ULUSLARARASI REKABET GÜCÜNÜN DIŞ TİCARİ FAALİYETLER ÇERÇEVESİNDE ÖLÇÜMÜ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 175 - 186, 31.12.2023

Köksal Özdemir Ekrem Erdem

https://doi.org/10.54860/beyder.1396029

Öz

Küreselleşme olgusunun dünya piyasalarında yaşanmakta olan rekabet yarışını giderek zorlaştırması ile birlikte rekabet gücü konusu daha da önemli bir hal almaya başlamıştır. Firmalar ve firmaların faaliyetlerini sürdürdükleri ülkelerin ekonomik karar birimleri rekabet yarışında önde olabilmek adına ticari faaliyetlerini ve/veya karar süreçlerini daha stratejik hale getirmek durumundadırlar. Ancak bu noktada daha makul ve anlamlı stratejiler geliştirebilmek için mevcut rekabet düzeyinin objektif olarak tespit edilmesi hususu büyük önem arz etmektedir. Rekabet gücünün tespiti konusunda literatürde birbirinden farklı birçok yöntem çerçevesinde çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Ne var ki rekabet gücünün tespitinin hangi yöntem vasıtası ile daha objektif bir biçimde yapılabileceği konusu henüz netlik kazanmış değildir. Bu çalışmanın amacı literatürde kabul görmüş olan iki farklı rekabet gücü ölçüm yöntemi ile Türkiye’nin uluslararası rekabet ortamında mevcut konumu itibariyle dış ticaret performansının düzeyinin belirlenmesi ve yorumlanmasıdır. Bu itibarla çalışmada 2001-2021 yılları arası döneme ait dış ticaret verilerinden hareketle Türkiye’nin Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (AKÜ) ve Nispi İhracat Avantajı Endeksi (RXA) endeksleri hesaplanmıştır. Söz konusu dış ticaret verileri kapsamında Türkiye’nin ithalat ve ihracatında ilk 20 sırada bulunan ürün grupları araştırmaya konu edilmiştir. Yapılan endeks hesaplamaları sonrasında elde edilen bulgular itibariyle Türkiye’nin dış ticari faaliyetlerinin rekabet gücü üzerine pozitif katkı sağlayan ürün grupları üzerinden yapıldığı ancak dış ticaret rakamlarının oldukça yüksek olduğu gözlemlenen bazı ürün gruplarının ise rekabet gücüne herhangi bir katkı sunmadığına işaret eden endeks değerleri ile karşılaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Rekabet Gücü, Dış Ticaretin Performansı, Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler, Nispi İhracat Avantajı Endeksi

Kaynakça

• Aktan, C.C. ve İ.Y. Vural (2004). Rekabet Gücü ve Rekabet Stratejileri, Ankara: Rekabet Dizisi 3, TİSK Yayınları.
• Adıgüzel, M. (2013). “Küresel Rekabet Gücünün Ölçülmesi ve Türkiye Bağlamında Bir Değerlendirme”, Akademik Bakış Dergisi, 37, 1-21.
• Altay, B. ve Koray Gürpınar (2008). “Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler ve Bazı Rekabet Gücü Endeksleri: Türk Mobilya Sektörü Üzerine Bir Uygulama”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 10 (1), 257-274.
• Atkinson D. R. (2013). "Competitiveness, Inovation and Productivity; Clearıng up the Confusion", The Information Technology & Innovation Foundation 1-7.
• Balassa, B. (1965). “Trade Liberalisation and “Revealed” Comparative Advantage 1”, The Manchester School, 33(2), 99-123.
• Bağcı, E. (2016). “Türkiye’nin İmalat Sanayi Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü Analizi”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38 (1), 73-92.
• Barışık, S. ve E. Demircioğlu (2006). “Türkiye’de Döviz Kuru Rejimi, Konvertibilete, İhracat-İthalat İlişkisi (1980-2001)”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (3), 71-84.
• Bashimov, G. (2017). “Türk Tekstil ve Hazır Giyim Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü: ASEAN-5 Ülkeleri ile Karşılaştırmalı Analiz”, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (2), 1-15.
• Cockburn, J., S. Eckhard, C. Massaoly ve V. Sylvain (1998). "Measuring Competitiveness and It's Sources: The Case of Mali's Manufacturing Sector", African Economic Policy Paper, Discussion Paper, 16, 491-519.
• Emek, U. (2000). “Finansal Piyasalarda Serbestleşmenin İktisadi Büyüme Üzerine Etkileri”, Rekabet Kurumu Dergisi, 1 (3), 62-90.
• Erdem Dönek E. (1998). "Is the Turkish Economy Competitive in the New Technology Goods", Yapı Kredi Economic Review, 9, 35-54.
• Erdem Dönek E. (1994). "An Empirical Test of Competitiveness for an Industrialized Country: Canada", Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 11, 367-379.
• Özdemir, K. (2019). Türkiye’nin Uluslararası Rekabet Gücünün Ürün ve Ülke Bazında Analizi, Erciyes Üniversitesi SBE, Kayseri, Yüksek Lisans Tezi.
• Eroğlu, Ö. ve G. Özdamar (2006). “Türk İmalat Sanayiinin Rekabet Gücü ve Beyaz Eşya Sektörü Üzerine Bir İnceleme”, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 11, 85-104.
• İnce, A. R. ve Y. Erol (2014). “Türk Plastik Boru Sektörünün Uluslararası Rekabetçilik Düzeyinin Analizi”, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 29, 1-21.
• Kareska, K., T. Marjanova ve J. Marjanova (2016)."Aspects of Competitiveness Achieving Competitive Advantage of Organizations in Macedonia", Journal of Economics, 2 (1), 1-11.
• Lall, S. (1999). "Competing With Labour: Skills and Competitiveness in Developing Countries", ILO Publications, Discussion Paper, 31, 1-52.
• Peker, A. (2016). “Türkiye Hububat ve Baklagil Alt Sektörünün Avrupa Birliği Karşısındaki Rekabet Gücü”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 5 (2), 1-20.
• Sarıçoban, K. ve L. Kösekahyaoğlu (2017). “Ticaret Sonrası Verilerle Rekabet Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan İndeksler Üzerine Bir Literatür Taraması”, Akademik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 47, 424-444.
• Türker, O. (2009). “Gümrük birliği sonrası Türkiye’nin Dış Ticaretinin Rekabet Gücü”, Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 32, 281-302.
• Ünlü, F. (2018). “İmalat Sanayinin Rekabet Gücündeki Değişimin Teknoloji Yoğunluğuna Göre Ölçülmesi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10, 422-441.
• Volrath, T. (1991). "A Theoretical Evaluation of Alternative Trade Intensity Measures of Revealed Comparative Advantage", Review of World Economics (Weltwirtschafliches Archiv), 127, 265-280.
• Yalçınkaya, M., H. C. Çılbant, F. Erataş ve D. Hartoğlu (2014). “Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Ekseninde Rekabet Gücünün Analizi: Türk-Çin Dış Ticareti Üzerine Bir Uygulama”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 24 (12), 41-57.
• International Trace Center Web sitesi. http://www.intracen.org/ (Erişim Tarihi: 20.08.2022). TÜİK Web Sitesi. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=dis-ticaret-104&dil=1 (Erişim Tarihi: 20.08.2022).