ROMA HUKUKUNDAN GÜNÜMÜZE AHLAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİN “EKSİK BORÇ” OLARAK NİTELENDİRİLMESİNE İLİŞKİN BİR İNCELEME

Yıl 2023, Cilt: 72 Sayı: 4, 1842 - 1867, 14.02.2024

Fatma Begüm Yeşiller

https://doi.org/10.33629/auhfd.1318137

Öz

Ahlaki yükümlülüklerin yerine getirilmesi durumunda geri istenemeyeceğini ve yine bu yükümlülüklerin ifa edilmesi hâlinde yapılan ifanın bağışlama da teşkil etmeyeceğini ifade eden Türk Borçlar Kanunu m. 78/II ve m. 285/III (İsviçre Borçlar Kanunu Art. 63 Abs. 2 OR, Art. 239 Abs. 3 OR) hükümleri, öğretideki bir görüşe göre ahlaki yükümlülüklerin sonuçlarının benzerlik göstermesi dolayısıyla eksik borç olarak nitelendirilmesine neden olmuştur. Ahlaki yükümlülüklerin eksik borç teşkil ettiği görüşünün temel nedenlerini geçmişte özellikle de Roma hukukunda aramak gerekmektedir. Zira Iustinianus Hukuku’nda taraflar arasında hukuki bir borç doğmaksızın sadece ahlaki anlamda borç meydana getiren yükümlülüklerin de eksik borçlar kapsamında değerlendirilmesi söz konusu olmuştur. Ancak ahlaki yükümlülüklerin eksik borç teşkil edip etmediği meselesi Roma’da Iustinianus Hukuku’ndan bu yana her dönemde tartışma konusu olmaya devam etmiştir. Bu çalışmada Roma hukukundan günümüze ahlaki yükümlülüklerin eksik borç teşkil edip etmediği hususu karşıt görüşler ve bu görüşlerin gerekçeleri de dikkate alınmak suretiyle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eksik Borç, Ahlaki yükümlülük, Bağışlama

Kaynakça

• Antalya, Gökhan. Borçlar Hukuku: Genel Hükümler, Cilt V/1, 1. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Arndts von Arnesberg, Karl Ludwig. Lehrbuch der Pandekten. Stuttgart: Verlag der J. G. Cotta’schen Buchhandlung, 1877.
• Ayan, Serkan. Kefalet Sözleşmesi. Ankara: Adalet Yayınları, 2018.
• Ayiter, Kudret. Klâsik Roma Hukukunda “Dos”un Tesisi. Ankara: Güzel Sanatlar Matbaası, 1958.
• Balmer, Dominik. Die Naturalobligation: Von Rom bis heute - unter besonderer Berücksichtigung der kantonalen Zivilgesetzbücher. Zürich: Schulthess Medias Juridiques SA, 2018.
• Berger, Adolf. Encyclopedic Dictionary of Roman Law. Philadelphia: American Philosophical Society, 1953.
• Bilge, Necip. “Cezai Şart.” İçinde Ahmet Esat Arsebük’ün Aziz Hatırasına Armağan, Editörler: Necip Bilge, Yaşar Karayalçın ve Kudret Ayiter, 37 – 128. Ankara: Güzel İstanbul Matbaası, 1958.
• Bucher, Eugen. Schweizerisches Obligationenrecht: Allgemeiner Teil. Zürich: Schulthess Polygraphischer Verlag, 1988.
• Buckland, William Warren. A Manual of Roman Private Law. New York: Cambridge University Press, 1953.
• Buz, Ahmet Gökhun. Eksik Borçlar. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2021.
• von Büren, Bruno. Schweizerisches Obligationenrecht: Allgemeiner Teil. Zürich: Schulthess & CO. AG, 1964.
• von Büren, Bruno. Schweizerisches Obligationenrecht: Besonderer Teil (Art. 184 - 551). Zürich: Schulthess Polygraphischer Verlag, 1972.
• Cansel, Erol ve Çağlar Özel. Borçlar Hukuku: Genel Hükümler, Cilt I. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2017.
• Christiansen, Boje Karl Sophus. Zur Lehre von der naturalis obligatio und condictio indebiti: Eine civilistische Abhandlung. Kiel: Schwers’sche Buchhandlung, 1844.
• Cornioley, Pierre. “Naturalis Obligatio: Essai Sur L’origine et L’évolution de la Notion en Droit Romain.” Doktora Tezi, Université de Genève, 1964.
• Çağıl, Orhan Münir. “On Dokuzuncu Asrın Sonu ile Yirminci Asrın İlk Yarısında Alman Hukuk Felsefesinde Bazı Önemli Gelişmeler.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 19, 1 – 2, (1953): 377 - 399.
• Tahiroğlu, Bülent. Roma Borçlar Hukuku. İstanbul: Der Yayınları, 2021.
• Tandoğan, Haluk. Borçlar Hukuku: Özel Borç İlişkileri, Cilt I/1. İstanbul: Evrim Basım - Yayım - Dağıtım, 1988.
• Tongsir, Ferih Bediî. “Bağışlama.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 18, 3 – 4 (1952): 903 - 987.
• von Tuhr, Andreas. “İsviçre Borçlar Kanununun Hibe Hükümleri Hakkında Düşünceler.” Çeviren Sabri Şakir Ansay. Adliye Ceridesi 23 (1936): 1717 - 1729.
• von Tuhr, Andreas ve Arnold Escher. Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts, Band II. Zürich: Schulthess Polygraphischer Verlag AG, 1974.
• von Tuhr, Andreas ve Hans Peter. Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts, Band I. Zürich: Schulthess Polygraphischer Verlag AG, 1974, (1974).
• von Tuhr, Andreas ve Hans Peter. Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts, Band I. Zürich: Schulthess Polygraphischer Verlag AG, 1979, (1979).
• Umur, Ziya. Roma Hukuku Lügatı. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1983.
• Voggensperger, René. Der Begriff des “Ius naturale” im Römischen Recht. Basel: Helbing & Lichtenhahn, 1952.
• Vogt, Nedim Peter ve Annaïg L. Vogt. Basler Kommentar: Obligationenrecht I, Art. 1 – 529 OR. Basel: Helbing Lichtenhahn Verlag, 2020.
• Yılmaz, Çiğdem Mine. “Türk Hukukunda Yerine Getirilmiş Bağışlamanın Geri Alınması ve BGB. 313. Çerçevesinde Alman Federal Yüksek Mahkeme Kararının Düşündürdükleri.” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10, 2 (2019): 712 - 727.
• Zimmermann, Reinhard. The Law of Obligations: Roman Foundations of the Civilian Tradition. United Kingdom: Oxford University Press, 1996.