STOCK MARKET PERFORMANCE EVALUATION BASED ON MARKET MULTIPLIERS WITH MEREC AND COPRAS METHODS: BIST-30 STOCK INDEX APPLICATION

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 1, 141 - 167, 25.03.2024

Onur Şeyranlıoğlu Mehmet Akif Kara Arif Çilek

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1283459

Öz

The purpose of this research is to evaluate the stock market performance of 23 companies in the BIST-30 stock index based on market multiples with data for 2021 and 2022 from an investor perspective. The research is based on the assumption that investors would prefer F/K, PD/DD, FD/EBITDA, FD/Sales criteria to be low and Earnings Per Share (EPS) criteria to be high in order to find undervalued or overvalued stocks. With the MEREC method, FD/Sales in 2021 and FD/EBITDA in 2022 were determined as important criteria. Relatively cheap and expensive stocks among 23 companies were identified with the COPRAS method. In 2021, SAHOL, KRDMD and TUPRS took the first three places in cheapness; in 2022, TUPRS, SAHOL and KCHOL companies took the first three places. In both years, HEKTS, GUBRF and SASA companies were in the last three ranks as relatively expensive.

Anahtar Kelimeler

MEREC, COPRAS, Financial Performance, Market Multipliers, Borsa Istanbul

MEREC VE COPRAS YÖNTEMLERİ İLE PİYASA ÇARPANLARINA DAYALI BORSA PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ: BİST-30 PAY ENDEKSİ UYGULAMASI

Öz

Bu araştırmanın amacı, 2021 ve 2022 yılları verileri ile BİST-30 pay endeksinde yer alan 23 şirketin piyasa çarpanlarına dayalı borsa performanslarının yatırımcı gözüyle değerlendirilmesidir. Araştırma, yatırımcıların düşük ya da yüksek değerlenmiş hisse senetlerini bulmak için F/K, PD/DD, FD/FAVÖK, FD/Satışlar kriterlerinin düşük olmasını; Hisse Başı Kâr (HBK) kriterinin yüksek olmasını tercih edeceği varsayımı üzerine temellendirilmiştir. MEREC yöntemi ile 2021 yılında FD/Satışlar, 2022 yılında ise FD/FAVÖK önemli kriterler olarak belirlenmiştir. COPRAS yöntemi ile 23 şirket arasında göreceli ucuz ve pahalı pay senetleri tespit edilmiştir. 2021 yılında ucuzlukta ilk üç sırayı SAHOL, KRDMD ve TUPRS; 2022 yılında ise TUPRS, SAHOL ve KCHOL şirketleri almıştır. Her iki yılda da HEKTS, GUBRF ve SASA şirketlerinin göreceli pahalı olarak son üç sırada bulundukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

MEREC, COPRAS, Finansal Performans, Piyasa Çarpanları, Borsa İstanbul

Kaynakça

• Alinezhad, A., & Khalili, J. (2019). New methods and applications in multiple attribute decision making (MADM). Cham: Springer.
• Alkan, Ö., & Albayrak, Ö. K. (2020). Ranking of renewable energy sources for regions in Turkey by fuzzy entropy based fuzzy COPRAS and fuzzy MULTIMOORA. Renewable Energy, 162, 712-726.
• Ataman, Ü., & Kibar, H. (1999). Hisse senetleri’nin gerçek değerinin hesaplanması. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Ayçin, E. (2020). Çok kriterli karar verme: bilgisayar uygulamalı çözümler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ayçin, E., & Arsu, T. (2022). Sosyal gelişme endeksine göre ülkelerin değerlendirilmesi: MEREC ve MARCOS yöntemleri ile bir uygulama. İzmir Yönetim Dergisi, 2(2), 75-88. doi: 10.56203/iyd.1084310
• Ayçin, E., & Güçlü, P. (2020). BIST ticaret endeksinde yer alan işletmelerin finansal performanslarının Entropi ve MAIRCA yöntemleri ile değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (85), 287-312.
• Aydın, Y. (2021). Bütünleşik bir ÇKKV modeli ile sigorta şirketlerinin piyasa performansının analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (32), 53-66. doi: 10.18092/ulikidince.880912
• Bağcı, H., & Yüksel Yiğiter, Ş. (2019). BİST’te yer alan enerji şirketlerinin finansal performansının SD ve WASPAS yöntemleriyle ölçülmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 877-898.
• Balali, A., Valipour, A., Edwards, R., & Moehler, R. (2021). Ranking effective risks on human resources threats in natural gas supply projects using ANP-COPRAS method: Case study of Shiraz. Reliability Engineering & System Safety, 208, 107442.
• Bektaş, S. (2022). Türk sigorta sektörünün 2002-2021 dönemi için MEREC, LOPCOW, COCOSO, EDAS ÇKKV yöntemleri ile performansının değerlendirilmesi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 16(2), 247-283. doi: 10.46520/bddkdergisi.1178359
• Bektaş, S. (2022). Türkiye’deki kamu sermayeli bankaların sürdürülebilirlik performanslarının hibrit ÇKKV model ile değerlendirilmesi: 2014-2021 dönemi MEREC-ARAS modeli örneği. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(4), 426-442. DOI: doi: 10.53443/anadoluibfd.1150277
• Bulut, E. & Şimşek, A. İ. (2022). Evaluation of financial performance of some technology companies traded in Borsa İstanbul by TOPSIS method. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(2), 103-130.
• Chambers, N. (2005). Firma değerlemesi. İstanbul: Avcıol Basım Yayın.
• Coşkun, A., & Çetiner, H. (2022). Piyasa çarpanlarıyla performans analizi: Borsa İstanbul’da işlem gören turizm şirketlerinin Entropi ve MOORA-Oran yöntemleriyle incelenmesi. Turizm Akademik Dergisi, 9(2), 157-177.
• Çırak, R. (2018). Şirket değerleme yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Çilek, A. (2022). Entegre CRITIC-COPRAS yaklaşımıyla Covid-19 salgınının Borsa İstanbul turizm endeksinde işlem gören şirketlerin finansal performansına etkisi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 263-281.
• Damodaran, A. (2002). Investment valuation: Tools and techniques for determinig the value of any asset. New York: John Wiley &Sons.
• Demir, G. (2021). Türk çimento firmalarının finansal performansının bulanık SWARA-COPRAS-MAUT yöntemleri ile karşılaştırılması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(4), 1875-1892.
• Elmas, B., & Ardıç, M. (2018). Mali tablolar analizi. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Erdoğan, N. K., Altınırmak, S., Şahin, C., & Karamaşa, Ç. (2020). Analyzing the financial performance of football clubs listed in BİST using Entropy based COPRAS methodology. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (63), 39-53.
• Ersoy, N. (2023). COPRAS-ARAS hibrit ÇKKV modeli ile AB ülkelerinin mevcut yaşam maliyetinin bir analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), 198-214.
• Gergin, B., & Şen, İ. K. (2019). Kurumsal yönetim endeksinde yer almanın bankaların performansına etkisi: Borsa İstanbul’da bir araştırma. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 21(4), 956-978.
• Goswami, S. S., Mohanty, S. K., & Behera, D. K. (2022). Selection of a green renewable energy source in India with the help of MEREC integrated PIV MCDM tool. Materials Today: Proceedings, 52, 1153-1160.
• Goswami, S., & Mitra, S. (2020). Selecting the best mobile model by applying AHP-COPRAS and AHP-ARAS decision making methodology. International Journal of Data and Network Science, 4(1), 27-42.
• Hadi, A., & Abdullah, M. Z. (2022). Web application system to find best urban hospital location for COVID-19 patients based on internet of things. Bulletin of Electrical Engineering and Informatics, 11(1), 386-395.
• Hezam, I. M., Mishra, A. R., Rani, P., Cavallaro, F., Saha, A., Ali, J., ... & Štreimikienė, D. (2022). A hybrid intuitionistic fuzzy-MEREC-RS-DNMA method for assessing the alternative fuel vehicles with sustainability perspectives. Sustainability, 14(9), 5463.
• Hezam, I. M., Mishra, A. R., Rani, P., Saha, A., Smarandache, F., & Pamucar, D. (2023). An integrated decision support framework using single-valued neutrosophic-MASWIP-COPRAS for sustainability assessment of bioenergy production technologies. Expert Systems with Applications, 211, 118674.
• Hezer, S., Gelmez, E., & Özceylan, E. (2021). Comparative analysis of TOPSIS, VIKOR and COPRAS methods for the COVID-19 regional safety assessment. Journal of Infection and Public Health, 14(6), 775-786.
• Işık, Ö. (2022). Covıd-19 salgınının katılım bankacılığı sektörünün performansına etkisinin MEREC-PSI-MAIRCA modeliyle incelenmesi. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 363-385.
• Jafarzadeh Ghoushchi, S., Soleimani Nik, M., & Pourasad, Y. (2022). Health safety and environment risk assessment using an extended BWM-COPRAS approach based on G-number theory. International Journal of Fuzzy Systems, 24(4), 1888-1908.
• Kara, M., Yumuşak, R., & Eren, T. (2023). Anız yangınlarına müdahale için itfaiye drone seçimi: Giresun örneği. Journal of Aviation Research, 5(1), 1-15.
• Karadağ Ak, Ö., Babuşçu, Ş., & Hazar, A. (2021). BİST banka endeksinde yer alan mevduat bankalarının finansal performanslarının COPRAS yöntemiyle değerlendirilmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 280-305.
• Karakaş, A. (2022). Sürdürülebilir ve yılmaz tedarikçi seçimi probleminin MEREC tabanlı MAIRCA yöntemi ile çözümü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Keshavarz-Ghorabaee, M. (2021). Assessment of distribution center locations using a multi-expert subjective–objective decision-making approach. Scientific Reports, 11(1), 19461.
• Keshavarz-Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2021). Determination of objective weights using a new method based on the removal effects of criteria (MEREC). Symmetry, 13(4), 525.
• Köse, Y., & Yılmaz, E. (2023). Şirket performans parametreleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi: BİST-30 şirketleri üzerinde analitik inceleme. Verimlilik Dergisi, 57(1), 199-210.
• Mishra, A. R., Saha, A., Rani, P., Hezam, I. M., Shrivastava, R., & Smarandache, F. (2022). An integrated decision support framework using single-valued-MEREC-MULTIMOORA for low carbon tourism strategy assessment. IEEE Access, 10, 24411-24432.
• Muddasır, M. (2022). Impact of climate change on BIST 30 index using VAR model. Journal of Economics Finance and Accounting, 9(4), 187-196.
• Narayanamoorthy, S., Ramya, L., Kalaiselvan, S., Kureethara, J. V., & Kang, D. (2021). Use of DEMATEL and COPRAS method to select best alternative fuel for control of impact of greenhouse gas emissions. Socio-Economic Planning Sciences, 76, 1-20.
• Nguyen, H. Q., Le, X. H., Nguyen, T. T., Tran, Q. H., & Vu, N. P. (2022). A comparative study on multi-criteria decision-making in dressing process for internal grinding. Machines, 10(5), 303.
• Nweze, S., & Achebo, J. (2021). Comparative enhancement of mild steel weld mechanical properties for better performance using COPRAS–ARAS Method. European Journal of Engineering and Technology Research, 6(2), 70-74.
• Ömerali, M., & Kaya, T. (2022). Augmented reality application selection framework using spherical fuzzy COPRAS multi criteria decision making. Cogent Engineering, 9(1), 2020610.
• Özaydın, G., & Karakul, A. K. (2021). Entropi tabanlı MAUT, SAW ve EDAS yöntemleri ile finansal performans değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 13-29.
• Özdağoğlu, A., Işıldak, B., & Keleş, M. K. (2022). MEREC tabanlı COCOSO yöntemiyle uçuş okullarının uçak seçimlerinin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 708-719.
• Öztürk, H. (2009). Şirket değerlemesinin esasları teorik ve pratik yaklaşımlar. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Park, Y. S., & Lee, J. J. (2003). An empirical study on the relevance of applying relative valuation models to investment strategies in the Japanese stock market. Japan and the World Economy, 15(3), 331-339.
• Puška, A., Božanić, D., Mastilo, Z., & Pamučar, D. (2023). Extension of MEREC-CRADIS methods with double normalization-case study selection of electric cars. Soft Computing, 27(10), 7097-7113. doi: 10.1007/s00500-023-08054-7
• Sağmanlı, M. (2001). Şirket değerleme teori ve pratik uygulama. İstanbul: Tümay Matbaacılık.
• Sampathkumar, S., Augustin, F., Kaabar, M.K., & Yue, X-G. (2023). An integrated intuitionistic dense fuzzy Entropy-COPRAS-WASPAS approach for manufacturing robot selection. Advances in Mechanical Engineering, 15(3), 1-18. doi:10.1177/16878132231160265
• Satıcı, S. (2023). MEREC temelli WASPAS yöntemiyle üniversitelerin girişimci ve yenilikçi performanslarının değerlendirilmesi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 17(2), 106-128.
• Say, S. (2022). Finansal oranlar ve hisse senedi getirileri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Gıda sektöründe bir araştırma. Third Sector Social Economic Review, 57(1), 34-46.
• Say, S., & Doğan, M. (2023). Depremlerin hisse senedi getirileri üzerindeki etkisi: 2023 yılı Kahramanmaraş depremi örneği. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 12(1), 90-97.
• Shanmugasundar, G., Sapkota, G., Čep, R., & Kalita, K. (2022). Application of MEREC in multi-criteria selection of optimal spray-painting Robot. Processes, 10(6), 1172.
• Sipahi, B., Yanık, S., ve Aytürk, Y. (2011). Şirket değerleme yaklaşımları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Şahin, M. (2022). Güncel ve uygulamalı çok kriterli karar verme yöntemleri. Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Taşcı, M. Z. (2023). Piyasa çarpanları ile performans analizi: BİST sigorta şirketleri üzerine bir uygulama. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 1211-1224. DOI: doi: 10.30783/nevsosbilen.1277228
• Toslak, M., Aktürk, B. & Ulutaş, A. (2022). MEREC ve WEDBA yöntemleri ile bir lojistik firmasının yıllara göre performansının değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (33), 363-372. DOI: 10.31590/ejosat.1041106
• Ünlü, U., Yalçın, N., & Yağlı, İ. (2017). Kurumsal yönetim ve firma performansı: TOPSIS yöntemi ile BİST-30 firmaları üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 63-81.
• Ünvan, Y. A., & Ergenç, C. (2022). Financial performance analysis with the fuzzy COPRAS and entropy-COPRAS approaches. Computational Economics, 59(4), 1577-1605.
• Yenilmezel, S., & Ertuğrul, İ. (2023). Laptop selection with MEREC based WASPAS method. Business Economics and Management Research Journal, 6(1), 18-27.
• Yıldırım, M., Altan, İ. M., & Gemici, R. (2018). Kurumsal yönetim ile finansal performans arasındaki ilişkinin Entropi ağırlıklandırmalı TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi: BİST’te işlem gören gıda ve içecek şirketlerinde bir araştırma. Journal of Accounting and Taxation Studies, 11(2), 130-152.
• Yuan, Y., Xu, Z., & Zhang, Y. (2022). The DEMATEL–COPRAS hybrid method under probabilistic linguistic environment and its application in Third Party Logistics provider selection. Fuzzy Optimization and Decision Making, 21(1), 137-156.
• Yükçü, S., & Atağan, G. (2010). TOPSIS yöntemine göre performans değerleme. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (45), 28-35.