Türkiye’de Yayılış Gösteren Aethionema armenum (Brassicaceae) Kompleksinde Karşılaştırmalı Tohum Mikromorfolojisi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 3, 286 - 295, 31.12.2023

Kuddisi Ertuğrul Kağan Çiçek Burcu Yılmaz Çıtak

Öz

Aethionema cinsi Dünyada 60-70 tür ile temsil edilmektedir ve bunların çoğu İran-Turan bitkicoğrafyası bölgesinde yayılış göstermektedir. Türkiye'de ise 57 takson ile temsil edilen cins için ülkemiz sadece ana gen merkezi değil, aynı zamanda İran ile birlikte ana çeşitlenme merkezi konumundadır. Aethionema, Türkiye'de taksonomik olarak karmaşık cinslerden birisidir. Cinsin taksonomisi, son zamanlarda cins için birçok yeni taksonun tanımlanmasıyla daha da karmaşık hale gelmiştir. Bu çalışmada, Türkiye'de yayılış gösteren Aethionema cinsinin oldukça varyasyon gösteren A. armenum kompleksinde tohum mikromorfolojik yapısı ışık mikroskobu (LM) ve taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile incelenerek tohum karakterlerinin önemi taksonomik açıdan değerlendirilmiştir. A. armenum türünün 20 farklı lokaliteden toplanan örneklerine ait tohumları incelenmiş ve tohumların şekillerinin ovat ve genişçe ovat, açık kahverengi, kahverengi veya kahverengi-gri renkte olduğu belirlenmiştir. Tohum uzunluğu 1.18-1.70 mm arasında ve tohum genişliği ise 1.0-1.45 mm arasında değiştiği tespit edilmiştir. Tohum yüzeylerinde ornamentasyon ağsı-kabartılı olarak gözlemlenmiştir. A. armenum tür kompleksi içerisinde yer alan taksonların morfolojik olarak gösterdiği farklılıkların tohum mikmorfolojisi ile desteklendiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aethionema, Cruciferae, kayagülü, mikromorfoloji, tohum

Teşekkür

Bu çalışma ikinci yazarın “Türkiye’de yayılış gösteren Aethionema (Brassicaceae) taksonlarının tohumları üzerine mikromorfolojik ve anatomik araştırmalar” isimli doktora tezinin bir parçasıdır. Çalışmayı 118z995 proje numarası ile destekleyen TÜBİTAK ve 20211029 proje numarası ile destekleyen S.Ü. Bilimsel Araştırmalar ve Projeler Koordinatörlüğü’ne teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Adıgüzel, N. (2000). Aethionema R. Br. Şu eserde: Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K. H. C. (dlr.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh University Press 11: 31-34.
• Aiton, W.T. (1812). Hortus Kewensis or a Catalogue of the Palants Cultivated in teh Royal Botanic Garden at Kew. Ed. 2. Longman, Hurts, Rees, Orme and Brown London 4: 522.
• Al-Shehbaz, I.A., Beilstein, M.A. ve Kellogg, E.A. (2006). Systematics and phylogeny of the Brassicaceae (Cruciferae): an overview. Plant. Syst. Evol. 259: 89-120.
• Al-Shehbaz, I.A., Mutlu, B. ve Dönmez A.A. (2007). The Brassicaceae (Cruciferae) of Turkey, Updated. Turk J. Bot. 31: 327-336.
• Al-Shehbaz, I.A. (2012). A generic and tribal synopsis of the Brassicaceae (Cruciferae). Taxon 61: 931-954. doi: https://doi.org/10.1002/tax.615002.
• Appel, O. ve Al-Shehbaz, I A. (2002). Curiferae. Şu eserde: Kubitzki K & Bayer C (edlr.) The Families and Genera of Vascular Plants 5: 75-174. Berlin: Springer-Verlag.
• Atçeken, M. M., Dural, H. ve Çıtak, B. (2016). The morphological, anatomical and palynological investigations on some taxa of genus Aethionema A. T. Waiton (Brassicaceae). Biodicon 9/1: 55-68.
• Barthlott, W. (1984). Microstructural features of seed surface. In: Heywood, V.H. and D.C. Moore (Eds). Current Concepts in Plant Taxonomy s. 95–105. Academic Press, London, England.
• Boissier, E.P. (1867). Flora Orientalis Sive Enumeratio Plantarum In Oriente A Graecia Et Aegypto And Indiae Fines Hucusque Observatarum, Thalamiflorae 1: xxxxx s.s. 1017. Genevae et Basileae.
• Bornmüller, J. (1911a). Über einige unbeschriebene Aethionema-Arten der orientalischen Flora. Repertoriım Specierum Novarum Regni Vegatabilis 10: 174-176.
• Bornmüller, J. (1911b). Iter persico-turcicum 1892-1893. Beihefte zum botanischen Centralblatt 28(2): 89-171.
• Davis, P.H., Mill, R.R. ve Tan, K. (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 10. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• De Candolle, A. P. (1821). Cruciferae. Systema Naturale 2: 139-700.
• Demirpolat, A. (2022). Anatomical, palynological and seed surface characteristics of Aethionema sancakense Yıld. & Kılıc (Brassicaceae). EJOSAT, 37: 1-7. doi: 10.31590/ejosat.1124432.
• Dural, H. ve Çıtak B.Y. (2020). The anatomical characteristics of endemic Aethionema dumanii Vural & Adıgüzel (Brassicaceae). KSU J. Agric Nat 23: 435–440.
• El Naggar, S.M. (2005). "Seed coat micro-sculpturing and the systematic of the Egyptian Bressicaceae (Magnoliopsida)." Flora Mediteranea 15: 581-598.
• Ertugrul, K. (2012). Aethionema. Şu eserde: Türkiye Bitkiler Listesi (Damarlı Bitkiler), s. 246-248. Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M.T. (edlr.). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
• Ertuğrul, K., Hamzaoğlu, E., Demirelma, H., Uysal, T., Bozkurt, M., Şirin, E., Çitak, B. Y. ve Al-Shehbaz, I.A. (2021).
• Aethionema aytachii (Brassicaceae): A new species from central Anatolia, Turkey. Turk J. Bot. 45 (6): 563-572. Gabr, D.G. (2018). Significance of fruit and seed coat morphology in taxonomy and ıdentification for some species of Brassicaceae. Am. J. Plant. 09(03): 380-402.
• Ghaempanah S., Ejtehadi H., Vaezi J. ve Farsi M. (2013). Seed-coat anatomy and microsculpturing of the genus Erysimum (Brassicaceae) in Northeast of Iran. Phytotaxa 150: 41-53.
• Govaerts, R. (1995). Word Checklist of Seed Plants. 1(1):6, p.483. MIM.
• Gönen, B., Dural, H. ve Çıtak, B.Y. (2019). A Survey of the morphology, anatomy, and palynology of endemic Bornmuellera kiyakii and B. glabrescens (Brassicaceae) from Turkey. Gazi Univ. J. Sci. 32, 776-790.https://doi.org/10.35378/gujs.455316.
• Hedge, I.C. (1965). Aethionema R. Br. Şu eserde: Davis, P.H. (ed.) Flora of Turkey and the East Aegean Islands 1: 314-330. Edinburg University Press, Edinburgh.
• Heywood, V.H. (1971). The characteristics of the scanning electron microscopes and their importance in biological studies. (ed.) Heywood V.H., Scanning electron microscopy. Systematic and Evolutionary Applications (special volume) 4: 1-16.
• Karaismailoğlu, M.C. ve Erol, O. (2018). Seed structure and its taxonomic implications for genus Thlaspi sensu lato sections Nomisma, Thlaspi, and Pterotropis (Brassicaceae). Turk J. Bot. 42, 591–609.
• Karaismailoglu, M.C. (2019). Comparative Morphology and anatomy of seeds of some Aethionema W.T. Aiton (Brassicaceae) Taxa from Turkey. Bangladesh J. Bot 26(1): 1-12.
• Khalik, A. ve Van Der Maesen L.J.G. (2002). Seed morphology of some tribes of Bressicaceae (Implication for taxonomy and species identification for the flora of Empty). Blumea 47: 363-383.
• Khosravi, A R., Mohsenzadeh, S., Jacquemoud, F., Menke, M. ve Mummenhoff , K. (2009). Phylogenetic Position and Taxonomic Classification of Aethionema trinervium (Brassicaceae): A Morphologically Variable Subshrub from Southwestern Asia. Annals of the Missouri Botanical Garden 96(4): 564-574.
• Koch, M.A. ve Kiefer, C. (2006). "Molecules and Migration: Biogeographical studies in Cruciferous plants. Plant. Syst. Evol. 259: 121-142.
• Koch, M. A. ve Marhold, K. (2012). Phylogeny and systematics of Brassicaceae Indroduction. Taxon 61 (5): 929-930.
• Moazzeni, H., Zarre, S., Al-Shehbaz, I.A. ve Mummenhoff, K. (2007). Seed-coat microsculpturing and its systematic application in Isatis (Brassicaceae) and allied genera in Iran. Flora 202(6): 447-454.
• Moazzeni, H., Al-Shehbaz, A.I., German, D.A., Assadi, M., Müller, J., Joharchi, M.R. ve Memariani, F. (2018). A taxonomic revision of the genus Aethionema s.l. (Brassicaceae) in Iran. Phytotaxa 356: 241–266.
• Öztürk, D. (2022). Aethionema gypsicola, a new crucifer species from inner Anatolia, Turkey. Phytotaxa 539 (2):175-185.
• Petit, S. (2017). 856. Aethionema grandiflorum. Curtis's Botanical Magazine 34(1): 21-28.
• Pınar, N.M., Adiguzel, N. ve Geven, F. (2007). Seed coat macrosculpturing in some Turkish Aethionema R.Br. (Brassicaceae). Pak. J. Bot. 39(4): 1025-1036.
• Pınar, N.M., Duran, A., Ceter T. ve Tug, G. N. (2009). Pollen and seed morphology of the genus Hesperis L. (Bressicaceae) in Turkey. Turk J. Bot.. 33: 83-96.
• Şirin E. (2019). Anadolu’dan bazı Alyssum (Brassicaceae) taksonlarının meyve ve tohum morfolojisi. BioDiCon 12: 89-94.
• Şirin, E. ve Ertuğrul, K. (2021). Seed-coat microsculpturing of some Cardamine (Brassicaceae) taxa and its systematic importance. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma 14 (1): 24-27 . doi: 10.46309/biodicon.2021.807455.
• Tekin, M. (2022). A morphological, anatomical and palynological study on Aethionema lepidioides (Brassicaceae) - an endangered and endemic species to Turkey. Acta Botanica Croatica, 81(1): 70-79.
• Yıldırımlı, Ş. ve Kılıç, O. (2016). New infrageneric taxa and species of Aethionema and their current key from Turkey. Ot Sistematik Botanik Dergisi 23 (1-2): 1-66.
• Yıldırımlı, Ş. ve Kılıç, Ö. (2018). A new species of Aethionema (Brassicaceae), A. adiyamanense from Turkey. Ot Sistematik Botanik Dergisi 25 (1): 25–30.
• Yıldırımlı, Ş. ve Kılıç, Ö. (2019). A new Aethionema (Brassicaceae) A. sancakense p. p. and a new description of A. adiyamanense from Turkey. The Herb Journal of Systematic Botany 26 (2) 49–58.
• Zohary, M. (1948). Carpological studies in Crucifera. Palestine J. Bot. 4: 158-165.