SAHTE SİGORTALILIK SORUNU VE FİNANSAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK: TÜRKİYE SOSYAL SİGORTA SİSTEMİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 1, 326 - 353, 25.03.2024

Bülent Arpat Neşe Önder Yaşar Mete Kaan Namal

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1311511

Öz

Sahte sigortalılık, sosyal güvenlik sistemlerinin ve sosyal adaletin sürdürülebilirliğini etkileyen çok boyutlu ve karmaşık bir sorundur. Günümüzde sosyal sigorta dolandırıcılığının en yaygın biçimi sahte sigortalılıktır. Bu araştırmanın amacı, Türkiye'de sahte sigortalılık sorununu yasal, ekonomik ve sosyal yönleriyle açıklamak ve sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliğine yönelik çözümler üretmektir. Araştırma, betimleyici yapıda dizayn edilmiştir. Araştırmada sahte sigortalılığın nedenleri 4a ve 4b sigortalıları için kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile işsizlik sigortasından sağlanan yardım ve haklara erişimdeki farklılıklar üzerinden açıklanmakta; bu kapsamda sahte sigortalılığın engellenmesine dair önerilere yer verilmektedir. Birincil mevzuatta yapılacak düzenlemeler, sigortalıları bilinçlendiren kamu politikaları ve uygulamaları ve otomasyon düzenlemeleri yoluyla sahte sigortalılık sorununun çözülmesi ve Türk sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliğinin sağlanması mümkün görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sahte Sigortalılık, Sahte İşyeri, Sahte Sigortalılık Denetimi, Sosyal Güvenlik, Sosyal Sigorta

Proje Numarası

yok

THE PROBLEM OF FRAUDULENTLY INSURED AND FINANCIAL SUSTAINABILITY: CASE OF THE TÜRKIYE SOCIAL INSURANCE SYSTEM

Öz

Social insurance fraud is a multidimensional and complex problem that affects the sustainability of social security systems and social justice. Nowadays, the most common form of social insurance fraud is fraudulently insured. The aim of this research is to explain the problem of fraudulently insured in its legal, economic, and social aspects and to make solutions for the sustainability of the social security system in Türkiye. This study explains the causes of fraudulent insurance through the differences in access to benefits and rights provided by short and long-term insurance branches and unemployment insurance for 4a and 4b insured persons, and provides recommendations to prevent fraudulent insurance in this context. It is possible to solve the problem of fraudulently insured and ensure the sustainability of the Turkish social security system with regulations to be made in the primary legislation, public policies and practices that raise awareness for insured persons, automation regulations, and more supervision.

Anahtar Kelimeler

Fraudulent Insurance Holder, Fake Workplace, Social İnsurance Fraud Audit, Social Security, Social İnsurance

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

-

Kaynakça

• 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu [Unemployment Insurance Law Act. No. 4447]. (1999, 8 Eylül). Resmî Gazete (Sayı: 23810). Recieved from https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4447&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• 4857 Sayılı İş Kanunu [Labor Law Act. No. 4857]. (2003, Temmuz 10). Resmî Gazete (Sayı: 25134). Recieved from https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4857&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu [Social Security and General Health Insurance Law No. 5510] (2006, Haziran 16). Resmî Gazete (Sayı: 26200). Recieved from https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5510&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu [Turkish Obligations Law Act. No. 6098]. (2011, Şubat 04). Resmî Gazete (Sayı: 27836). Recieved from https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6098&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Acar, E. (2017). Neoliberalizm ve sosyal refah devleti ekseninde üçüncü yol yaklaşımı [Third way approach on the axis of neoliberalism and social welfare state]. Kastamonu University Journal Of Economics & Administrative Sciences Faculty, 18(1), 248-263.
• Akyildiz, H. (1999). Dünyada sosyal güvenlik alternatif reform arayışları [Searching for alternative social security reforms in the World]. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 197-214.
• Alper, Y. (1986). Sosyal güvenlik ve emeklilik yaşı [Social security and retirement age]. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, 24(7), 47-52.
• Alper, Y. (2006). Sosyal güvenlik kavram, kurumsal yapı, kapsam, finansman, ivazlar, yeni gelişmeler [Social security concept, ınstitutional structure, scope, financing, benefits, new developments]. Sosyal Güvenlik Teorisi Ders Notları. Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Alper, Y. (2009). Norm ve standart birliği sağlanması bakımından 5510 sayılı kanun’da kendi adına bağımsız çalışanlarla ilgili düzenlemeler [Regulations on self-employment in Law No. 5510 in order to ensure norm and standard unity]. Sosyal Diyalog Dergisi, 1(1), 9-12.
• Anadolu Ajansi (2017). Dolandırıcılar berber dükkanına bin kişiyi sığdırdı [Fraudsters fit a thousand people in the barber shop]. Anadolu Ajansı. Recieved from https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/dolandiricilar-berber-dukkanina-binkisiyi-sigdirdi/824979
• Alpaslan, N.G. (2016). Gerçek hizmete dayanmayan sahte sigortalılıklar [Fake insurances not based on real service fake insurances not based on real service]. Recieved from https://www.hukukihaber.net/gercek-hizmete-dayanmayan-sahte-sigortaliliklar-makale,5007.html
• Aslankoylu, R. (2004). Sosyal sigortalar kanunu yorumu ve ilgili kanunlar [Social insurance law interpretation and related laws] (2nd edition). Ankara: Yetkin Yay.
• Canbay, T., & Demir, M. (2013). Türkiye’de sosyal güvenlik açıkları ve sosyal güvenlik ahlakı [Social security vulnerabilities and social security ethics in Turkey]. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 303-315.
• Caniklioglu, N. (2011). Sosyal sigortalarda prim teşvikleri [Premium incentives in social security] (1st edition). İstanbul: Beta Yayınevi.
• Cural, M. (2016). Türk sosyal güvenlik sisteminin mali yapısı ve sisteme yapılan bütçe transferlerinin ekonomik yansımaları [The financial structure of the Turkish social security system and the economic reflections of the budget transfers to the system]. Suleyman Demirel University Journal Of Faculty Of Economics & Administrative Sciences, 21(2), 693-706.
• Calisir, Y. C. (2016). Sosyal güvenlik sistemlerinde yeniden yapılanma ve Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde neo-liberal dönüşüm. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) [Restructuring in social security systems and neo-liberal transformation in Turkish Social Security System. (Unpublished Master's Thesis)]. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Celik, N. (2005). İş hukuku dersleri [Labor law courses] (18th edition). İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Cimrin, F. K., & Durdu, Z. (2015). Türkiye’de sosyal güvenlik sisteminin dönüşümü ve bireysel emeklilik sistemi [Transformation of social security system and private pension system in Turkey]. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 4(8), 60-75.
• Coskun, F. (2019). Sahte sigortalılık hakkında bilinmesi gerekenler [What you need to know about fake insurance]. Received from http://www.alomaliye.com/2019/09/30/sahte-sigortalilik/
• Dekker, S. W. (2020). Safety after neoliberalism. Safety Science, 125, 1-6. doi: 10.1016/j.ssci.2020.104630.
• Demir, M. (2014). Sosyal güvenlik mevzuatına aykırılıktan doğan suçlar ve kabahatler ile cezalarına ilişkin genel değerlendirmeler/öneriler [General evaluations/recommendations regarding crimes and misdemeanors arising from violation of social security legislation and their penalties]. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 4(2), 120-144.
• Ekin, A. (2016). Zorunlu sigortalılık ilkesi kapsamında sigortalılık hallerinin çakışması ile gelir ve aylıkların birleşmesi [Combination of income and pensions with the overlap of insurance status within the scope of compulsory insurance principle]. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 6(1), 94-125.
• Engin, B. (2017). Sosyal güvenlik hakkının kötüye kullanılması ve denetimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) [Abuse and control of social security rights. (Unpublished master's thesis)]. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Erol, S. I. (2014). Türkiye’de sosyal güvenlik sisteminin sorunları ve sosyal güvenlik ahlakı [The problems of the social security system and social security ethics in Turkey]. Kamu-İş;İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 13(3), 37-70.
• Esen, B. (Temmuz 2012). Yeni sigorta teşvik sistemi sahte sigortalılığı tetikleyebilir [New insurance incentive system could trigger fake insurance]. e-Yaklaşım Dergisi, 20(235).
• Gerek, N. (2000). Sosyal güvenlik hukuku [Social security law]. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gottschalk, P., & Gunnesdal, L. (2018). Social security fraud. White-collar crime ın the shadow economy palgrave pivot. Cham., 73-87. doi: 10.1007/978-3-319-75292-1.
• Goveia, L.,& Sosa, A. (2017). Developing a compliance‐based approach to address error, evasion and fraud in social security systems. International Social Security Review, 70(2), 87-107. Doi: 10.1111/issr.12136.
• Gokbayrak, S. (2010). Türkiye’de sosyal güvenliğin dönüşümü [Transformation of social security in Turkey]. Çalışma ve Toplum, 25(2), 141-162.
• Guloglu, T. (2000). Sosyal güvenlikte yeni eğilimler [New trends in social security]. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (43-44), 235-242.
• Guvercin, C. H. (2004). Sosyal güvenlik kavramı ve Türkiye'de sosyal güvenliğin tarihçesi [The concept of social security and the history of social security in Turkey]. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 57(2), 89-95.
• Guzel, A. (2005). Türk sosyal güvenlik sisteminde öngörülen reform mevcut sorunlara çözüm mü? [Is the reform envisaged in the Turkish social security system a solution to existing problems?]. Çalışma ve Toplum, 4(7), 61-76.
• Guzel, A., Okur, A.R., & Caniklioglu, N. (2014). Sosyal güvenlik hukuku [Social security law] (15th edition). İstanbul: Beta Basım.
• ISSA (n.d.). Pensionable ages. Recieved from https://ww1.issa.int/country-profiles/pensionable-ages
• İzgi, B. B. (2008). Türk sosyal güvenlik sisteminde son gelişmeler [Recent developments in the Turkish social security system]. Çalışma ve Toplum Dergisi, 1(16), 85-107.
• Kabatas, Y. (2009). Sosyal güvenlik kanunu ile getirilen bazı teşviklerin Türkiye finansal raporlama standartları (TMS 20) açısından incelenmesi ve muhasebeleştirilmesi [Examining and accounting of some incentives brought by the social security law in terms of Turkish financial reporting standards (TMS 20)]. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(2), 413-428.
• Kalkınma Bakanligi (2014). Sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği özel ihtisas komisyonu raporu [Sustainability of the social security system specialization commission report]. Retrieved from https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/10_SosyalGuvenlikSistemininSurdurulebilirligi.pdf
• Karadeniz, O.,& Karadeniz H. (2002). SSK’ya sahte sigortalı bildirimi ve sonuçları [Notification of fake insured to SSK and its results]. Mali Çözüm, 12(61).
• Karadogan, M. (2015). Türkiye'de sosyal devlet ve sosyal güvenlik hizmetlerinde değişim (Avrupa Birliği süreci açısından bir değerlendirme) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). [Change in social state and social security services in Turkey (An evaluation of the European Union process). (Unpublished Master Thesis)]. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Kumas, H., & Karadenı̇z, O. (2017). Türkiye'de işsizlik sigortası ödeneğinden yararlanan işsiz sayısının düşük olma nedenleri: ab ülkeleri ile bir karşılaştırmalı bir analiz [Reasons for the low number of unemployed benefiting from unemployment insurance benefits in Turkey: A comparative analysis with EU countries]. Sosyoekonomi, 25(3), 195-220.
• Memurlar.net (2020). SGK fark etti... 700 bin kişiyi sahte yolla emekli yaptılar! [SGK realized... They made 700 thousand people retire in a fake way!]. Retrieved from https://www.memurlar.net/haber/879193/sgk-fark-etti-700-bin-kisiyi-sahte-yolla-emekli yaptilar.html
• Mutlay, F. B. (2014). Sosyal sigorta yardımlarına hak kazanma koşulları ve eşitlik ilkesi. (Yayımlanmamış doktora tezi) [Conditions of Eligibility for Social Insurance Benefits and the Principle of Equality. (Unpublished PhD thesis)]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Nurdogan, A. K. (2019). Sosyal sigorta prim teşviklerinin sosyal güvenlik kurumu prim gelirlerine etkisi: ekonometrik bir analiz [The effect of social insurance premium incentives on social security institution premium incomes: an econometric analysis]. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 81-106.
• Oral, I. (2019). 2018 yılında uygulanan sigorta prim teşvikleri üzerine düşünceler [Thoughts on insurance premium incentives implemented in 2018]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4), 222-240.
• Ocal, M., & Boyacıoğlu, N. (2018). Sosyal güvenlik hizmetlerinin finansman yöntemleri: Türkiye’de ve Dünyada sosyal güvenliğin finansmanına kısa bir bakış [Financing methods of social security services: A brief overview of the financing of social security in Turkey and in the World]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(26), 910-923.
• Ozcan, G. (2009). Türkiye'de Kamu Harcamalarının Sosyal Refah Devleti Anlayışı Açısından Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi) [Evaluation of Public Expenditures in Turkey in Terms of Social Welfare State. (Unpublished PhD thesis)]. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Ozmen, Z. (2017). Avrupa’da sosyal güvenlik sisteminin finansmanı: farklı refah devletleri üzerine bir inceleme [Financing the social security system in Europe: a review on different welfare states]. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 600-620.
• Oztepe, N. D., & Akbas, S. (2018). Türkiye’de kendi adına ve hesabına çalışanların sosyal güvenliği [Social security of self-employed workers in Turkey]. SGD Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(1), 67-94.
• Parlak, Z. and Ozdemir, S. (2011). Esneklik kavramı ve emek piyasalarında esneklik [The concept of flexibility and flexibility in labor markets]. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 60, 1-60.
• Savran, F. (2014). Sahte sigortalılığa dikkat [Beware of Fake Insurance]. Retrieved from http://iskanunu.com/sizin-sorduklariniz/2257-sahte-sigortaliliga-dikkat/
• Spicker, P. (1998). Our Budget Under Attack: Estimating Social Security Fraud. Radical Statistics, 70, 8-17.
• SGK. (2013b). Faaliyet Raporu [Activity Report]. Retrieved from http://www.sgk.gov.tr/2013FaaliyetRaporu.pdf.
• SGK. (2014). SGK 2014 Faaliyet Raporu [Activity Report]. Retrieved from http://www.sgk.gov.tr/2014FaaliyetRaporu.pdf
• SGK. (2019). SGK 2019 Yılı Faaliyet Raporu [Activity Report]. Retrieved from http://www.sgk.gov.tr/2019FaaliyetRaporu.pdf
• SGK. (2020a). 27.08.2020 tarih 10090843 Sayılı Yazı ve Ekleri [Numbered Articles and Annexes].
• SGK. (2021). 15.10.2021 tarih 33409703 Sayılı Yazı [Numbered Articles].
• SGK. (2022). SGK 2022 Yılı Faaliyet Raporu [Activity Report]. Retrieved from https://www.sgk.gov.tr/Politikalar/Kurumsal/b55336ad-0af5-4e78-a7c5-79734c4c476f/
• SGK. (n.d.) Aktif ve Pasif Sigortalı Kişi Sayısı [Number of Active and Passive Insured Persons]. Retrieved from https://veri.sgk.gov.tr/
• SGK. (n.d.) Yıllık İstatistik Bültenler [Annual Statistics Bulletins]. Retrieved from http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari
• Tatli, H., & Gocer, I. (2015). Türkiye’de sosyal güvenlik politikalarının sürdürülebilirliği: çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme analizi [Sustainability of social security policies in Turkey: cointegration analysis with multiple structural breaks]. Business and Economics Research Journal, 6(3), 87-111.
• Toparlak, E. (2018). Türkiye’de sosyal güvenlik açıklarının bütçe üzerindeki yükünün değerlendirilmesi [Evaluation of the burden of social security deficits on the budget in Turkey]. 5th International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS) Proceedings, s. 587-595.
• Tuncay, C., & Ekmekci, Ö. (2009). Sosyal güvenlik hukukunun esasları [Fundamentals of social security law] (1. Basım) İstanbul:Legal Yayım.
• Turner, J. A. (2005). Social security privatization around the world. AARP, Public Policy Institute. Retrieved form http://www.aarp.org/research/legis-polit/ssreform/inb106_intl_ss.html.
• Ugras, B. (2017). 5510 sayılı sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanunu çerçevesinde bağ-kur sigortalılarının 5 puanlık prim indiriminden yararlanma şartları [The conditions for benefiting from the 5-point premium discount for the bag-kur insurance holders within the framework of the Social Insurance and General Health Insurance Law No. 5510]. Mali Çözüm Dergisi, 27, 269-275.
• Usan, M. F. (2016). Kanun yapmak bu kadar kolay mı, yahut bu kadar zor mu? (5510 Sayılı Kanun Çerçevesinde Bir Tesbit) [Is it that easy or that hard to legislate? (A Determination Within the Framework of Law No. 5510)]. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2016(1), 209-228.
• Volkan, I. (2018). Refah devletinin dönüşüm süreci ve “düzgün iş” kapsamında sosyal güvenlik anlayışı [The transformation process of the welfare state and the understanding of social security within the scope of "decent work"]. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 109-128.
• Van Vuuren, D. (2014). Flexible retirement. Journal of Economic Surveys, 28(3), 573-593. doi: 10.1111/joes.12042 Yasar, G. (2011). Türkiye’de sosyal güvenliğin neoliberal dönüşümü [Neoliberal transformation of social security in Türkiye]. Mülkiye Dergisi, 35(272), 163-194.