İş Güvenliği Kültürü: Otel Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 105 - 130, 28.03.2024

Funda Yalım Umut Elbir

https://doi.org/10.18037/ausbd.1344227

Öz

Örgütlerde iş sağlığı ve güvenliğine yönelik alınan önlemler ve uygulamalar sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının oluşturulmasını amaçlamaktadır. İş güvenliği kültürü de bu ortamın yaratılmasında önemli bir görev üstlenmektedir. Örgüt kültürünün bir alt bileşeni olarak kabul edilen güvenlik kültürü bir kurumda çalışanların güvenlikle ilgili paylaştığı değerler, inançlar, tutumlar ve davranışlar bütünüdür. Bu araştırmanın amacı, otel işletmelerinde çalışanların güvenlik kültürü algı düzeylerini tespit etmek ve demografik değişkenler açısından bir farklılık olup olmadığını belirlemektir. Nicel araştırma yönteminin tercih edildiği bu çalışmada betimsel ve ilişkisel tarama deseni kullanılmıştır. Veriler anket tekniği ile toplanmış ve SPSS 25.0 istatistik programında analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda güvenlik kültürü algı düzeyinin yüksek seviyede olduğu ve güvenlik kültürü genel algısının yaş ve eğitim değişkenine göre farklılık gösterdiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Örgüt Kültürü, İş Sağlığı ve Güvenliği, Güvenlik Kültürü

Occupational Safety Culture: A Study on Hotel Employees

Öz

The measures and practices taken for occupational health and safety in organizations aim to create a healthy and safe working environment. Occupational safety culture also plays an important role in creating this environment. Safety culture, which is considered a subcomponent of organizational culture, is the set of values, beliefs, attitudes and behaviors shared by employees in an organization regarding safety. The purpose of this research is to determine the safety culture perception levels of employees in hotel businesses and to determine whether there is a difference in terms of demographic variables. In this study, in which the quantitative research method was preferred, descriptive and relational scanning design was used. The data were collected by questionnaire technique and analyzed in SPSS 25.0 statistical program. As a result of the analysis, it was determined that the safety culture perception levels of the employees were high and the general perception of the safety culture differed according to the age and education variable.

Anahtar Kelimeler

Occupational Health and Safety, Corporate Culture, Safety

Kaynakça

• 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (2012, 30 Haziran). Resmî Gazete (Sayı:28339). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120630-1.htm
• Agenda (NORA-National Construction Agenda – October 2008). Erişim adresi: https://www. cdc.gov/niosh/oep/conscenter.html
• Akalp, G. ve Yamankaradeniz, N. (2013). İşletmelerde güvenlik kültürünün oluşumunda yönetimin rolü ve önemi. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 3(2), 96-109. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/sgd/issue/28022/297526
• Akgün, A.E., Keskin, H. ve Koçoğlu, İ. (2016). Örgüt teorisi (1. bs.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Akkuş, G. (2021). İş sağlığı ve güvenliğine keşifsel bir bakış: Otel çalışanlarının yaşadıkları iş kazaları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(46), 1185-1204. https://doi: 10.31795/baunsobed.881793
• Aksoy, M. (2021). Konaklama sektöründe güvenlik kültürünün iş performansı üzerindeki etkisi ve güvenlik performansının aracılık rolü. Journal of Empirical Economics and Social Sciences, 3(2), 35-60. https://dx.doi.org/10.46959/jeess.989347 Altınel, H. (2015). İş sağlığı ve iş güvenliği (3. bs.). Ankara: Detay Yayıncılık
• Antonsen, S. (2009). Safety culture: Theory, method and improvement (1st ed.). England: Ashgate Publishing Limited.
• Arda, Y. (2020). Konaklama sektörü çalışanlarında iş sağlığı ve güvenliği kültürü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Baran, A. (2020). İstanbul’da tekstil sektörü çalışanlarında iş güvenliği kültürünün değerlendirilmesi (Tıpta Uzmanlık Tezi). İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İstanbul. Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (8. bs.) Ankara: Pegem Akademi.
• Can, M. ve Hüseyinli, N. (2017). Çalışma hayatında iş sağlığı ve güvenliği kültürü ve otel çalışanlarının güvenli davranışlarının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(4), 1397-1420. Erişim adresi: https://dergipark. org.tr/en/pub/ ataunisosbil/issue/34383/380936
• Clarke, S. (1999). Perceptions of organizational safety: implications for the development of safety culture. Journal of Organizational Behavior, 20(2), 185-198. Erişim adresi: https://onlinelibrary .wiley.com/doi/pdfdirect
• Cooper M. D. (2001). Improving safety culture: A practical guide: Chichester: John Wiley&Sons.
• Cooper, M. D. (2000). Towards a model of safety culture. Safety Science, 36(2), 111-136. https://doi:10.1016/S0925-7535(00)00035-7
• Cooper, M.D. (2002). Safety culture. Professional Safety, 47(6), 30-36. Erişim adresi: https://behavioral-safety.com/articles/safety_culture_understanding_a_difficult_conce pt.pdf
• Cox, S. ve Cox, T. (1991). The structure of employee attitudes to safety: A European example. Work & Stress, 5(2), 93-106. https://doi.org/10.1080/0267837910825 7007
• Cox, S., Flin, R. (1998). Safety culture: philosopher's stone or man of straw?. Work & Stress, 12(3), 189-201. https://doi:10.1080/02678379808256861
• Cox, S. J. ve Cheyne, A. J. (2000). Assessing safety culture in offshore environments. Safety Science, 34(1-3), 111-129. https:// doi:10.1016/S0925-7535(00)00009-6
• Durmuş, B., Yurtkoru, E. S. ve Çinko, M. (2013). Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi (5. bs.). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Dursun, S. (2011). Güvenlik kültürünün güvenlik performansı üzerine etkisine yönelik bir uygulama (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Dursun, S. (2012). İş güvenliği kültürü- kavram-modeller-uygulama (1. (5. bs.). İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Dursun, S. (2013). İş güvenliği kültürünün çalışanların güvenli davranışları üzerine etkisi. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 3(2), 61-75. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/282931
• Elziny, M. N. ve Mohamed, H. E. (2020). The influence of safety culture (sc) on hotel employees' safe behaviour during the crisis of Covid-19. International Journal of Heritage, Tourism and Hospitality, 14(2), 97-111. https:// Doi.10.21608 /ijhth. 2020. 155253
• Fernández-Muñiz, B., Montes-Peón, J. M. ve Vázquez-Ordás, C. J. (2007). Safety culture: Analysis of the causal relationships between its key dimensions. Journal of Safety Research, 38(6), 627-641. https://doi:10.1016/j.jsr.2007.09.001
• Gökçe, A. (2020). İş sağlığı ve güvenliği açısından iş güvenliği kültürünün önemi üzerine bir odak grup çalışması. Ergonomi, 3(2), 82-95. https://doi:10.33439/ ergonomi.749138
• Hair, J., Black, W.C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis. NJ: Prentice-Hall Publication.
• Hammond, D. M., King, A. L., Joe, M. ve Miller, J. R. (2023). Understanding the relationship between safety culture and safety performance indicators in US nuclear waste cleanup operations. Safety Science, 166, 106241. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2023.106241
• Haukelid, K. (2008). Theories of (safety) culture revisited—an anthropological approach. Safety Science, 46(3), 413-426. https://doi:10.1016/j.ssci.2007.05.014
• Håvold, J. I. ve Nesset, E. (2009). From safety culture to safety orientation: Validation and simplification of a safety orientation scale using a sample of seafarers working for Norwegian ship owners. Safety Science, 47(3), 305-326. https://doi:/10.1016/j.ssci. 2008.05.002
• İlhan, M. N., Gözükara, M. G. ve Aksu E. (2017). Turizm sektöründe iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili sorunlar ve çözüm önerileri. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(2), 1-8. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/369376
• İşler, M. C. (2014). Uluslararası kaynaklar ve 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma Dünyası Dergisi, 2(2), 53-65. Erişim adresi: http://www.calismadunyasi.gov.tr
• İşler, M.C. (2013). İş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ile güvenlik kültürünün iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesindeki etkisi (İş Müfettiş Yardımcılığı Etüdü). Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ankara. Erişim adresi: http://www.academia.edu.tr
• Kalcık, E. (2017). Turizm sektörünü temsilen, otellerde iş sağlığı ve güvenliği kültürünün yerleşikliğinin istatiksel yöntemlerle analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Koçak, D., Eravcı D.B., Ayan, B., Çelik E. ve Akaner, Ç. (2018). İş sağlığı ve güvenliği ILO standartları sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının geliştirilmesi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Araştırma Merkezi, ÇASGEM. Erişim adresi: https://www.casgem.gov.tr/tr/is-sagligi-ve-guvenligi-ilo-standartlari
• Korkmaz, A. ve Avsallı, H. (2012). Çalışma hayatında yeni bir dönem: 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği yasası. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012(26), 153-167. Erişim adresi: https://dergipark.org. tr/en/pub/sufesosbil /issue/11411/136278
• Kuo, N. T., Cheng, Y. S., Chang, K. C. ve Ying, W. H. (2020). Establishing a measurement scale for safety culture in the hotel industry. Journal of Hospitality and Tourism Management, 42, 12-28. https://doi.org/10.1016/j.jhtm.2019.11.007
• Lin, S-H., Tang, W. J., Miao, J. Y. Wang, Z. M. ve Wang, P. X. (2008). Safety climate measurement at workplace in china: A validity and reliability assessment, Safety Science, 46, 1037-1046. https://doi:10.1016/j.ssci.2007.05.001
• Neal, A., Griffin, M. A. ve Hart, P. M. (2000), The impact of organizational climate on safety climate and ındividual behavior. Safety Science, 34, 99-109. https://doi:10.1016/ S0925-7535(00)00008-4
• Ostrom, L., Wilhelmsen, C. ve Kaplan, B. (1993). Assessing safety culture. Nuclear safety, 34(2), 163-172. Erişim adresi: https://www.osti.gov/servlets /purl /10129203 # page=6
• Öksüz, B.ve Vural, B.A. (2016.) Kurumsal başarıya giden yolda kurum kültürü. (1. bs.), Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Richter, A. ve Koch, C. (2004). Integration, differentiation and ambiguity in safety cultures. Safety Science, 42(8), 703–722. https://doi: 10.1016/j.ssci.2003.12.003
• Sancak, A. (2017). İşletmelerde iş güvenliği kültürü ve iş güvenliği performansı: Konya ilinde bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Schein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Sorensen, J. N. (2002). Safety culture: a survey of the state-of-the-art. Reliability Engineering & System Safety, 76(2), 189-204. https://doi 10.1016/S0951-8320(02)00005-4
• Sungur, E. ve Şerifoğlu, U. K. (2007). İşletmelerde sağlık ve güvenlik kültürünün oluşturulması; tepe yönetimin rolü ve kurum içi iletişim olanaklarının kullanımı. Yönetim Dergisi, 18(58), 41-50. Erişim adresi: https://arastirmax.com/tr
• Tappura, S., Jääskeläinen, A. ve Pirhonen, J. (2022). Creation of satisfactory safety culture by developing its key dimensions. Safety Science, 154, 105849. https://doi.Org/10. 1016 / j. ssci.2020.104950
• Turner, B. A., Pidgeon, N., Blockley, D. ve Toft, B. (1989, November). Safety culture: Its importance in future risk management. In Position paper for the second World Bank workshop on safety control and risk management, Karlstad, Sweden (pp. 6-9). Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/David-Blockley /publication /259338403 _Safety_Culture_Its_Importance_in_Future_Risk_Management/links/57f4c62d08ae8 da3ce54e5ff/Safety-Culture-Its-Importance-in-Future-Risk-Management.pdf
• Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (1991) Safety culture a report by the international nuclear safety advisory group. Safety series no. 75-Insag-4. Erişim adresi: https://www-pub.iaea.org/mtcd/publications/pdf/pub882_web.pdf
• Uslu, V. (2014). İşletmelerde iş güvenliği performansı ve iş güvenliği kültürü algılamaları arasındaki ilişki: Eskişehir ili metal sektöründe bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Vural, Z. B.A. (2003). Kurum kültürü ve örgütsel iletişim. (1. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Wiegmann, D. A., Zhang, H., von Thaden, T. L., Sharma, G. ve Gibbons, A. M. (2004). Safety culture: An integrative review. The International Journal of Aviation Psychology, 14(2), 117-134. https:// doi./10.1207/s15327108ijap1402_1
• Yıldız, S. ve Yılmaz, M. (2017). Türk inşaat sektöründe çalışanların güvenlik kültürü düzeyinin ve güvenlik performansı ile ilişkisinin incelenmesi. Politeknik Dergisi, 20(1), 137-149. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/politeknik/issue/36869/420511
• Yılmaz, A. (2020). Konaklama sektörü çalışanlarında iş sağlığı ve güvenliği kültürü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimler Enstitüsü, İstanbul.