Klasik Eserlerde Meâni ilmi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 118 - 149, 01.06.2021

Mehmet Sıddık Şarlat

Öz

Belağat ilmi, Arap dili ve edebiyatıyla ilgili ilimler arasında bağımsızlığına en geç kavuşan ilimdir. Gelişim süreci içerisinde farklı isimlendirmelerle taksim edilmiş ve en son şekliyle Meânî, Beyan ve Bedi’ olmak üzere üç kısma ayrılmıştır.Sözü yerinde ve zamanında, manası açık ve akıcı bir şekilde söyleme usul ve kaidelerini inceleyen ilim dalına Meânî ilmi denir. Bu nitelikteki sözü açıklık ve kapalılık bakımından farklı anlatım biçimleriyle ifade etmenin kurallarını inceleyen ilim dalına Beyan ilmi denir. Meâni ve Beyan şartlarını taşıyan sözü güzelleştiren söz sanatlarından bahseden ilme ise Bedi’ ilmi denir.Bu makalede Meânî ilmiyle ilgili klasik kaynaklarda geçen önemli bilgilere yer verilip Meânî ilminin babları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Belağat, Meani, Klasik Eserler, Beyan, İcaz

Kaynakça

• Abdulaziz Atik, İlmu’l-Meânî, Daru Nahdeti’l-Arabiyye, Beyrut, 2009.
• Altuntaş, Halil - Muzaffer Şahin Kur’an-ı Kerim Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı, Yenigün Matbacılık, Ankara, 2011.
• Divanu Abbas b. Ahnef, tahkik: Atike Hazreci, Daru-Kutubu’l-Misriyye, Kahire, 1954, Recez, Rakam 374.
• el-Abadi, Feyruz Abadi, el-Kamusu’l-Muhid, Kahire, 2008, Madde 758.
• el-Akkavi, İn’am Fevval, el-Mu’cemu’l-Mufassal fi Ulumi’l-Belağah, Daru’l Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut, 1996.
• el-Belâgatu’l-Vadiha, Ali el-Carim ve Mustafa Emin, Daru Kuba, Dımeşk, 2007.
• el-Belâgatul Aliye Îlmu’l-Meânî, Abdul Mutaal said, Mektebetu’l-Adab, mısır, 1991.
• el-Besyuni, Abdulfettah Feyyud, İlmu’l-Meânî, Mektebetu Vehbe, Kahire, 1986.
• el-Cürcani, Haşiyetün Âle’l-Mutavvel Şerhu Telhisu Miftahu’l-Ulum, Seyyid Şerif Cürcani, Daru’l-Kutubül İlmiyye, Beyrut, 2007.
• el-Hindi, et-Tansis ale Maani Tamhisi Talhis, Muhammed b. Hasan el-Esbehani, tahkik: suad Bedi’ Medir-Faris Hassun Kerim, Mektebetu Fedek, İran.
• el-Kazvînî, Telhîsü’l-Miftâh, Muhammed b. A.Rahman el-Kuzveyni, (H.666-739), Mektenetu’l-Buşra, Pakistan, 2010.
• el-Kazvînî, el-İdah fi Ulumi’l-Belağa, Muhammed b. A.Rahman el-Hatip Kazvînî, Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut, 2003İbn-i Nazım, Bedretin b. Malik, el-Misbah fi’l-Maani ve’l-Beyan ve’l-Bedi’, Mektebetu’l-Adab, Tahkik: husni A.Celil Yusuf, 1989.
• el-Meselu’s-Sâir, Diyâuddin b. Esîr, Daru Nehdetu’l-Arabiyye, Kahire.
• er-Razi,Fahrettin er-Razi, NihÂyetu’l-Î’câz fi DirÂyeti’l-İ’caz, Daru Sadr, Beyrut, 2004.
• es-Saidi, Abdu’l-Mutaal es-Said, el-Belâgatu’l-Aliyye İlmu’l-Meânî, Mehtebet’l-Adab, Kahire, 1991.
• es-Sekkâkî, Sirâcüddîn Yûsuf b. Ebî Bekr el-Hârizmî, Miftahu’l-Ulum, Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut, 2000.
• es-Süyûtî, Şerhu Ukudu’l-Ceman fi İlmi’l-Meânî ve’l-Beyan, Celalettin Abdurrahman es-Süyûtî, Daru’l-Fikr, Beyrut.
• et-Teftezani, Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer el-Horâsânî et-Teftâzânî, el-Mutavvel ale’t-Talhis, Muharrem efendi Matbaası, İstanbul, h.1310.
• et-Teftâzânî, Muhtesaru’l-Meânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Ömer et-Teftâzânî (ö. 792/1390), el-Mektebetu’l-İslamiyye, Midyat, 2010.
• et-Tiraz, Yahya b. Hamza el-Yemeni, et-Tiraz el-Mutadamminli-Esrari’l-Belağa ve Ulumi Hakaiki’l-Ecaz, Matbaa Mukantafe, Mısır, 1914.
• İbn-i Nazım, el-Misbah fil-Meânî ve’l-Beyan ve’l-Bedi, Bedrettin b. Malik, thk: Husna A.celil Yusuf, Mektebetul Adab
• mi’n-Belâgatı’l-Kur’an, Muhammed Şaban-Numan Şaban Elban, Daru’l-Arabiyye, Gazze, 1998.
• Muallakatu Amr b. Gulsum, Şerhu Muallakatu seb’i, Ebi Abdullah ez-Zuzani, Daru’l-Kutubu’l-Vataniyye, BAE, 2012.
• Nazmu’l-Ala fil-Hukmi ve’l-Emsal, Abdullah fikri paşa, Dimeşk.
• Ulûmu’l-Belâğa, Muhammed Ahmet Kasım-Muhyettin Deyb, Müessesetu’l-Hadiseh, 2003.