towards other beings in the universe is one of the basic teachings of Mawlawi sufi order. Rumi bases these views on the Qur'an and hadiths. The essence of the ideal human being in Mawlawi sufi order is the respect for the ecology and the universe. It is the case that Mawlawiyya teaching is gaining importance as the ecological problems increase each day.

Anahtar Kelimeler

sufism, Rumi, Mawlawiyya, human, ecology

Kaynakça

• Arpaguş, Sâfi; Mevlevîlikte Ma’nevî Eğitim. Vefa Yayınları, İstanbul 2009.
• Artıran, H. Nur; Aşk Bir Davaya Benzer. Sufi Kitap, İstanbul 2015.
• Asya, Arif Nihat; “El Öpmek”. Türk Yurdu Mevlânâ Özel Sayısı, S. 8-910, C. 50-52, Temmuz 1964.
• Cebecioğlu, Ethem; Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Anka Yayınları, İstanbul 2005.
• Çelebi, Asaf Halet; Mevlânâ ve Mevlevîlik. Turgut Atasoy Matbaacılık, İstanbul 1957.
• Çoban, Ali; Mevlevi Sülûkü, Palet Yayınları, Konya, 2021.
• Demirli, Ekrem; Sufilerin Âlem ve Tabiat Görüşü: Her Şey Tanrı’ya İşaret Eden Canlı Bir Ayettir, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 2008.
• Ergül, Necmettin; Tasavvufta Çevre Algısı, The Journal of Academic Social Science Studies, Number 34, Spring II, 2015.
• Gölpınarlı, Abdûlbâki; Mevlevî Âdâb ve Erkânı. İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2006.
• Karaman, Hayrettim vd.; Kur’an Yolu Tefsiri. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2017.
• Kuşeyrî, Abdülkerim; Kuşeyrî Risâlesi, haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, 4. bs. İstanbul 2014.
• Kuşlu, Abdullah; Mevlânâ’nın Mesnevi’sinde İnsan-Âlem İlişkisi Çerçevesinde Dünya Hayatı, Selçuk Üniversitesi Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Konya 2006.
• Küçük, Sezai; Mevlevîlerde Manevî Eğitim. Keşkül Dergisi, Timaş Yayınları, S. 5, İstanbul 2005.
• Martı, Huriye, Hadisler Ekseninde Çevre Ahlakı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 3. bs. Ankara 2019.
• Mevlânâ; Mesnevî Tercümesi, trc. Şefik Can, Ötüken Yayınları, 13. bs., İstanbul 2012.
• Özden, Nurhayat; Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî ve Mevlevîlik Özelinde Tasavvufta Çevre Anlayışı, Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, Haziran S. 8/1.
• Sağlık, Haci; İslami Bir Çevre Etiğinin İnşasında Tasavvuf, Ağrı İslami İlimler Dergisi (AGİİD), Aralık 2022 S. 11.
• Tanrıkorur, Ş. Barihüda; Mevleviyye, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2004.
• Uludağ, Süleyman; Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005.
• Top, H. Hüseyin; Mevlevî Usûl ve Âdâbı. Ötüken Yayınları, İstanbul 2001.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi; Hak Dini Kur’an Dili, Eser Neşriyat, İstanbul 1979.