“GÜRBÜZ TÜRK MİLLETİ İÇİN GÜRBÜZ TÜRK ÇOCUĞU”: 23 NİSAN ÇOCUK BAYRAMI

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 63, - , 20.09.2018

Demo Ahmet Aslan

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000508

Cited By: 2

Öz

Hâkimiyet-i Milliye Bayramı, Cumhuriyet’in kurucu kadrosunun kabul ettiği ilk bayram geleneğidir. 23 Nisan 1920’de kurulan TBMM’yi kurumsallaştırmak gibi bir işleve sahip olan bu bayram, erken Cumhuriyet yıllarında çocuklara hasredilmiştir. Hâkimiyet-i Milliye Bayramı’nı çocuklara hasretmenin temel sebeplerinden birinin ideolojik, diğerinin ise maddi olduğu söylenebilir. Bu yıllarda, çocukluğu bir kültürel kategori olarak özneleştiren Cumhuriyet yönetimi, çocuklara devrimin taşıyıcısı olduklarını telkin etmiştir. 23 Nisan, taşımış olduğu bu ideolojik boyutun yanı sıra, devletin nüfus arttırıcı refah siyasetini de dışa vurmuştur. 23 Nisan etkinliklerinin kurumsal öznesinin TBMM değil de, siyasi iktidarın denetimindeki bir hayır kurumu olan Himaye-i Etfal Cemiyeti (Çocuk Esirgeme Kurumu) olmasının nedeni budur.

Anahtar Kelimeler

Kemalizm, çocukluk, sosyal devlet, pronatalizm, Himaye-i Etfal Cemiyeti

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Arşivler
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CA)
• Resmi Yayınlar
• Başbakanlık İstatistik G. D., İstatistik Yıllığı, Cilt: 8, (1935/36), İstatistik G. D. Neşriyatından: Sayı 88, Ankara.
• CHF Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları 10-18 Mayıs 1931, İstanbul, Devlet Matbaası, 1931.
• Türkiye Cumhuriyeti Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti, Sıhhiye Mecmuası (Fevkalâde Nüshası, Vekâletin 10 Yıllık Mesaisi, 29 Birinci Teşrin 1933).
• CHP Dördüncü Büyük Kurultayı Görüşmeleri Tutulgası 9-16 Mayıs 1935, Ankara, Ulus Basımevi, 1935.
• CHP İl Yön Kurulu, Cumhuriyet Meydanları Halkevleri ve Parti Binalarında Çocuk Haftasında ve 23 Nisan Çocuk Bayramında Yapılacak Tören Programı, İstanbul, Matbaai Ebuzziya, 1938.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Kâtibiumumiliğinin F. Teşkilâtına Umumî Tebligatı, Cilt: 2, Hakimiyeti Milliye Matbaası, 1933.
• Düstur
• TBMM Zabıt Ceridesi
• 114 Dr. Kudsi Halkacı, “Çocuklarımızı Nasıl Himaye Etmeliyiz?”, Kurun’un İlavesi, 25 Nisan 1936, s. 4.
• Kitaplar
• Afetinan, A., Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, 4. Baskı, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 1984.
• Adıvar, Halide Edib, Türkün Ateşle İmtihanı: Kurtuluş Savaşı Anıları, 11. Baskı, İstanbul, Atlas Kitabevi, 1994.
• Mor Salkımlı Ev, 7. Baskı, İstanbul, Can Yay., 2010.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Cilt: 1-3, 4. Baskı, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 1989.
• Akın, Veysi, Bir Devrin Cemiyet Adamı: Dr. Fuad Umay, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 2000
• Arıkoğlu, Damar, Hatıralarım, İstanbul, Tan Gazetesi ve Matbaacılık, 1961.
• Ariés, Philippe, Centuries of Childhood: A Social History of Family Life, Translated by: Robert Baldick, New York, Alfred A. Knopf, 1962.
• Baytal, Yaşar, Atatürk Döneminde Sosyal Yardım Faaliyetleri (1923-1938), Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 2012.
• Bilge, A. Suat, Milletlerarası Politika, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay., 1966.
• Bilgin, Nuri (Yay. Haz.), Cumhuriyet, Demokrasi ve Kimlik, İstanbul, Bağlam Yay., 1997.
• Dinamo, Hasan İzzettin, Savaş ve Açlar, İstanbul, May Yay., 1968.
• Fitzpatrick, Sheila, Everyday Stalinism: Ordinary Life in Extraordinary Times: Soviet Russia in the 1930’s, New York/Oxford, 1999
• Gentizon, Paul, Mustafa Kemal ve Uyanan Doğu, Çev. Fethi Ülkü, 3. Basım, Ankara, Bilgi Yay., 1995.
• İsmail Hakkı, İçtimaî Mektep: Nazariyesi ve Prensipleri, İstanbul, Semih Lütfi: Sühulet Kütüphanesi, 1933.
• Karabekir, Kâzım, Çocuk Davamız, (Yay. Haz.), Faruk Özerengin, Cilt: 1-2, İstanbul, Emre Yay., 1995.
• ______________, Çocuklara Öğütlerim, (Yay. Haz.), Faruk Özerengin, 5. Baskı, İstanbul, Emre Yay., 2000.
• ______________, İstiklâl Harbimizin Esasları, (Yay. Haz.), Faruk Özerengin, 5. Baskı, İstanbul, Emre Yay., 2000.
• Karay, Refik Halid, Üç Nesil Üç Hayat, İstanbul, İnkılâp Kitabevi, 2009.
• Mazower, Mark, Karanlık Kıta: Avrupa’nın 20. Yüzyılı, Çev., Mehmet Moralı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., 2003.
• Mustafa Kemal, Eskişehir-İzmit Konuşmaları (1923), 3. Basım, İstanbul, Kaynak Yay., 1999.
• Münüsoğlu, Hasan, Irk Lekesi: Türkiye’de Antropolojinin Kurulma ve Kurumsallaşma Sorunlarına Tarihsel Bir Yaklaşım, DTCF Örneği, Ankara, Heretik Yay., 2017.
• Neşet Halil, Davamız, Hâkimiyeti Milliye Matbaası, 1932.
• Okay, Cüneyd, Belgelerle Himaye-i Etfal Cemiyeti 1917-1923, İstanbul, Şûle Yay., 1999.
• Onur, Bekir, Türkiye’de Çocukluğun Tarihi, Ankara, İmge Kitabevi, 2005.
• Çocuk, Tarih ve Toplum, Ankara, İmge Kitabevi, 2007.
• Özalp, Teoman, Tanıklık Ediyorum: Cumhuriyet ve Atatürk Anıları, İstanbul, Epsilon Yay., 2006.
• Sakaoğlu, Necdet, Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., 2003.
• Sarıkaya, Makbule, Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti 1921-1935, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 2016.
• Şimşir, Bilâl, İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), Cilt: 5-6, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yay., 2005.
• Toynbee, Arnold J., Türkiye ve Avrupa, Çev., Kasım Yargıcı-Mehmet Ali Yalman, 2. Baskı, İstanbul, Örgün Yay., 2002.
• Yuval-Davis, Nira, Cinsiyet ve Millet, Çev., Ayşin Bektaş, İstanbul, İletişim Yay., 2003.
• Zingali, Gaetano, Nüfusun Kemiyet ve Keyfiyetçe İnkişafı İçin İtalya’da Alınan Tedbirler, Çev., Yusuf Adil, Ankara, İstatistik Umum Müdürlüğü Yay., 1932.
• Makaleler
• Ahmet Cevat, “Çocuk Meselesi”, Muhit, No: 31, Mayıs 1931, s. 1–4.
• Akın, Veysi, “Amerika’daki Türklerin Milli Mücadele Yetimlerine Yardımları”, Emine Gürsoy-Naskali, Aylin Koç (Ed.), Savaş Çocukları Öksüzler ve Yetimler, İstanbul, 2003, s. 123-140.
• “Atatürk Döneminde Cumhuriyetin ‘Çocuk Davası’ ve ‘Çocuk Bayramı’ Politikaları (1923-1938)”, Altıncı Uluslararası Atatürk Kongresi 12-16 Kasım 2007-Ankara, Cilt: 2, Ankara, 2010, s. 2208-2229.
• Alemdaroğlu, Ayça, “Öjeni Düşüncesi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Tanıl Bora (Ed.), Milliyetçilik, 2. Baskı, İstanbul, İletişim Yay., 2003, s. 414-421.
• Arı, Kemal, “Cumhuriyet’in Nüfus Politikası”, Toplumsal Tarih, Sayı: 119, Kasım 2003, s. 28-31.
• Atay, Tayfun, “Popüler Kültürden Kitle Kültürüne Çocukluğun Dönüşümleri”, Nihal Ahioğlu, Neslihan Güney (Yay. Haz.), Popüler Kültür ve Çocuk, Ankara, Dipnot Yay., 2007, s. 87-101.
• Aydoğdu, Ece - Ali Cengizkan, “Her Adım Atışı Bir Tarih: Leman Karaosmanoğlu ile Görüşme”, Selahattin Özpalabıyıklar (Yay. Haz.), Ankara Ankara, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 1994, s. 411-416.
• Barker, Zeki N., “Yavrularımızın Değerini Bilelim”, Ülkü, Cilt: 5, Sayı: 27, Mayıs 1935, s. 206-211.
• Baytal, Yaşar, “Atatürk Döneminde Nüfusu Arttırma Çalışmaları ve Gürbüz Türk Çocuğu Projesi”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 10, Güz 2009, s. 117-137.
• Fahrettin Kerim, “Milli Nüfus Siyasetinde (Eugenique) Meselesinin Mahiyeti”, Ülkü, Cilt: 3, Sayı: 15, Mayıs 1934, s. 206-212.
• İpek, Nedim, “Atatürk Döneminde Türkiye’nin Nüfus Siyaseti”, Beşinci Uluslararası Atatürk Kongresi, 8-12 Aralık 2003-Ankara, Cilt: 1, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 2005, s. 173-190.
• Karabekir, Timsal, “Çocuk Davamız”, Emine Gürsoy-Naskali, Aylin Koç (Ed.), Savaş Çocukları Öksüzler ve Yetimler, İstanbul, 2003, s. 141-160.
• Kepenek, Yakup - Nurhan Yentürk, “Nüfus Politikası ve Gelişmeler”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 88, Mayıs 2004, s. 2.
• Köksal, Duygu, “Ulusun ‘Çocukluğu’, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, İnkılap ve Terbiye”, Toplumsal Tarih, Sayı: 7, Nisan 1997, s. 7-12.
• Köstüklü, Nuri, “Savaş ve Ermeni Terörünün Milli Mücadele Yıllarında Erzurum ve Havalisinde Bıraktığı Bir Dram: Yetim Türk Çocukları ve Bunların Eğitimi”, 23 Temmuz Erzurum Kongresi ve Kurtuluştan Günümüze Erzurum: 1 Uluslararası Sempozyumu (23-25 Temmuz 2002-Erzurum), Yavuz Aslan, Salim Gökçen (Yay. Haz.), Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, s. 31-52.
• Libal, Kathryn, “The Children’s Protection Society: Nationalizing Child Welfare in Early Republican Turkey”, New Perspectives on Turkey, No. 23, Fall 2000, s. 53-78.
• Nafi Atuf, “Terbiye Anlayışında İlerleyiş”, Ülkü, Cilt: 1, Sayı: 2, Mart 1933, s. 126–127.
• Necip Ali, “Türk İnkılâbında Yeni Bir Adım Daha”, Ülkü, Cilt: 2, Sayı: 10, İkinci Teşrin 1933, s. 273-276.
• Okay, Cüneyd, “İlk Çocuk Bayramı”, Toplumsal Tarih, Sayı: 40, Nisan 1997, s. 17.
• “Meşrutiyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Milliyetçilik/Millîlik (1908-1918)”, Türk Yurdu, Sayı: 136, Aralık 1998, s. 20-22.
• “Meşrutiyet Dönemi’nde Savaş ve Çocuk”, Osmanlı, Cilt: 5, Toplum, Güler Eren (Ed.), Ankara, Yeni Türkiye Yay., 1999, s. 489–495.
• “Son Dönem Osmanlı Toplumunda Çocuk (1850–1900)”, Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca (Ed.), Türkler, Cilt: 14, Ankara, Yeni Türkiye Yay., 2002, s. 41–56.
• Özbay, Ferhunde, “1911-1922 Yıllarında Anadolu’nun Kimsesiz Kız Çocukları”, Emine Gürsoy-Naskali, Aylin Koç (Ed.), Savaş Çocukları Öksüzler ve Yetimler, İstanbul, 2003, s. 105- 118.
• Özbek, Nadir, “II. Abdülhamid ve Kimsesiz Çocuklar: Darülhayr-ı Âlî”, Tarih ve Toplum, Sayı: 182, Şubat 1999, s. 11–20.
• ___________, “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Sosyal Devlet”, Toplum ve Bilim, Sayı: 92, Bahar 2002, s. 7-33.
• Özsoy, Ergi Deniz, “Öjeni”, Kudret Emiroğlu, Suavi Aydın, Antropoloji Sözlüğü, Ankara, Bilim ve Sanat Yay., 2003, s. 657.
• Prost, Antoine, “Aile ve birey”, Philipe Ariés, Georges Duby (Haz.), Özel Hayatın Tarihi, Cilt: 5, Birinci Dünya Savaşı’ndan Günümüze, Çev., Şehsuvar Aktaş, İstanbul, Yapı Kredi Yay., 2010, s. 85-87, 91.
• Sabiha Zekeriya, “Nereye Gidiyoruz? Cemiyetimizi Tehdit Eden Müthiş Tehlikeden Haberdar mıyız? İçin İçin Ölen Bir Millet”, Resimli Ay, Sene: 1, Numara: 1, Şubat 1340, s. 5-8.
• Sarç, Ömer Celâl, “Nüfusun Miktarı ve İstihaleleri”, İkinci Üniversite Haftası (Diyarbakır 1-6-1941 – 7-6-1941), İstanbul, Kenan Basımevi ve Klişe Fabrikası, 1942, s. 42-64.
• Sarıkaya, Makbule, “Selim Sırrı Tarcan ve Gürbüz Türk Çocuğu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 70, Mart 2008, s. 113-126.
• Selim Sırrı, “Milletlerin En Büyük Derdi: Çocuksuzluk: Fransa Ne Halde? Biz Ne Haldeyiz?”, Gürbüz Türk Çocuğu, Sayı: 2, s. 16.
• Shorter, Frederic C., “The Population of Turkey after the War of Independence”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 17, No. 4, November 1985, s. 417-441.
• Sohn, Ann-Marie, “Fransa ve İngiltere’de İki Savaş Arası Dönem”, Françoise Thébaud (Ed.), Kadınların Tarihi, Cilt: 5, Yirminci Yüzyılda Kültürel Bir Kimliğe Doğru, Çev., Ahmet Fethi, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2005, s. 94-118.
• Şevket Süreyya, “Çok Nüfuslu Anadolu”, Kadro, Sayı: 5, Mayıs 1932, s. 34–35.
• Titzel, Mary Elizabeth, “Building a Child-Welfare Program in War Time”, The American Journal of Sociology, Vol. 24, No. 4, January 1919, s. 411-422.
• Toprak, Zafer, “The Family, Feminism, and the State during the Young Turk Period, 1908-1918”, Premiére Rencontre Internationale sur I’Empire Ottoman et la Turquie Moderne, Varia Turcica, XIII, İstanbul-Paris, Editions ISIS, 1991, s. 441-452.
• Süreli Yayınlar
• Anadolu
• Babalık
• Cumhuriyet
• Hakimiyeti Milliye / Ulus
• Himaye-i Etfal
• Gaziantep
• Gürbüz Türk Çocuğu
• Kurun’un İlavesi
• Sivas Postası
• The New York Times
• The Times
• Yeni Adana