Satım Sözleşmelerinde Alıcının Asli Edim Yükümlülüklerinin Milletlerarası Viyana Satım Antlaşması ile Türk Borçlar Kanunu’na Göre Karşılaştırılması

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 30, 31.12.2023

Yasin Altay

Öz

Uluslararası mal satımına ilişkin sözleşmeler, sözleşmenin tarafları olan alıcı ve satıcı açısından çeşitli haklar ve yükümlülükler doğurur. Uluslararası nitelik taşıyan satım sözleşmelerine dair devletlerin iç hukuk kurallarının birbirleriyle uyumlu olmaması, çeşitli sorunların doğumuna neden olmaktadır. Söz konusu sorunları gidermek amacıyla uluslararası alanda ortak bir hukuksal zemin oluşturma çabaları sonucu “Uluslararası Mal Satım Sözleşmeleri Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması” ortaya çıkmıştır. Günümüzde 95 ülkenin taraf olduğu Antlaşma, Türkiye’de 1 Ağustos 2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Dört kısımdan ve 101 maddeden oluşan Viyana Satım Antlaşması’nın, üçüncü kısmı esas olarak alıcı ve satıcının haklarını ve yükümlülüklerini, bununla birlikte sözleşmeye aykırı tutumlarla ilgili düzenlemeleri içermektedir. Viyana Satım Antlaşması md.53 alıcıya ait yükümlülükleri ana hatlarıyla ifade etmiş ve alıcıya “semeni (bedeli) ödemek” ve “malları teslim almak” şeklinde iki temel yükümlülük yüklemiştir. Türk Borçlar Kanunu md.232 de benzer şekilde alıcıya satılanın “bedelini ödeme” ve “satılanı devralma” şeklinde iki asli edim yükümlülüğü yüklemiştir. Söz konusu bu iki yükümlülük, bünyesinde birden çok hukuksal işlemi barındırmaktadır.
Bu çalışma, uluslararası bir satım sözleşmesinde, alıcının asli edim yükümlülükleri özelinde, Viyana Satım Antlaşması hükümleri ile TBK hükümlerinin karşılaştırılmasına ilişkindir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Viyana Satım Antlaşması, CISG, Satım Sözleşmeleri, Türk Borçlar Kanunu, TBK, Alıcı, Asli Edim Yükümlülükleri, Karşılaştırma, International Vienna Sale Conventıon, Sale Conventions, Turkish Code of Obligations, Buyer, Primary Obligations, Comparison.

Kaynakça

• AKİPEK ÖCAL, Şebnem: “Türk Hukuku Açısından Viyana Satım Sözleşmesi”. Viyana Satım Sözleşmesi Hukuku ve Tüketici Hukuku-Erhan Temel (Ed.), Ankara 2015, s. 93-102.
• ARAL, Fahrettin/AYRANCI, Hasan: Borçlar Hukuku-Özel Borç İlişkileri, 11. Baskı, Ankara 2018.
• ATAMER, M. Yeşim: “Satıcının Sözleşmeye Aykırı Davranışı Ekseninde CISG’ın İfa Engelleri Sistemine Genel Bakış” Milletlerarası Satım Hukuku-Yeşim M. Atamer (Ed.), İstanbul 2012, s. 221-266. (Kısaltma: İfa Engelleri).
• ATAMER, M. Yeşim: Uluslararası Satım Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) Uyarınca Satıcının Yükümlülükleri ve Sözleşmeye Aykırılığın Sonuçları (CISG), İstanbul 2005. (Kısaltma: Satıcının Yükümlülükleri)
• AYDIN, İbrahim: “Mal Satımlarına İlişkin Birleşmiş Milletler (Viyana) Satım Sözleşmesi ve Türk hukuku”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007.
• ÇETİNER, Bilgehan: “Yeni Türk Borçlar Kanunu’nda Yarar ve Hasarın İntikali ile Satıcının Ayıptan Sorumluluğuna İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Yeni Türk Borçlar Kanunu ve CISG’e Göre Satış Sözleşmeleri- Şükran Şıpka ve Ahmet Cemil Yıldırım (Ed.), İstanbul 2012, s. 23-37.
• DAYIOĞLU, Yavuz: CISG Uygulamasında Sözleşmenin İhlali Halinde Alıcının Hakları ve Özellikle Alıcının Tazminat Talep Etme Hakkı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2010.
• DEMİRCİOĞLU, Huriye Reyhan: Culpa In Contrahendo Sorumluluğu, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007.
• DURAK, Yasemin: Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) Uyarınca Alıcının Yükümlülükleri, İstanbul 2020.
• ENER, M. Alper: Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması'na (CISG'e) Göre Sözleşmenin Kurulması, Ankara 2018.
• ERBEK ODABAŞI, Özge: “Borç İlişkilerinden Doğan Yan Yükümlerin Edim Yükümleriyle Karşılaştırılması”, İzmir BD., (3), 2020, s. 61-155.
• ERDEM, Ercüment: Milletlerarası Ticaret Hukuku, İstanbul 2017. (Kısaltma: Milletlerarası Ticaret) ERDEM, Ercüment: Satıcının Malları ve Belgeleri Teslim Borcu, Milletlerarası Satım Hukuku-Yeşim M. Atamer (Ed.), İstanbul 2008, s. 105-162. (Kısaltma: Teslim Borcu)
• ERDEM, Ercüment: “Viyana Satım Antlaşması’na Göre Alıcı ve Satıcının Borçlarının İhlâlinin Sonuçları ve Türk hukuku ile Karşılaştırılması”, GUHFD., (1), 2013, s. 259-287. (Kısaltma: Türk hukuku ile Karşılaştırılması)
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku-Genel Hükümler, 25. Baskı, Ankara 2020. (Kısaltma: Genel Hükümler)
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku-Özel Hükümler, Ankara 2017. (Kısaltma: Özel Hükümler)
• ERZURUMLUOĞLU, Erzan: Sözleşmeler Hukuku (Özel Borç İlişkileri), Ankara 2018.
• HONNOLD, O. John: Uniform Law for the International Sales under the 1980 United Nations Convention, The Hague 2009.
• IŞINTAN, Pelin: “Uluslararası Satım Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Antlaşması ve Borçlar Kanunu Düzenlemelerinde Aynen İfa Kavramı”, GUHFD., (1), 2013, s. 161-182.
• KANIŞLI, Erhan: CISG Uyarınca Alıcının Yükümlülükleri ve Sözleşmeye Aykırılık Hâlinde Satıcının Hakları, İstanbul 2013.
• KARAHASAN, M. Reşit: Türk Borçlar Hukuku-Özel Borç İlişkileri, İstanbul 2002.
• KAYA, Cansu: Uluslararası Menkul Mal Satımına Dair Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) Gereğince Alıcının Satım Bedelini Ödeme Borcu, İstanbul 2012.
• KILIÇOĞLU, Ahmet: Borçlar Hukuku-Genel Hükümler, 24. Bası, Ankara 2020.
• KÖROĞLU, Emre: 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Taşınır Satış Sözleşmesinin Sona Ermesi, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2015.
• NOMER, Haluk: Borçlar Hukuku-Genel Hükümler El Kitabı, İstanbul 2019.
• OĞUZMAN, M. Kemal/ÖZ, M. Turgut: Borçlar Hukuku-Genel Hükümler/Cilt-1, 18. Bası, İstanbul 2020.
• ÖNER, Özlem: “Viyana Satım Sözleşmesi’nin Uygulanma Alanı, Yorumlanması ve Bağlayıcılığı”, TAAD., (31), 2017, s. 801-835.
• ÖZ, Turgut: Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) ile Türk Borçlar Kanunu’nun İlgili Hükümlerinin Kısa Karşılaştırılması, İstanbul 2016 . SEROZAN, Rona: “CISG ve TBK’na Göre Alıcının Dönme Hakkının Sınırları”, İÜHFM., 70(2), 2012, s. 207-220. (Kısaltma: Sınırları)
• SEROZAN, Rona: Borçlar Hukuku (Özel Bölüm), 4. Bası, İstanbul 2019. (Kısaltma: Borçlar Hukuku) SCHWENZER, Ingeborg/ÇAĞLAYAN AKSOY, Pınar: Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (Viyana Satım Sözleşmesi) Şerhi, İstanbul 2015.
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN FİGANMEŞE, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul 2016.
• TEMEL, Erhan: “Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşmasına Göre Ayıp”. Viyana Satım Sözleşmesi Hukuku ve Tüketici Hukuku-Erhan Temel (Ed.), Ankara 2015, s. 51-92.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin: “11 Nisan 1980 tarihli Milletlerarası Mal Satımlarına İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin Milletlerarası Özel Hukuk Kuralları ile İlişkisi”, AÜHFD., 41(1), 1990, s. 191-205.
• TOKER, A. Gümrah: 11 Nisan 1980 tarihli Uluslararası Taşınır Mal Satımına İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’nin (Viyana Sözleşmesi) Uygulama Alanı, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2004.
• YAVUZ, Cevdet: Borçlar Hukuku Dersleri, İstanbul 2016.
• YAVUZ, Nihat: Satış Sözleşmeleri, Ankara 2016.
• YÜCER AKTÜRK, Z. İpek: Satım ve Eser Sözleşmelerinde Gözden Geçirme ve Bildirim Külfetleri, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2012.
• ZEYTİN, Zafer: Milletlerarası Mal Satım Sözleşmeleri (CISG) Hukuku, Ankara 2019.
• İnternet Kaynakları
• Kaynak Tez; https://drive.google.com/file/d/1PDhxMD4bnseNgpTg5qvDlXaZnM8x3I5J/view?usp=sharing E.T. 01.12.2022. Viyana Satım Antlaşması’na Taraf Devletlerin Listesi;
• https://uncitral.un.org/en/texts/salegoods/conventions/sale_of_goods/cisg/status E.T. 01.12.2022.
• Viyana Satım Antlaşması’na Taraf Devlet Sayısı; https://cisg-online.org/home E.T. 01.12.2022.
• Viyana Satım Antlaşması’nın İngilizce metni ile Türkçe çevirisinin karşılaştırmalı hali; https://cisg.bilgi.edu.tr/en/sayfa/cisg-text/ E.T. 01.12.2022.
• Resmi Gazete;
• http://www.resmigazete.gov.tr/ E.T. 01.12.2022.
• Yargıtay Kararları;
• https://www.kazanci.com.tr E.T. 01.12.2022.