SAĞLIK ÇALIŞANLARININ DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ İLE AYDINLATILMIŞ ONAM ALGILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ: BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 16, 15 - 40, 23.04.2020

Gülfer Büyüktaş Gayır

Öz

İnsanlık tarihi kadar eski olan
etik tartışmalar günümüze kadar uzanmaktadır. Bu uzun süreç içerisinde etik ile
ilgili farklı yaklaşımlar ve teoriler geliştirilmiş ve zamanla farklı türlere
ayrılmıştır. Etik türlerden birisi de meslek etiğidir. Bir meslek elemanının
işini hangi kurallar çerçevesinde yapması gerektiğini bilmesine rehberlik
edecek ilkeler bütünü olan meslek etiğinin sağlık sektörü açısından daha farklı
bir önemi bulunmaktadır. Çünkü sağlık kurumlarında verilen hizmetin öznesini
insan oluşturur ve en ufak bir hata kişinin hayatına mal olabilir. Etik
anlayışını sağlık kurumları için önemli ve acil bir unsur haline getiren
nedenlerden birisi de özerklik/bireye saygı haklarının en fazla bu sektörde
gündeme geliyor olmasıdır. Konunun hassasiyeti ve öneminden yola çıkılarak yapılan
bu çalışma Diyarbakır merkezde bulunan dört büyük kamu hastanesinde görev yapan
sağlık çalışanlarının sağlık meslek etiği algılarını ölçmeye yönelik
uygulanmıştır. Çalışmada 280
örnekleme anket uygulanmıştır. Bulguların analizi sonucunda “sağlık kurumlarındaki
işgörenlerin demografik özellikleri ile sağlık meslek etiğinin özerklik/bireye
saygı/ aydınlatılmış onam ilkeleri arasındaki ilişki vardır” temel hipotezinin
beş alt hipotezi kabul edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Meslek Etiği ve İlkeleri, Özerklik/Bireye Saygı/Aydınlatılmış Onam İlkesi., Etik

Kaynakça

• AGUIRR, Gas, HG., Cirugia, Y., (2004), “Ethical principles in medical practice. Cirujanos”, 2004; 72 (6): 503–10. Erişim: (http://search.ebscohost.com). Erişim Tarihi: 17.07.2018.ALAN, Sultan, (2005), Adana’da Eğitim Hastanelerinde Sağlık Hizmetini Alanlar ile Verenlerin Özerkliğe Saygı ve Paternalizme Yatkınlıkları, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana.ARDA, Berna, (2004), “Etiğe Kavramsal Giriş ve Temel Yaklaşımlar”, (Ed. Arda B, Kahya E, Başağaç Gül T.) Bilim Etiği ve Bilim Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 2004: 21–36.ARSLAN, Mahmut, AKINCI, Sevcan Kılıç (2007), e-İş, e-Devlet, Etik, Siyasal Kitabevi, Ankara.AYDIN, Erdem, (2001), Tıp Etiğine Giriş, 1.Baskı, Pegem A Yayıncılık, Ankara.AYDIN, Erdem, (2009), “Hekim-Hasta İlişkisinin Etik Yönü” Türkiye Klinikleri Tıp Etiği- Hukuku-Tarihi Dergisi, C.6, S.1, Ankara, s.11AYDIN, Erdem, (2013), “Tıp Etiğinde Hasta Özerkliğine Saygı İlkesi’’, Erciyes Tıp Dergisi, C.25, Kayseri.AYDIN, Erdem, (2013), “Tıp Etiğinde Hasta Özerkliğine Saygı İlkesi’’, Erciyes Tıp Dergisi, 2013, C.25, Kayseri.AYDIN, Erdem, Ersoy, N. (1995) , “ Tıp Etiği İlkeleri’’, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku- Tarihi Dergisi, C.2, S.2, Ankara.AYDIN, Erdem, Ersoy, Nermin, (1995) , “ Tıp Etiği İlkeleri’’, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku- Tarihi Dergisi, C.2, S.2, Ankara.AYDIN, İnayet (2018), “Hiyerarşi, Statü ve Güç İlişkisinin Etik Bağlamda Değerlendirilmesi”, (Editörler: Yasemin Karaman Kepenekçi, Pelin Taşkın), Prof. Dr. Emine Akyüz’e Armağan, Akademisyenlikte 50 Yıl, Pegem Akademi, 1. Baskı, Ankara.AYDIN, İnayet, (2016), Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik, Pegem Yayınları, Ankara.BAYOĞLU, Filiz (2010), “Macintyre’ın Klasik Aristotelesçi Erdem Geleneğine İlişkin Yorumu”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı:14, (2): 1-10, s.2, Erzurum.BEAUCHAMP, Tom, L, CHİLDRESS, James, F, (1994), Principles of Biomedical Ethics, 4th edition, Oxford University Press, New York.BEBEAU, Muriel, J., (2002), “The Defining İssues Test and The Four Component Model: Contributions to Professional Education”, Journal of Moral Education, 31(3): 271-295. BERKMAN, N.D.,WYNİA M.K.,CHURCHİLL L.R. (2004), “Gaps, Conflicts And Consensus In The Ethics Statements Of Professional Associations, Medical Groups And Health Plans”, J.Med.Ethics, Aug.2004;30, s. 395-401.BOLINO, Mark C. TURNLEY, William H.,(2009), “Organizational Ctizenship Behavior: A Review of the Political Perspective”, Politics in Organizations, New York, NY: Politics in Organizations: Theory and Research. (Organizational Citizenship).BORE, Mumra, D., Kerridge, L., Powis D., (2005), “Selection of Medical Students According to Their Moral Orientation”, Medical Education, 2005; Vol. 39(3): 266-275. ÇOBAN İPEK, Gülay, TÜRER, Sinem, (2014), “Ahlaki Gelişim ve Hemşirelik”, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), ss.948-958.DAĞLI, A. VE HAMİTOĞLU, H. (2014), “Ortaokul müdür ve öğretmenlerinin algılarına göre ortaokul müdürlerinin meslekî etik davranışları”, Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(6).1-17.DALLI, Mehmet, (2000), “Türkiye’de Hasta Hekim İlişkilerinde Etik Sorunlar”, Dokuz Eylül Üniv. Sos. Bil. Enstitüsü Doktora Tezi, İzmir.DALLI, Mehmet, (2000), “Türkiye’de Hasta Hekim İlişkilerinde Etik Sorunlar”, Dokuz Eylül Üniv. Sos. Bil. Enstitüsü Doktora Tezi, İzmir.DUYAN, Veli, PURUTÇUOĞLU, Eda, Demirbilek, M., Çamur Duyan, G., (2016), İnsan Davranışı ve Sosyal Çevre, (Edit.: E. Özkalp, E. Duyan), Anadolu Üniv. AÖF Yayınları, Eskişehir.ELÇİOĞLU, Ömür, KIRIMLIOĞLU, Nurdan, (2007), Tıp Etiği İlkeleri: Çağdaş Tıp Etiği, (Ed. Erdemir, Demirhan, A, Öncel Ö., Aksoy Ş. ), Nobel Kitapevleri, İstanbul.ENGELHARDT, DV, SAYEK, F., (2000), Tıbbın Gündelik Yaşamında Etik, (Çev. Namal, A.) Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul.ERDEMİR, F, Algıer L, Kadıoğlu S, Abbasoğlu A, Burkaş U., (2001), “Hemşirelikte Etik Öğretimi, Bir Deneyim Paylaşımı”, Arda B, Akdur R, Aydın E. II. Ulusal Tıbbi Etik Kongresi Bildiri Kitabı, Ankara, Biyoetik Derneği Yayınları, ss. 309–316. ERSOY, Nermin, (2003), “ Aydınlatılmış Onam İlkesi’’, Çağdaş Tıp Etiği, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, (Ed. A. Erdemir, Demirhan, Ö. Öncel-Ş. Aksoy), İstanbul, ss. 204-230.ERSOY, Nermin, (2013), “Yaşamın Sonuyla İlgili Etik Konular: I. Çağdaş Tıp Etiği”, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, (Ed. A. Demirhan Erdemir -Ö. Öncel, Ş. Aksoy), İstanbul.ERSOY, Nermin,(1995), “Tıp Etiği Eğitimine Küçük Bir Katkı” Türkiye Klinikleri Tıbbi Etik Dergisi, 3 (2–3), ss. 78–81.GIBBS, JC, Basinger KS, Grime RL, Snarey JR., (2007), “Moral Judgement Development Across Cultures: Revisiting Kohlberg’s Universality Claims”, Developmental Review, 27, ss. 443-500. GÖK, Sibel, ORAL, Deniz., vd., (2012), Etik, Zeus Kitabevi, İzmir. GÜRSOY, Remzi, (2003), “Tıp Etiğinde Gerçeğin Söylenmesi ve Türkiye’deki Durum”, Ankara, Hacettepe Üniv. Tıp Tarihi Deontoloji ABD Tıpta Uzmanlık Tezi.HAYRAN, Osman, SUR, Haydar, (2009), Hastane Yöneticiliği, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.HENKEL, W., (2000), Tıbbın Gündelik Yaşamında Etik, İkinci Baskıya Sunuş, Engelhardt DV, (Çeviri Namal A.), XII, Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul. HEROLD, Timo, STEHR, Christopher, (2010), “ Developing Hypernorms For Corporate Codes Of Ethics”, Journal of Global Strategic Management, June, Online Library, pp. 100-111.HİTT, William D., (1990), Ethics And Leadership: Putting Theory Into Practice, Batelle Press, Columbus.KADIOĞLU, Selim, (2001), “Tıp Etiği Çerçevesinde Tıbbi Bildirgeler: Yaşama Dair Etikçe bir Bakış”, Ankara: Ankara Tabip Odası Etik Komisyonu Yayınları, ss. 78–85.KAVİ, Ersin, KOÇAK, Orhan, (2011), Çalışma Yaşamında Etik, Ekin Yayınevi, Bursa.KINAY, Sibel, (2005), “İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Etik İlkelere Bağımlılık Düzeylerinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi”, Ankara, G. Ü. Eğt. Bil. Enst. Eğitim Yön. ve Den. Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2005.LAMBERTON, Lowell H., MINOR, Leslie, (1995), Human Relations: Strategies For Success, Irwin Mirror Press, Chicago. MÜFTÜOĞLU, A., (2003), “Tıp-Etik İlişkisinin Felsefi Temellerinin Araştırılması”, Erdemir Demirhan A, Uzel İ, Öncel Ö, Oğuz Y, Aksoy Ş, Şahinoğlu S, Kadıoğlu S, Örnek Büken N, Doğan H, Yetener M, Atıcı E. Uluslararası Katılımlı III. Ulusal Tıp Etiği Kongresi Kitabı Cilt:1. Bursa: Türkiye Biyoetik Derneği Yayınları, 2003: 568–574.OĞUZ, Yasemin, N., TEPE, H., ÖRNEK, Büken N., (2005), Biyoetik Terimleri Sözlüğü. 1.Baskı, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara.ÖZDEVECİOĞLU, Mahmut, BALCI, Fatma, (2011), Kültürel Sinerji Yönetimi: Kavramsal Çerçeve, Erciyes Üniv. İİBF Dergisi, Sayı: 388, ss. 27-45.PENCE, E. Gregory ,(2004), Medical Ethics, Mc Graw-Hill Companies, USA.POLAT, Zeynep, “Psikiyatri Kliniklerinde Çalışan Hemşirelerin Etik Problemler Karşısındaki Yaklaşımlarının Belirlenmesi”, İzmir, Ege Üniv. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi,1999.REST JR, Narvaez D, Thoma SJ, Bebeau MJ., (2000), “A Neo-Kohlbergian Approach to Morality Research”, Journal of Moral Education, 2000; 29(4): 381-395. SAĞLIK BAKANLIĞI, “Hasta Hakları Yönetmeliği” , Resmi Gazete, 01.08.1998, S.23420.SAVRAN, Güzin (2007), Etik İklim ve Tükenmişlik Sendromunun Kalite Yönetim Sistemleri Üzerine Etkileri: Bir Laboratuvar Uygulaması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Toplam Kalite Yönetimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Projesi, İzmir.SAYEK, F., ENGELHARDT, DV, (2000), Tıbbın Gündelik Yaşamında Etik, (Çev. Namal, A.) Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul.SAYINER, Mehmet Anıl, (2016), “ İş Etiğinde Uygulama Yöntemleri ve Bireysel Konum Seviyesinin İklim Düzeyine Etkisi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, İstanbul.SIMPSON, E, COURTNEY, M., (2002), “Critical Thinking in Nursing Education, Literature Review”, International Journal of Nursing Practice, 8: 89-98. SÖKMEN, Alptekin, TARAKÇIOĞLU, Serdar, (2011), Mesleki Etik, Detay Yayıncılık, Ankara.STEPHENS, DG., (2009), “A Correlation Study on Parental Attachement and Moral Judgement Competence of Millenial Generation College Students, Unpublished Doctoral Dissertation”, The Graduate College at the University of Nebreska, Lincoln, Nebreska. ŞEKER, Muzaffer, BULDUKLU, Yasin, (2017), Tıbbi ve Psiko-Sosyal Hizmet, AÖF Yayınları, Eskişehir.TEPE, Harun, (2002), “Meslek Etikleri: Temelleri ve Sorunları”, Editörler: İhsan Bal-M. Bedri Eryılmaz, Polis Etiği, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2002, ss. 54-59.TDK, Türk Dil Kurumu, (2012), Büyük Sözlük, http://tdkterim.gov.tr/bts/ (ET: 15.06.2018).VURAL, Z., AKINCI, Beril COŞKUN, Gül, (2011), “Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Etik”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Sayı:1, Mart, Gümüşhane, ss. 70-82.WHO- World Health Organization (2000), “Ethics”, Erişim Adresi: www.who.int/ethics/Ethics_activities_diagramme_Nov_2000.pdf, ET: 15.08.2018WOOD, W. Allen (2009), Kant, (Çeviren: Aliye Kavanlıkaya), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara. YILDIRIM, Gülay, KADIOĞLU, Selim, KADIOĞLU, F., (2007), “ Klinik Uygulamalarda Etik Karar Verme Süreci: Klinik Etik”, (Edt. Erdemir, Demirhan A, Oğuz Y, Elçioğlu Ö, Doğan H), Nobel Kitapevleri, İstanbul.YÜCEL, Recep, KARTAL, Cihat (2014), “Muhasebecilerin Mesleki Uygulamalarındaki Etik Algılarına İlişkin Bir Araştırma”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 2, ss.123-148.