From “Humanization of Science” to Sociology of Science: George Sarton

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 383 - 402, 25.03.2024

Metin Koçhan

https://doi.org/10.11616/asbi.1397353

Öz

While Sarton defined science as systematized positive knowledge, he also described the history of science as an effort to describe and explain the development of this acquired knowledge. Sarton identified various methods that should be followed in research on the history of science in order to succeed in his attempt to describe the development of science. The point that he emphasizes that should be taken into consideration among these methods is the idea of giving a human identity to scientific activity. Because, in Sarton’s view, the history of science cannot be limited to just describing the knowledge that scientists have revealed; all human characteristics in the process of obtaining scientific knowledge should be illuminated as much as possible, and it should be shown that scientists do not live in a social vacuum. This attitude of Sarton has a content that opens the door to the field of sociology of science. In this respect, in this study, the place that Sarton allocated to the human side of science in method analysis in research on the history of science will be discussed, and it will be tried to show what kind of content this approach has in terms of the sociology of science.

Anahtar Kelimeler

George Sarton, History of Science, Humanization of Science, Sociology of Science

“Bilimin İnsanileştirilmesi”nden Bilim Sosyolojisine: George Sarton

Öz

Sarton, bilimi sistematize edilmiş pozitif bilgi olarak tanımlarken bilim tarihini de elde edilen bu bilginin gelişimini betimleme ve açıklama çabası olarak tarif etmiştir. Sarton, bilimin gelişimini betimleme girişiminin başarıya ulaşması açısından, bilim tarihi araştırmalarında izlenmesi gereken çeşitli yöntemler belirlemiştir. Bu yöntemler arasında göz önünde bulundurulması gerektiğini önemle vurguladığı husus bilimsel etkinliğe, insanî bir hüviyetin kazandırılması düşüncesidir. Zira Sarton açısından bilim tarihi, sadece bilim insanlarının ortaya koymuş oldukları bilgileri tarif etmekle sınırlandırılamaz, bilimsel bilginin elde ediliş sürecindeki tüm insani özellikler de olabildiğince aydınlatılmalı, bilim insanlarının sosyal bir boşluk içinde yaşamadıkları gösterilmelidir. Sarton’un bu tutumu, bilim sosyolojisi alanına da kapı aralayan bir muhtevaya sahiptir. Bu açıdan bu çalışmada Sarton’un bilim tarihi araştırmalarında yöntem analizinde bilimin insani yönüne ayırdığı yer ele alınacak, bu yaklaşımın bilim sosyolojisi açısından nasıl bir muhtevaya sahip olduğu gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

George Sarton, Bilim Tarihi, Bilimin İnsanileştirilmesi, Bilim Sosyolojisi

Kaynakça

• Anlı, Ö. F. (2013a), Bilim Sosyolojisi Bağlamında Bilimin Dışsal Belirleyenleri Olarak Değerler -Robert Merton, Paul Feyerabend-“, Muhafazakâr Düşünce, 36, s.77-99.
• Anlı, Ö. F. (2013b), Bilim Sosyolojisi Ve Aydın Sayılı’da Bilim Tarihinin Sosyolojik Boyutu”, Dört Öge, 3, s.41-61.
• Bayav, D. (2009), Leonardo Da Vinci’de Sanat, Bilim Ve Etkileşimi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), s.123-142.
• Ben-David, J., ve Sullivian, T. A. (1975), Sociology of Science, Annual Review of Sociology, 1, s. 203-222.
• Cohen, I. B. (1988), The Publication of Science, Technology and Society: Circumstances and Consequences, Isis, 79(4), s.571-582.
• Dosay M., ve Demir, R. (2010), George Sarton, Antik Bilim ve Modern Uygarlık, (Çev.: M. Dosay, R. Demir), İstanbul: Gündoğan Yayınları, İçinde, s. 9-22.
• Halfpenny, P. (2010), Rasyonalite ve Bilimsel Bilginin Sosyolojisi, (Çev.: D. Hattatoğlu), (Ed.: B. Balkız ve V. S. Öğütle), Bilim Sosyolojisi İncelemeleri), s. 58-64, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Hessen, B. (2010), Newton’un Principia’sının Toplumsal ve Ekonomik Kökenleri, (Çev.: E. Buğlalılar), (Ed.: B. Balkız ve V. S. Öğütle), Bilim Sosyolojisi İncelemeleri, s. 65-147, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Iliffe, R. (2016), Bir Disiplinin Gelişim Hikâyesi: Bilim Tarihi, (Çev.: S. Başkardeşler, T. T. Gözütok, L. Günay, S. Kaygın, T. Uymaz, B. C. Serdar), İstanbul: Lotus Yayınevi.
• Karaçam, S. , Aydın, F. ve Digilli, A. (2014), Fen Ders Kitaplarında Sunulan Bilim İnsanlarının Basmakalıp Bilim İnsanı İmajı Açısından Değerlendirilmesi, Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 33(2), s. 606-627.
• Korkmaz, T. (2009), “20. YY. İslam Bilim Tarihi Çalışmaları: George Sarton ve Fuat Sezgin Örneği”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Merton R. K. (1938), Science, Technology and Society in Seventeenth Century England, Osiris, 4, s.360-632, The University of Chicago Press.
• Merton, R. K. (2010a), Bilim ve Toplumsal Düzen, (Çev.: Ümit Tatlıcan), (Ed.: B. Balkız ve V. S. Öğütle), Bilim Sosyolojisi İncelemeleri), s. 148-164, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Merton, R. K. (2010b). Bilimin Normatif Yapısı, (Çev.: Kemal İnal), (Ed.: B. Balkız ve V. S. Öğütle), Bilim Sosyolojisi İncelemeleri), s. 165-179, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Sarton, G. (1936), The Study Of The History Of Mathematics, New York: Dover Publications.
• Sarton, G. (1962), A Summing Up, Sarton on the History of Science, (Ed.: D. Stimson), Cambridge: Harvard University Press, İçinde, s.367-370.
• Sarton, G. (1997), Bilim Tarihinde Yöntem, (Çev.: R. Demir, M. Dosay, Y. Unat, G. Can), Ankara: Doruk Yayımcılık.
• Sarton, G. (2010), Antik Bilim ve Modern Uygarlık, (Çev.: M. Dosay, R. Demir), İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• Sarton, G. (2012), Leonardo da Vinci (1452-1519), (Çev.: Y. Unat), Dört Öğe, 2, s.11-36.
• Sarton, G. (2013), Bilim Tarihi ve Bugünün Problemleri, (Çev.: Y. Unat), Dört Öge, 3, s.165-173.
• Saygılı, S. (2017), Pozitivizmden Yeni Pozitivizme Geçiş Sürecinde Bilimsel Dünya Görüşünün Öncü Filozofu, Ernst Mach Ve Felsefesi, Felsefe Dünyası, 66, s.184-206.
• Sayılı, A. (1996), George Sarton ve Bilim Tarihi, (Çev.: M. Dosay ve R. Duran), Erdem Dergisi Aydın Sayılı Özel Sayısı, 25, s.117-153.
• Shapin, S. (1988), Understanding the Merton Thesis, Isis, 79(4), s.594-605.
• Siemsen, H. (2013), Ernst Mach and George Sarton’s Successors: The Implicit Role Model of Teaching Science in USA and Elsewhere, Part II., Sci & Educ, 22, s. 951–1000.
• Topdemir, H. G. ve Unat, Y. (2019), Bilim Tarihi ve Felsefesi, Ankara: Pegem Akademi.
• Trisokkas, I. (2019), Boris Hessen And Newton's God, Society and Politics, 13(1(25)), s.64-86.
• Yardımcı, A. ve Çağırkan, B. (2019), Bilimsel Bilginin Sosyolojik Unsurları, Uluslararası 30 Ağustos Bilimsel Araştırmalar Sempozyumu, İktisadi Kalkınma ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü, İzmir.