İslâmcılık Akımının Türk Siyasal Hayatına Etkileri: Siyasal Partiler Üzerinden Kısa Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 60 - 84, 29.03.2024

Muhittin Işık

Öz

Bu çalışma İslâmcılık akımının geçmişten günümüze kadar uzanan serüvenini ve Türk siyasal hayatına etkilerini siyasi partiler özelinde ana hatlarıyla irdelemeyi amaçlamıştır. Literatürde İslâmcılık akımını konu edinen çok sayıda çalışma bulunmakla birlikte İslamcılığın serencamını ve Türk siyasal hayatına etkilerini siyasal partiler çerçevesinde ele alan akademik çalışmaların sayısının yetersiz olduğu gözlenmiştir. Bundan dolayı bu çalışma başlıca kaynaklar üzerinden literatür taraması yöntemiyle söz konusu yetersizliği büyük ölçüde giderme iddiasındadır. Bu iddia kapsamında öncelikle İslâmcılık akımının kısa bir tarihçesine yer verilmiş, sonrasında ise Osmanlı İmparatorluğu ve cumhuriyet dönemindeki İslamcı yönelimler analiz edilmiştir. Araştırma çerçevesinde İslamcılık akımının Osmanlı’nın son zamanlarından başlayarak Türk siyasal hayatının neredeyse her döneminde varlığını hissettirdiği sonucuna ulaşılmıştır. İslâmcılığın Türk siyasal hayatına sirayet etmesinde ulemanın yanı sıra aydınların, tarikatların, cemaatlerin ve siyasal partilerin rolü hayli etkili olmuştur. Uluslararası etkileri bulunan İslâmcılık akımının Türk siyasal hayatındaki ağırlığı her dönemde aynı düzeyde olmamıştır. İslâmcılık akımının 1950 sonrasında sağ yelpazedeki siyasal partiler (Demokrat Parti, Adalet Partisi, Anavatan Partisi, Milli Görüş partileri, Adalet ve Kalkınma Partisi) üzerinden Türk siyasal hayatını daha fazla etkilemiş olduğu ileri sürülebilir.

Anahtar Kelimeler

İslâmcılık, Türk Siyasal Hayatı, Osmanlı, Cumhuriyet Dönemi.

Kaynakça

• AK Parti (2002). Kalkınma ve Demokratikleşme Programı. Erişim tarihi: 21.08.2023 Adalet ve Kalkınma Partisi: https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/926/200205071.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Akdoğan, Y. (2004). AK Parti ve Muhafazakâr Demokrasi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Akın, R. (2014). TBMM’nin XXII Döneminde AKP İktidarı (2002-2007). Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, 3-51.
• Akıncı, A. & Acar, O. (2020). Modern Türkiye’de İslâmî Cemaatlerin Kimlik Bunalımı. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40, 17-34.
• Akkır, R. (2006). Türkiye’de Din ve Muhafazakârlık. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Aktay, Y. (2018). Sunuş. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslâmcılık. (ss. 13-25). (Ed. T. Bora & M. Gültekingil). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akyıldız, K. (2016). Mavi Anadoluculuk. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Batıcılık. (ss. 465-487). (Ed. T. Bora & M. Gültekingil). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aral, B. (2001). Özal Döneminde İç ve Dış Siyaset: Süreklilik Ya Da Kopuş. Kim Bu Özal? Siyaset, İktisat, Zihniyet (ss. 221-245). (Ed. İ. Sezal & İ. Dağı). İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Aydar, Ö. (2010). Muhafazakârlık ve Tahsin Demiray. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Aydın, S. & Taşkın, Y. (2017). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berkes, N. (2020). Türkiye’de Çağdaşlaşma. (Haz. A. Kuyaş). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bora, T. (1997). Muhafazakârlığın Değişimi ve Türk Muhafazakârlığında Bazı Yol İzleri. Toplum ve Bilim, 74, 6-30.
• Bulaç, A. (2018). İslâm’ın Üç Siyaset Tarzı veya İslâmcıların Üç Nesli. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslâmcılık. (ss. 48-67). (Ed. T. Bora & M. Gültekingil). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çaha, Ö. (2018). Ana Temalarıyla 1980 Sonrası İslâmî Uyanış: Demokrasi, Çoğulculuk ve Sivil Toplum. Modern
• Türkiye’de Siyasi Düşünce İslâmcılık. (ss. 476-502). (Ed. T. Bora & M. Gültekingil). İstanbul: İletişim Yayınları. Çakır, R. (1994). Ne Şeriat Ne Demokrasi: Refah Partisi’ni Yeniden Anlamak. İstanbul: Metis Yayınları.