Teoman Duralı’nın Darvinci Evrim ve Darwinizm Eleştirisi

Yıl 2023, Sayı: 21, 42 - 61, 24.06.2023

Esra Kartal Soysal

https://doi.org/10.34085/buifd.1264003

Öz

Bu çalışmada Ş. Teoman Duralı’nın, biyoloji biliminin ve felsefesinin merkezî dayanağı olan Darvinci evrime ve ondan türeyen Darwinizme ilişkin eleştirisi, kısmen kesişen dört kategori üzerinden yapılandırılarak ortaya konacaktır. İlkin Duralı için Darvinci evrim, bir teori olmaktan ziyade bir varsayımdır, zira bilimsel olarak bir teori olmanın gereklerini karşılamaz ve fakat eldeki varsayımlar içinde biyoloji bilimi için vazgeçilmez bir kullanışlılık arz etmektedir. İkincisi Duralı, herhangi bir aşkın varlığa referans vermeksizin kendi kendisinin ilkesi olan içkin bir süreci temellendiren Darvinci evrimin aşkınlık düzlemini gereksiz, hatta zamanla geçersiz kılmasına karşı aşkınlığın –bilimin konusu olamasa dahi– sistemden en azından felsefî olarak elenemeyeceğini savunur. Aşkınlık anlayışının devamı kabilinden üçüncü olarak Duralı İslam düşünce geleneğinden devraldığı beşer-insan ayrımına gider ve evrimin beşer oluşu açıklamasına mukabil insan oluşu açıklayamayacağını, bu işi ancak ve ancak –Müslüman felsefecilerin 8. ve 18. yüzyıllar arasında ortaya koymayı denediği– tekâmül anlayışının kotarabileceğini iddia eder. Bilhassa en karmaşık canlı insanın, beşer oluşa indirgenmesinin karşısında netlikle durarak holistik bir tutum takınır. Son olarak Duralı, Darvinci evrimden türemiş Darwinizmden kaynaklanan ve sonra dönüp onu besleyen ideolojilerin (bilhassa kapitalizm, komünizm ve nasyonal sosyalizm) varsayım ve icraatlarının evrim varsayımından itinayla ayrılmaları gerektiğini, zira Darvinci evrimle uyuşmadıklarını öne sürer. Tüm önkabul ve eleştirileri ile Duralı ne evrim taraftarı ne evrim karşıtıdır. Evrimi, belkemiği bir bilimsel varsayım olarak işlevsel bulur, ancak etrafında kümelenen sorunların çözümüne yönelik önerilerde bulunur.

Anahtar Kelimeler

Darvinci evrim, varsayım, tekâmül, aşkınlık, beşer, insan, Darwinizm.

Kaynakça

• Duralı, Teoman. Biyoloji Felsefesi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1992.
• Duralı, Teoman. Canlılar Sorununa Giriş. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1987.