Türkiye’de Kamu ve Özel Sektör Dış Borçları ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 227 - 246, 28.03.2024

Şener İlter Bülent Günsoy

https://doi.org/10.18037/ausbd.1271595

Öz

Bu çalışmada, kamu ve özel sektör dış borçlarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi incelenmektedir. Bu kapsamda, Türkiye’de kamu ve özel sektör dış borçlarıyla ekonomik büyüme arasındaki ilişki 1989-2021 dönemini kapsayan yıllık veri seti kullanılarak test edilmektedir. Öncelikle kullanılan serilerin durağanlık seviyelerini belirlemek için geleneksel ve yapısal kırılmaya izin veren birim kök testleri kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemek için ARDL sınır testinden ve Hatemi-J asimetrik nedensellik testinden faydalanılmıştır. Çalışmada elde edilen bulgular, sabit sermaye oluşumunun, işgücüne katılım oranının ve ihracatın ekonomik büyümeyi pozitif; kamu ve özel sektör dış borç stokunun ise ekonomik büyümeyi negatif yönde etkilediğini göstermektedir. Ayrıca, büyümenin pozitif şokları ile kamu sektörü dış borç stokunun pozitif şokları arasında, büyümeden kamu sektörü dış borç stokuna doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Bu bulgular, politika yapıcılara Türkiye’de kamu ve özel sektör dış borç stokunda meydana gelen artışların büyümeyi olumsuz yönde etkilediğini göz önünde bulundurmaları gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Sektörü Dış Borç Stoku, Özel Sektör Dış Borç Stoku, ARDL Sınır Testi, Hatemi-J Asimetrik Nedensellik Testi

The Relationship Between the External Debt of the Public and Private Sectors and Economic Growth in Türkiye

Öz

The impact of public and private sector external debt on economic growth is investigated in this study. In this context, the annual data set covering the period 1989-2021 is used to investigate the relationship between public and private sector external debt and economic development in Türkiye. Firstly, the conventional and structural break unit root tests were employed to determine the level of stationarity of the series. To determine connections between variables, the ARDL bounds test and the Hatemi-J asymmetric causality test were utilized. The study's findings suggest that fixed capital formation, the labor force participation rate, and exports have a positive impact on economic growth; however, public and private sector external debt stock has a negative impact on economic growth. Furthermore, there is a one-way causal relationship between positive growth shocks and positive public sector external debt stock shocks from growth to public sector external debt stock. These findings show that policymakers should consider that the increase in the public and private sector external debt stock in Türkiye negatively affects growth.

Anahtar Kelimeler

Public Sector External Debt Stock, Private Sector External Debt Stock, ARDL Bound Test, Hatemi-J Asymmetric Causality Test

Kaynakça

• Akan, Y. ve Kanca, O.C. (2015). Türkiye'de dış borçlanma, büyüme ve enflasyon ilişkisi: VAR yaklaşımı (1980-2013). Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(3), 1-22. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/huniibf/article/103771
• Akel, V. ve Gazel, S. (2014). Döviz kurları ile BİST sanayi endeksi arasındaki eşbütünleşme ilişkisi: Bir ARDL sinir testi yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (44), 23-41. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/erciyesiibd/issue/5901/77960
• Bilginoğlu, M. A. ve Ahmet, A. (2008). Dış borçların ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (31), 1-23. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/erciyesiibd/issue/5888/77875
• Chaudhry, I. S., Iffat, S. ve Farooq, F. (2017). Foreign direct investment, external debt and economic growth: Evidence from some selected developing countries. Review of Economics and Development Studies, 3(2), 111-124. Erişim adresi: http://reads.spcrd.org/index.php/reads/article/view/37
• Cunningham, R. T. (1993). The effects of debt burden on economic growth in heavily indebted developing nations. Journal of Economic Development, 18(1), 115-126. Erişim adresi: https://jed.cau.ac.kr/archives/18-1/18-1-5.pdf
• Çiçek, H., Gözegir, S. ve Çevik, E. (2010). Bir maliye politikası aracı olarak borçlanma ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği (1990–2009). CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. Erişim adresi: http://acikerisim.klu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.11857/1078
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 1057-1072. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/1912517
• Edizdoğan, N., Çetinkaya, Ö. ve Gümüş, E. (2013). Kamu maliyesi (5. bs.). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Erataş, F. ve Nur, H. B. (2013). Dış borç ve ekonomik büyüme ilişkisi: “Yükselen Piyasa Ekonomileri” örneği. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(2), 207-230. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/muiibd/issue/494/4372
• Fosu, A. K. (1999). The external debt burden and economic growth in the 1980s: Evidence from sub-Saharan Africa. Canadian Journal of Development Studies/Revue Canadienne D'études du Développement, 20(2), 307-318. Erişim adresi: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02255189.1999.9669833
• Gujarati, D. (2016). Örneklerle ekonometri. N. Bolatoğlu (Çev). Ankara: BB101 Yayınları.
• Hatemi-J, A. (2003). A new method to choose optimal lag order in stable and unstable VAR models. Applied Economics Letters, 10(3), 135-137. Erişim adresi: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/1350485022000041050
• Hatemi-J, A. (2008). Forecasting properties of a new method to determine optimal lag order in stable and unstable VAR models. Applied Economics Letters, 15(4), 239-243. Erişim adresi: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13504850500461613
• Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43(1), 447-456. https://doi.org/10.1007/s00181-011-0484-x
• HMB. (2021). Türkiye dış borç istatistikleri. Erişim adresi: https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri
• Karagöl, E. (2002). The causality analysis of external debt service and gnp: The case of Turkey. Central Bank Review, 2(1), 39-64. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/EN/TCMB+EN/Main+Menu/Publications/Central+Bank+Review/2002/Volume+2-1
• Kharusi, S. A. ve Ada, M. S. (2018). External debt and economic growth: The case of emerging economy. Journal of Economic İntegration, 33(1), 1141-1157. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/26418778
• Lin, S. ve Sosin, K. (2001). Foreign debt and economic growth. Economics of Transition, 9(3), 635-655. https://doi.org/10.1111/1468-0351.00092
• Loser, C. M. (2004). External debt sustainability: Guidelines for Low-and Middle-İncome Countries. New York and Geneva: United Nations Conference on Trade and Development, 1-23. Erişim adresi: https://g24.org/wp-content/uploads/2014/03/26.pdf
• Narayan, P. K. ve Narayan, S. (2005). Estimating income and price elasticities of imports for Fiji in a cointegration framework. Economic Modelling, 22(3), 423-438. Erişim adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264999304000495
• Narayan, P. ve Smyth, R. (2005) Trade liberalization and economic growth in Fiji. An empirical assessment using the ARDL approach, Journal of the Asia Pacific Economy, 10(1), 96-115, https://doi.org/10.1080/1354786042000309099
• Öztürk, S. ve Çınar, U. (2018). Kamu dış borçlanması ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine ampirik bir uygulama (1975-2016). Sosyal Bilimler Metinleri, 2018(1), 66-79. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/sbm/issue/36882/412642
• Pattillo, C. A., Poirson, H. ve Ricci, L. A. (2002). External debt and growth. Working Paper 02/69, Washington, DC.: International Monetary Fund.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Phillips, P. C. ve Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346. https://doi.org/10.1093/biomet/75.2.335
• Sachs, J. D. (1989). The debt overhang of developing countries. In G. A. Calvo, R. Findlay, P.J.K Kouri and J.B d. Macedo (Ed.), Debt, stabilization and development: Essays in memory of Carlos Diaz Alejandro içinde (s. 80-102). Oxford: Blackwell Publishing.
• Shabbir, S. (2013). Does external debt affect economic growth: Evidence from developing countries. State Bank of Pakistan, Working Paper Series No: 63, 1-26. Erişim adresi: https://www.sbp.org.pk/repec/sbp/wpaper/wp63.pdf
• Silva, J. (2020). Impact of public and private sector external debt on economic growth: The case of Portugal. Eurasian Economic Review, 10(4), 607-634. https://doi.org/10.1007/s40822-020-00153-2
• TCMB. (2022). Dış borçlar bürüt. Erişim adresi: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_6/5970/DataGroup/turkish/bie_dbdborc/
• Tursoy, T. ve Faisal, F. (2018). The impact of gold and crude oil prices on stock market in Turkey: Empirical evidences from ARDL bounds test and combined cointegration. Resources Policy, 55, 49-54. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2017.10.014
• Tülümce, S. Y. ve Zeren, F. (2017). Türkiye’de kamu harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin asimetrik nedensellik testi ileanalizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(2), 299-310. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/ijmeb/article/744816
• Were, M. (2001). The impact of external debt on economic growth in Kenya: An empirical assessment. Discussion Paper 2001/116. Helsinki: UNU-WIDER.
• World Bank. (2011). Global development finance 2012: External debt of developing countries. https://doi.org/10.1596/978-0-8213-8997-3
• Zhang, B., Dawood, M. ve Al-Asfour, A. (2020). External debt and economic growth: A dynamic panel study of Granger causality in developing countries. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 7(11), 607-617. https://doi.org/10.13106/jafeb.2020.vol7.no11.607
• Zivot, E. ve Andrews, D. W. K. (2002). Further evidence on the great crash, the oil-price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 20(1), 25-44. https://doi.org/10.1198/073500102753410372