NEOLİBERAL BELİRSİZLİK REJİMİ, GİRİŞİMCİ-İNSAN VE YENİ NİHİLİZM

Yıl 2024, Cilt: 79 Sayı: 1, 185 - 207, 18.03.2024

Serhat Celâl Birdal

https://doi.org/10.33630/ausbf.1201825

Öz

Bu çalışmada, öncelikle, bir belirsizlik rejimi olarak tanımlanacak olan neoliberalizmin nasıl bir “girişimci-insan” figürü üzerinde yükseldiğine ve bu figürün inşasında kişisel gelişim [self-help] ideolojisi ve psikoloji disiplininin nasıl kritik bir rol üstlendiğine odaklanılacaktır. Günümüzde girişimci-insanın piyasa rekabetinin dalgalanmalarına uyarlanabilecek bir “belirsizlik aktörü”ne dönüşümünde, neoliberal değerler ve hedeflerle uyumlu bir kişisel gelişim ideolojisinin nasıl bir zemin sağladığı ele alınacaktır. Daha sonra ise, kendisinin girişimcisi olmaya yönlendirilen ve mutlak performans ve haz alma buyruğunun gölgesinde sürekli kendini aşmaya çağırılan neoliberal öznenin, bu çağrıyı yerine getiremediğinde bir nihilist varoluşa sürüklendiğine dikkat çekilecektir. Beşeri anlam arayışının, kişisel gelişim ideolojisi aracılığıyla, nasıl bireyci ve temelde psikolojikleştirici bir mecraya hapsolduğu, “kendine yatırım yapma” düsturuyla şekillenen girişimcilik etiğinin, kolektif dayanışma ve eylem biçimleri yaratabilmenin nasıl önüne geçtiği ve nihayetinde söz konusu arayışın döngüsel olarak nasıl daha fazla kaygı ve depresyon ürettiği ortaya konulacaktır. Çalışmanın sonunda ise, özellikle sosyal medya ve internet teknolojileri üzerinden, anlamsızlığın kabulünün mizah, ironi ve parodileştirmeyle karakterize olan ve “yeni nihilist döngü” olarak adlandırdığımız bir durum yarattığı önerilecektir.

Anahtar Kelimeler

Girişimci-insan, Neoliberalizm, Belirsizlik, Nihilizm, Kişisel Gelişim

Neoliberal Regime of Uncertainty, The Entrepreneur-human and New Nihilism

Öz

In this study, firstly, it will be focused on how neoliberalism which can be defined as an uncertainty regime, rises on an “entrepreneur-human” figure and how the self-help ideology and psychology discipline play a critical role in the construction of this figure. It will be discussed how a "personal development" ideology compatible with neoliberal values and goals provides a basis for the transformation of the entrepreneur-human into an "uncertainty actor" that can be adapted to the fluctuations of market competition today. Afterwards, it will be pointed out that the neoliberal subject, who has been guided to be an entrepreneur of himself/herself and is constantly called to surpass himself/herself in the shadow of the imperative of absolute performance and pleasure, is dragged into a nihilistic existence when he cannot fulfill this call. It will be shown how a humanely search for meaning is imprisoned in an individualistic and psychologizing medium through the ideology of personal development, how an entrepreneurial ethic shaped by the motto of "investing in yourself" prevents the creation of collective solidarity and forms of action, and how the search in question cyclically increases anxiety and depression. At the end of the study, it will be suggested that the acceptance of meaninglessness, especially through social media and internet technologies, creates a situation that we call the "new nihilistic cycle" characterized by humor, irony and parody.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm, Nihilism, Uncertainty, Self-Help, Entrpreneur-human

Kaynakça

• Adams, Glenn, Sara Estrada-Villalta, Daniel Sullivan ve Hazel Rose Markus (2019), “The Psychology of Neoliberalism and the Neoliberalism of Psychology”, Journal of Social Issues, 75 (1): 1- 28.
• Althusser, Louis (2006), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları (İstanbul: İthaki Yayınları) (Çev. Alp Tümertekin).
• Beck, Ulrich (2011), Risk Toplumu (İstanbul: İthaki Yayınları) (Çev. Kazım Özdoğan ve Bülent Doğan).
• Berardi, Franco ‘Bifo’ (2012), Ruh İşbaşında (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Fırat Genç).
• Berardi, Franco ‘Bifo’ (2014), Gelecekten Sonra (İstanbul: Otonom Yayınları) (Çev. Osman Şişman ve Sinem Özer).
• Bettache, Karim ve Chi-Yue Chiu (2019), “The Invisible Hand is an Ideology: Toward a Social Psychology of Neoliberalism”, Journal of Social Issues, 75 (1): 1-12.
• Blanchot, Maurice (2017), Felaket Yazısı (İstanbul: Monokl Yayınları) (Çev. Aziz Ufuk Kılıç).
• Brown, Wendy (2018), Halkın Çözülüşü (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Barış Engin Aksoy).
• Brown, Wendy (2021), Neoliberalizmin Harabelerinde (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Bülent Doğan).
• Carr, Karen L. (1992), The Banalization of Nihilism (New York: State University of New York Press).
• Dardot, Pierre ve Christian Laval (2018), Dünyanın Yeni Aklı: Neoliberal Toplum Üzerine Deneme (İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları) (Çev. Işık Ergüden).
• Davies, William (2016), “The New Neoliberalism”, New Left Review, 101: 121-134.
• Dean, Jodi (2011), Blog Theory (Cambridge: Polity Press).
• Deleuze, Gilles ve Félix Guattari (2012), Anti-Ödipus: Kapitalizm ve Şizofreni 1 (Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları) (Çev. Fahrettin Ege, Hakan Erdoğan ve Mustafa Yiğitalp).
• Deleuze, Gilles (2010), Nietzsche ve Felsefe (İstanbul: Norgunk Yayınları) (Çev. Ferhat Taylan).
• Deleuze, Gilles (2013), “Denetim Toplumları Üzerine Ek”, Deleuze, Gilles, Müzakereler (İstanbul: Norgunk Yayınları) (Çev. İnci Uysal): 187-193.
• Diken, Bülent (2011), Nihilizm (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev. Aylin Onacak).
• Foucault, Michel (2019), Biyopolitikanın Doğuşu (İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları) (Çev. Alican Tayla).
• Han, Byung-Chul (2019), Psikopolitika (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Haluk Barışcan).
• Han, Byung-Chul (2021), Şeffaflık Toplumu (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Haluk Barışcan).
• Hardt, Michael ve Antonio Negri (2013), Duyuru (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev. Abdullah Yılmaz).
• Joseph, Jonathan (2013), “Resilience as Embedded Neoliberalism: A Governmentality Approach”, Resilience: International Policies, Practices and Discourses, 1(1): 38-52.
• Klein, Naomi (2015), Şok Doktrini (İstanbul: Agora Kitaplığı) (Çev. Selim Özgül).
• Kotsko, Adam (2018) Neoliberalism’s Demons On the Political Theology of Late Capital (California: Stanford University Press).
• Massumi, Brian (2019), Duygu Politikası (İstanbul: Otonom Yayınları) (Çev. Hakan Erdoğan).
• Nietzsche, Friedrich (2010), Güç İstenci (İstanbul: Say Yayınları) (Çev. Nilüfer Epçeli).
• Nietzsche, Friedrich (2013), Ahlakın Soykütüğü Üstüne, (İstanbul: Say Yayınları) (Çev. Ahmet İnam).
• Nietzsche, Friedrich (2016), Böyle Söyledi Zerdüşt (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları) (Çev. Mustafa Tüzel
• Rossi, Andrea (2018), “Neoliberal Ruhlar”, Cogito,91: 121-153, (Çev. Kürşad Kızıltuğ).
• Plesa, Patric (2020), The Anti-Self-Help Project (Yayımlanmamış Doktora Tezi) ( Ontario: York University).
• Pook, Zooey Sophia (2018), “If We Are Compelled to Suffer: A Nihilist Intervention for the Left and Cultural Studies”, International Journal of Zizek Studies, 12(3): 1-31.
• Teo, Thomas (2018), “Homo Neoliberalus: From Personality to Forms of Subjectivity”, Theory & Pyschology, 28(5): 1-19.
• Thatcher, Margaret (1981), “Economics are the method; the object is to change the heart and soul”, https://www.margaretthatcher.org/document/104475 / (07.11.2022)
• White, Alan (1987), "Nietzschean Nihilism: A Typology", International Studies in Philosophy, 14(2): 29-44.
• Woodward, Ashley (2019), “Nihilism, Neonihilism, Hypernihilism:‘Nietzsche aujourd’hui’ Today?”, Nietzsche-Studien, 48: 244-264.
• Žižek, Slavoj (2011), Ahir Zamanlarda Yaşarken (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Erkal Ünal).
• Žižek, Slavoj (2021), Adını Söylemeye Cesaret Eden Bir Sol (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev. Önder Kulak).