IDENTIFICATION OF SPECULATIVE BUBBLES IN THE BIST TECHNOLOGY INDEX DURING THE COVID-19 PERIOD: GSADF APPROACH

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 1, 43 - 59, 25.03.2024

Fela Özbey Elif Sanlı Serkan Yılmaz Kandır

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1229012

Öz

After the first cases seen in Wuhan, China, in the last days of 2019, Covid-19, which spread rapidly all over the world, deeply affected the whole world both in health and economy with the declaration of a pandemic in the first quarter of 2020. Measures such as restrictions on international trade, travel bans and interruptions to production have brought world trade to a standstill and caused great uncertainty in the markets. The aim of this study is to investigate whether price bubbles occur during the Covid-19 pandemic period in the BIST Technology (XUTEK) index, which consists of the share prices of technology companies traded in Borsa Istanbul. In this context, the Generalized Supremum Augmented Dickey-Fuller (Generalized Supremum Augmented Dickey-Fuller, GSADF) test was applied to the series consisting of daily values of the XUTEK index covering the period from 11.03.2020 when the first positive case was reported in Turkey to 31.05.2022. As a result of the study, the formation of price bubbles between 23.07.2020-29.07.2020 and 19.11.2021-15.12.2021 in the BIST Technology index was determined.

Anahtar Kelimeler

Financial Markets, Time Series Analysis, BIST Technology Index, Price Bubbles, GSADF Test

BIST TEKNOLOJİ ENDEKSİNDE COVİD-19 DÖNEMİNDE OLUŞAN SPEKÜLATİF BALONLARIN BELİRLENMESİ: GSADF YAKLAŞIMI

Öz

2019 yılının son günlerinde Çin’in Wuhan kentinde görülen ilk vakaların ardından hızla tüm dünyaya yayılan Covid-19, 2020 yılının ilk çeyreğinde pandemi ilan edilmesi ile bütün dünyayı hem sağlık hem de ekonomik anlamda derinden etkilemiştir. Uluslararası ticarette kısıtlamalar, seyahat yasakları ve üretime ara verilmesi gibi tedbirler dünya ticaretinin durma noktasına gelmesine ve piyasalarda büyük belirsizliğe neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı Borsa İstanbul’da işlem gören teknoloji şirketlerinin pay fiyatlarından oluşan BIST Teknoloji (XUTEK) endeksinde Covid-19 pandemi döneminde fiyat balonlarının oluşup oluşmadığı araştırmaktır. Bu bağlamda Türkiye’de ilk pozitif vakanın rapor edildiği 11.03.2020 tarihinden 31.05.2022 tarihine kadar olan dönemi kapsayan XUTEK endeksinin günlük değerlerinden oluşan seriye Genelleştirilmiş Eküs Arttırılmış Dickey-Fuller (Generalized Supremum Augmented Dickey-Fuller, GSADF) testi uygulanmıştır. Çalışma sonucunda BIST Teknoloji endeksinde 23.07.2020-29.07.2020 ve 19.11.2021-15.12.2021 tarihleri arasında fiyat balonlarının oluşumu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Finansal Piyasalar, Zaman Serisi Analizi, BIST Teknoloji Endeksi, Fiyat Balonları, GSADF Testi

Kaynakça

• Akkaya, M. (2018). Borsa İstanbul hisse senedi getirilerinde balon oluşumu üzerine bir uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 188-200.
• Anavatan, A., & Kayacan, E. Y. (2018). BİST 100 endeksinde balon etkisinin incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(8), 124-131.
• Bezgin, M. S., & Başar, M. (2020). The research of asset price bubble at Borsa Istanbul and financial crisis relationship. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 143-156.
• Blanchard, O. (1979). Speculative bubbles, crashes, and rational expectations. Economics Letters, 3(4), 387-389.
• Blanchard, O. J., & Watson, M. W. (1982). Bubbles, rational expectations and financial markets (NBER Working Paper No. 0945). https://www.nber.org/papers/w0945 adresinden erişildi.
• Boucher, C. (2003). Testing for rational bubbles with time varying risk premium and non-linear cointegration: evidence from the us and French stock markets. Research Paper, France: Universite Paris-Nord. doi: 10.1.1.595.9068.
• Bozoklu, Ş., & Zeren, F. (2013). Türkiye hisse senedi piyasasında rasyonel köpükler: Saklı eş bütünleşme yaklaşımı. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(9), 17-31.
• Brenner, R. (2015). Ekonomide hızlı büyüme ve balon: dünya ekonomisinde ABD’nin yeri. (Çev: Bilge Akalın) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Brunnermeier, M. K. & Oehmke, M. (2013). Bubbles, financial crises, and systemic risk. Handbook of the Economics of Finance, 2, 1221-1288.
• Caspi, I. (2017). Rtadf: Testing for bubbles with EViews. Journal of Statistical Software, 81, 1-16.
• Chaudhary, R., & BakhshI, P. (2022). Impact of COVID-19 on the stock market performance of global IT sector. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 9(3), 217-227.
• Chang, T., Hsu, C. M., & Wang, M. C. (2021). Bubbles during Covid-19 period: Evidence from the United States using the generalized sub ADF test. HOLISTICA–Journal of Business and Public Administration, 12(1), 49-56.
• Chiu, C. L., & Chou, K. H. (2022). The soft commodities multiple bubbles tests: evidence from the New York Futures Markets. Applied Economics Letters, 29(3), 206-211.
• Contuk, F. Y. (2021). Covid-19'un Borsa İstanbul üzerindeki etkisi: Bir ARDL sınır testi modeli. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (89), 101-112.
• Çağlı, E. Ç., & Mandacı, P. E. (2017). Borsa İstanbul’da rasyonel balon varlığı: Sektör endeksleri üzerine bir analiz. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(629), 63-76.
• Çaşkurlu, S. (2022). Hegemonya mücadelesinde ABD-Çin teknoloji savaşı: yarı iletkenler sektörü. Third Sector Social Economic Review, 57(1), 612-634.
• Çıtak, F. (2019). Türkiye Hisse senedi piyasasında spekülatif balon varlığının ampirik incelenmesi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 5(2), 247-262.
• Del Giudice, A., & Paltrinieri, A. (2017). The impact of the Arab Spring and the Ebola outbreak on African equity mutual fund investor decisions. Research in International Business and Finance, 41, 600-612.
• DeLong, J. B., & Magin, K. (2006). A short note on the size of the Dot-com bubble (NBER Working Paper No. 12011). https://www.nber.org/system/files/working_papers/w12011/w12011.pdf adresinden erişildi.
• Evans, G. W. (1991). Pitfalls in testing for explosive bubbles in asset prices. The American Economic Review, 81(4), 922-930.
• Fernandes, N. (2020). Economic effects of coronavirus outbreak (COVID-19) on the world economy (IESE Business School Working Paper No. WP-1240-E). https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3557504 adresinden erişildi.
• Göker, İ. E. K., Eren, B. S., & Karaca, S. S. (2020). The impact of the COVID-19 (Coronavirus) on the Borsa Istanbul sector index returns: An event study. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(COVID-19 Special Issue), 14-41.
• Hilmola, O. P., Lähdeaho, O., Henttu, V., & Hilletofth, P. (2020). COVID-19 pandemic: Early implications for North European manufacturing and logistics. Sustainability, 12(20), 8315.
• Internatioanl Money Fund (2003). When bubbles burst (Chapter II). World economic outlook içinde (s. 61-94). Washington D.C.: Internatioanl Money Fund.
• Ishak, S., Salim, N. A. M., Lazim, N. L., Shaharudin, M. R., & Wahab, S. (2022). A conceptual paper of supply chain adaptive strategies during covid-19 pandemic and the ımpact on performance to semiconductor ındustries. Asian Journal of Research in Business and Management, 4(1), 1-14.
• Kartal, G. (2022). Koronavirüs (SARS-CoV-2) salgınının Borsa İstanbul endeksleri üzerindeki etkisi: Çoklu yapısal kırılmalı ampirik analizlerden kanıtlar. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 40 (1), 87-120.
• Kilic, Y. (2020). Finansal piyasalarda balon varlığının test edilmesi: BRICS-T ülkeleri örneği. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 4(9), 11-22.
• Kindleberger, C. P. (1978). Manias, panics, and rationality. Eastern Economic Journal, 4(2), 103-112. Kindleberger, C. P., & Aliber, R. Z. (2011). Extraordinary manias, panics and crashes: A history of financial crises (6. baskı). New York: Palgrave Macmillan.
• Komaromi, G. (2004). Was there a stock market bubble in Hungary? Competitio, 3(1), 169-178. Korkmaz, Ö., Erer, D. & Erer, E. (2016). Alternatif yatırım araçlarında ortaya çıkan balonlar Türkiye hisse senedi piyasasını etkiliyor mu? BİST 100 üzerine bir uygulama. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 10(2), 29-61.
• Korkut, E. (2022). Borsa İstanbul ve seçilmiş endekslerde rasyonel balonlar testi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul.
• Liu, H., Manzoor, A., Wang, C., Zhang, L., & Manzoor, Z. (2020). The COVID-19 outbreak and affected countries stock markets response. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(8), 1-19.
• Narayan, P. K. (2020). Did bubble activity intensify during COVID-19?. Asian Economics Letters, 1(2). doi: 10.46557/001c.17654
• Özdemir, L. (2020). Covid-19 pandemisinin BIST sektör endeksleri üzerine asimetrik etkisi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 546-556.
• Phillips, P. C., Wu, Y., &Yu, J. (2011). Explosive behavior in the 1990s Nasdaq: When did exuberance escalate asset values?. International Economic Review, 52(1), 201-226.
• Phillips, P. C., Shi, S., & Yu, J. (2015). Testing for multiple bubbles: Historical episodes of exuberance and collapse in the S&P 500. International Economic Review, 56(4), 1043-1078.
• Rahman, M. K., Gazi, M. A. I., Bhuiyan, M. A., & Rahaman, M. A. (2021). Effect of Covid-19 pandemic on tourist travel risk and management perceptions. Plos One, 16(9), 1-18.
• Sharma, S. S., & Sha, Y. (2020). Part A: special section on COVID-19 research. Emerging Markets Finance and Trade, 56(15), 3551-3553.
• Scherbina, M. A. (2013). Asset price bubbles: A selective survey (IMF Working Paper No. 2013/045). https://www.imf.org/en/Publications/WP/Issues/2016/12/31/Asset-Price-Bubbles-A-Selective-Survey-40327 adresinden erişildi.
• Stiglitz, J. (1990). Symposium on bubbles. The Journal of Economic Perspective, 4(2), 13-18.
• Şenol, Z., & Zeren, F. (2020). Coronavirus (COVID-19) and stock markets: The effects of the pandemic on the global economy. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(4), 1-16.
• Taskinsoy, J. (2021). The famous new bubbles of the 21st bentury: cases of irrational exuberance. SSRN Electronic Journal. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3845422 adresinden erişildi.
• Temür, A. S. (2021). COVİD-19 salgının BIST teknoloji endeksi (XUTEK) üzerindeki etkisi. International Review of Economics and Management, 9(1), 28-49.
• Topcu, M., & Gulal, O. S. (2020). The impact of COVID-19 on emerging stock markets. Finance Research Letters, 36, 1-4.
• Quinn, W., & Turner, J. D. (2020). Boom and bust: A global history of financial bubbles.Cambridge: Cambridge University Press.
• Vengesai, E. (2022). COVID-19 and Stock Market Volatility in South Africa: A Cross-Sector Analysis. Asian Economic and Financial Review, 12(7), 473-493.
• Yanik, S. & Aytürk, Y. (2011). Rational speculative bubbles in Istanbul Stock Exchange. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (51), 175-190.
• Yıldırım, H. & Akdağ, S. Kovid-19 sürecinde sektör endekslerinin fiyat balonları açısından test edilmesi: Türkiye üzerine uygulamalı bir analiz. Akademik Hassasiyetler, 8(17), 89-104.
• Yurtoğlu, Y. (2022). Pay Senedi Piyasalarında Balon Varlığının Test Edilmesi: MIST Ülkeleri Örneği. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 410-427.
• Wang, M. C., Chang, T., & Min, J. (2022). Revisit stock price bubbles in the COVID-19 period: Further evidence from Taiwan’s and Mainland China’s tourism industries. Tourism Economics, 28(4), 951-960.
• Wu, X., ve Hui, X. (2021). The impact of COVID-19 on the dependence of Chinese Stock Market. Discrete Dynamics in Nature and Society, 2021, 1-11.