TÜRKİYE-NATO İLİŞKİLERİNDE VETO KRİZLERİ: BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 79 Sayı: 1, 137 - 157, 18.03.2024

Ali Şevket Ovalı

https://doi.org/10.33630/ausbf.1192846

Öz

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin tam ortasında Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği teşebbüsüne itiraz etmesi ittifak içerisinde ciddi bir krize neden olmuştur. Kriz her ne kadar Türkiye, Finlandiya ve İsveç arasında imzalanan üçlü mutabakat metni ile çözülmüşse de Ankara’nın sıkça veto kartına başvurması ittifakın üyeleri arasında büyük kaygı yaratmıştır. Bu kaygılar NATO üyeleri arasında karar alma mekanizmalarına dair reform gerekliliği tartışmalarını alevlendirmiş ve Türkiye’nin ittifakın sorun çıkaran üyesi olarak tanımlanmasına neden olmuştur. Medyada yer alan haberlere göre Türkiye, 2009 ve 2022 arasında en az altı NATO kararını veto etmiştir. Veto krizlerinin sayısı ve sıklığı Türkiye’nin vetoyu önemli bir dış politika yapma enstrümanı olarak kullandığı ve gelecekte de bu şekilde kullanabileceğini göstermektedir. Çalışma, bu varsayımdan hareketle, Türkiye-NATO ilişkilerindeki veto krizlerini mukayese ederek Türk dış politikası üzerine var olan literatüre katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Çalışma bu bağlamda veto krizleri arasında benzerlik ve farklılıkları, her veto vakasının sebepleri, kısa vadeli etkileri ve sonuçlarını tartışarak ortaya koymayı da amaçlamaktadır. Çalışmada karşılaştırmalı vaka analizi yöntemi kullanılacak ve bulgular altı vaka üzerinden değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler

NATO, Türk Dış Politikası, Veto, Kriz, Karar Alma

Veto Crises in Turkiye-NATO Relations: An Assessment on Similarities and Differences

Öz

Turkiye’s objection to Finland and Sweden’s bid for NATO membership, amidst Russian invasion of Ukraine, has caused a crisis in the alliance. Although the crisis is solved with the signing of a trilateral memorandum between Turkiye, Finland and Sweden, Ankara’s frequent use of veto card in NATO has become a major concern for the members of the Alliance. According to media reports, Turkiye had vetoed at least six decisions in NATO between 2009 and 2022. The numbers of veto crises and the frequency of them displays that Turkiye is using the veto as a significant instrument of foreign policy making and it is likely to do so in the future. Taking this assumption into account, this study aims to contribute the existing literature on Turkish foreign policy by comparing veto crises in Turkiye- NATO relations. In this respect, the study also aims to reveal similarities and differences between these veto crises by examining the causes, short term effects and consequences of each veto case.

Anahtar Kelimeler

NATO, Veto, Turkish Foreign Policy, Crisis, Decision Making

Kaynakça

• Anadolu Ajansı (2017), “Türkiye’den Avusturya’ya NATO vetosu”, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiyeden-avusturyaya-nato-vetosu/824659 (22.09.2022).
• Anadolu Ajansı (2022), “Türkiye Avusturya İlişkilerinde Yeni Dönem”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkiye-avusturya-iliskilerinde-yeni-donem/2606615 (25.09.2022).
• Akgül Açıkmeşe, Sinem ve Dimitris Triantaphyllou (2012), “The NATO–EU–Turkey trilogy: the impact of the Cyprus conundrum”, Southeast European and Black Sea Studies, 12 (4): 555-573.
• BBC (2008), “NATO’da gündem genişleme”, https://www.bbc.co.uk/turkish/europe/story/2008/04/printable/080402_nato_summit.shtml (26.09.2022).
• BBC (2009), “Rasmussen NATO Genel Sekreteri”, https://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2009/04/090404_rasmussen.shtml (28.09.2022).
• BBC (2017), “NATO hit by Turkish veto on Austria Partnership”, https://www.bbc.com/news/world-europe-40013507 (25.09.2022).
• BBC (2019), “Barış Pınarı Harekâtı: Dünyadan tepkiler”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49991916 (30.09.2022).
• BBC (2019), “Milli Savunma Bakanı Akar, NATO Zirvesi'ni değerlendirdi: Terörle mücadele konusunda yalnız bırakıldık”, https://www.bbc.com/turkce/live/haberler-turkiye-50679105 (2.10.2022).
• BBC (2022), “NATO: İsveç ve Finlandiya’nın Üyeliğine Türkiye Neden Karşı Çıkıyor; Ankara’nın Kaygıları Giderilebilecek mi?”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-61492109 (29.9.2022).
• BBC News Türkçe (2018), “Avusturya Başbakanı Kurz: AB, Türkiye ile müzakereleri vakit geçirmeksizin sonlandırmalı”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-44858797 (25.09.2022).
• Biresselioğlu, Efe (2012), “NATO’nun Değişen Enerji Güvenliği Algısı: Türkiye’nin Olası Konumu”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 9 (34): 227-252.
• Cebeci, Münevver (2011), “NATO-EU Cooperation and Turkey”, Turkish Policy Quarterly, 10 (3): 93-103.
• CNN Türk (2008), “Danimarka’da Karikatür Krizi Yeniden”, https://www.cnnturk.com/2008/dunya/02/15/danimarkada.karikatur.krizi.yeniden/428878.0/index.html (28.09.2022).
• Crowley, Michael ve Steven Erlanger (2022), “For NATO, Turkey is a disruptive Ally”, https://www.nytimes.com/2022/05/30/us/politics/turkey-nato-russia.html (2.10.2022).
• Cumhuriyet (2022), “Erdoğan itiraz etti: İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğini veto ederiz”, https://www.cumhuriyet.com.tr/dunya/erdogan-itiraz-etti-isvec-ve-finlandiyanin-nato-uyeligini-veto-ederiz-1936141 (29.9.2022). Çamlıbel, Cansu (2012), “Veto Harekâtı”, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/veto-harek-ti-22217210, 23 Aralık 2012 (15.07.2022).
• Daily Sabah (2020), “Turkey withdraws veto on NATO defense plan for Poland, Baltics”, https://www.dailysabah.com/politics/diplomacy/turkey-withdraws-veto-on-nato-defense-plan-for-poland-baltics, (28.09.2022).
• Demirtaş, Serkan (2012), “Türkiye: İsrail'e NATO jesti Patriot'ların karşılığı mı?”, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2012/12/121224_israel_turkey_analysis (15.07.2022).
• Dışişleri Bakanlığı (2002), https://www.mfa.gov.tr/no_27---20-subat-2003.tr.mfa (26.09.2022).
• Diken (2022), “Türkiye İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya Hızlı Katılımını Veto Etmiş”, https://www.diken.com.tr/turkiye-finlandiya-ve-isvecin-natoya-hizli-katilimini-veto-etmis/ (29.9.2022).
• Euractiv (2017), “NATO breaks partnershipo deadlock over Turkey Austria dispute”, https://www.euractiv.com/section/politics/news/nato-breaks-partnership-deadlock-over-turkey-austria-dispute/ (3.10.2022).
• Euronews (2019), “Erdoğan: NATO, YPG'yi terör örgütü olarak kabul etmezse Baltık Planı'nın karşısında oluruz”, https://tr.euronews.com/2019/12/03/erdogan-nato-ypg-yi-teror-orgutu-olarak-kabul-etmezse-baltik-planinin-karsisinda-oluruz (30.09.2022).
• Euronews (2020), “Türkiye 'YPG vetosunu' kaldırdı, NATO Polonya ve Baltık savunma planını devreye soktu”, https://tr.euronews.com/2020/07/02/turkiye-ypg-vetosunu-kald-rd-nato-polonya-ve-balt-k-savunma-plan-n-devreye-soktu (2.10.2022).
• Euronews (2021), “Türkiye-Mısır İstikşafi İstişareleri: İlişkilerin normalleşmesi için ilave adımlar atılacak”, https://tr.euronews.com/2021/09/08/turkiye-m-s-r-istiksafi-istisareleri-iliskilerin-normallesmesi-icin-ilave-ad-mlar-at-lacak (20.09.2022).
• Financial Times (2008), “Germany blocks ex-Soviets’ NATO entry”, https://www.ft.com/content/ab8eb6a6-ff44-11dc-b556-000077b07658 (26.09.2022).
• Gazete Duvar (2017), “Avusturya’dan Türkiye’ye engelleme sinyali”, https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2017/03/14/avusturyadan-da-turkiyeye-engelleme-sinyali (25.09.2022).
• Gazete Duvar (2019), “İddia: Türkiye NATO’ya YPG Şartı koştu”, https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya/2019/11/27/iddia-turkiye-natoya-ypg-sarti-kostu (28.09.2022).
• Gürsoy, Yaprak ve İlke Toygür (2018), “Turkey in and out of NATO? An instance of a turbulent alliance with Western institutions”, Elcano Royal Institute, ARI 73, https://media.realinstitutoelcano.org/wp-content/uploads/2018/06/ari73-2018-gursoy-toygur-turkey-in-out-nato-turbulent-alliance-western-institutions.pdf (30.09.2022).
• Güvenç, Serhat ve Soli Özel (2012), “NATO and Turkey in the post-Cold War world: between abandonment and entrapment”, Southeast European and Black Sea Studies, 12 (4): 533-553.
• Habertürk (2013), “Askeri Tatbikatlar İptal Edildi”, https://www.haberturk.com/gundem/haber/869614-askeri-tatbikatlar-iptal-edildi (20.09.2022).
• Habertürk (2016), “Çavuşoğlu’ndan Avusturya Başbakanına Yanıt”, https://www.haberturk.com/yerel-haberler/haber/9104031-cavusogludan-avusturya-basbakanina-yanit, (25.09.2022).
• Hürriyet (2005), “Toplantıyı terk etti”, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/toplantiyi-terk-etti-3526360 (28.09.2022).
• Hürriyet (2009), “Türkiye Rasmussen’i veto edebilir”, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/turkiye-rasmussen-i-nato-da-veto-edebilir-11266639 (28.09.2022).
• Hürriyet (2009), “Rasmussen Krizi Hakkında İlk kez konuştu”, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/rasmussen-krizi-hakkinda-ilk-kez-konustu-11399355 (28.09.2022).
• Hürriyet Daily News (2012), “Turkey Blocks Israel from NATO Summit”, https://www.hurriyetdailynews.com/turkey-blocks-israel-from-nato-summit-19033 (15.07.2022).
• Hürriyet (2016), “Avusturya Dışişleri Bakanı Sebastian Kurz: Mülteciler Türkiye’de Kalsın”, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/avusturya-disisleri-bakani-sebastian-kurz-multeciler-turkiyede-kalsin-40055275 (21.09.2022).
• Hürriyet (2019), “Türkiye’den NATO’da Baltık Jesti”, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/turkiyeden-natoda-baltik-jesti-41389883 (2.10.2022).
• Kibaroğlu, Mustafa (2012), “NATO’nun Balistik Füze Sistemi ve Türkiye”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 9 (34): 183-204.
• Melman, Yossi (2016), “Israel participates in its first NATO field exercise in 6 years” https://www.jpost.com/israel-news/israel-participates-in-its-first-nato-field-exercise-in-6-years-472429 (19.07.2016).
• NTV (2009), “Erdoğan: Rasmussen’in adaylığına karşıyım”, https://www.ntv.com.tr/turkiye/erdogan-rasmussenin-adayligina-karsiyim,zy9dKDEFQEmCWYaGki-pVw (28.09.2022).
• NATO (2016), “NATO agrees Israel Mission to NATO”, https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_130509.htm (19.07.2016).
• NATO (2021), “NATO Secretary General Discusses cooperation with the Foreign Minister of Egypt”, https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_185779.htm?selectedLocale=en (20.09.2022).
• NATO (2021), “NATO and Austria sign agreement on liaison office in Vienna”, https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_183583.htm?selectedLocale=en#:~:text=On20Monday20(1020May202021,between20Austria20and20the20Alliance (30.09.2022).
• Oğuzlu, Tarık (2012), “NATO ve Türkiye: Değişen İttifakın Sorgulayan Üyesi”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 9 (34): 99-124.
• Oğuzlu, Tarık (2013), “Testing the Strength of the Turkish–American Strategic Relationship through NATO: Convergence or Divergence within the Alliance?”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 15 (2): 207-222.
• Politico (2017), “Turkey vetoes NATO-Austria Partnership”, https://www.politico.eu/article/turkey-vetoes-nato-austria-partnership/ (25.09.2022).
• Reuters (2012), “Turkey says Israel not welcome at NATO summit”, https://www.reuters.com/article/us-turkey-israel-nato-idUSBRE83M0NF20120423 (15.07.2022).
• Reuters (2017), “Turkey blocks some cooperation with NATO partners as EU row escalates”, https://www.reuters.com/article/us-turkey-referendum-nato-idUSKBN16M2OR (25.09.2022).
• Reuters (2019), “Turkey cannot go back on NATO Poland-Baltics plan: Polish official”, https://www.reuters.com/article/us-nato-summit-turkey-poland-idUSKBN1YD216 (30.09.2022).
• Soylu, Ragıp (2021), “Revealed: Turkey Lifted NATO veto over Egypt to woo Cairo”, https://www.middleeasteye.net/news/turkey-egypt-nato-reconciliation-veto (20.09.2022).
• Tan, Namık (2022), “NATO Zirvesinde Bir Üçlü Muhtıra Öyküsü”, https://yetkinreport.com/2022/06/30/nato-zirvesinde-bir-uclu-muhtira-oykusu/ (2.10.2022).
• The Guardian (2003), “Nato crisis over veto on plans to defend Turkey”, https://www.theguardian.com/world/2003/feb/11/iraq.nato1 (26.09.2022).
• The Guardian (2009), “Bitter Turkey finally lifts veto on Danish PM as NATO Chief”, https://www.theguardian.com/world/2009/apr/05/nato-eu-denmark-turkey (28.09.2022).
• The Guardian (2019), “Turkey denies blackmailing NATO over Baltics defence plans”, https://www.theguardian.com/world/2019/dec/02/turkey-denies-blackmailing-nato-over-baltics-defence-plan (3.10.2022).
• T24 (2017), “Avusturya Başbakanı Kurz: Türkiye’nin AB’de yeri yok”, https://t24.com.tr/haber/avusturya-basbakani-kurz-turkiyenin-abde-yeri-yok,520322 (25.09.2022).
• TRT Haber (2012), “Ankara İsrail’i Veto Etti İddiasına Cevap”, https://www.trthaber.com/haber/gundem/ankara-israili-veto-etti-iddiasina-cevap-38056.html (15.07.2022).
• TRT Haber (2021), “Mısır ile adım adım normalleşme: Ankara’da Görüşmeler Başladı”, https://www.trthaber.com/haber/dunya/misir-ile-adim-adim-normallesme-ankarada-gorusmeler-basladi-607176.html (20.09.2022).
• Uzgel, İlhan (2019), “Kürt Sorununu Baltıklara Taşımak”, https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2019/12/02/kurt-sorununu-baltiklara-tasimak (2.10.2022).
• Ülgen, Sinan (2022), “En büyük kazanan NATO oldu”, https://www.dw.com/tr/edam-direkt%C3%B6r%C3%BC-%C3%BClgen-en-b%C3%BCy%C3%BCk-kazanan-nato-oldu/a-62304464 (2.10.2022).
• Vamvakas, Petros (2009), “NATO and Turkey in Afghanistan and Central Asia: Possibilities and Blind Spots”, Turkish Studies, 10 (1): 57-74.
• Yetkin, Murat (2012), “Turkey plays Israel-Egypt balance in NATO”, https://www.hurriyetdailynews.com/opinion/murat-yetkin/turkey-plays-israel-egypt-balance-in-nato-37587 (15.07.2022).