Algının Mekan Değerlendirmesi Üzerine Etkisi: Bursa Hanlar Bölgesi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 2, 439 - 457, 08.12.2023

Elvan Ender Altay Sena Şengül

https://doi.org/10.20479/bursauludagziraat.1371552

Öz

Bu araştırma kamusal bir mekan ile kullanıcı etkileşimindeki mekansal algıların anlaşılması için peyzaj mimarlığı disiplininde daha fonksiyonel ve bütüncül tasarımların ortaya konmasına katkı sağlamak amacıyla yapılmıştır. Araştırmada tarihi bir dokuya sahip olan araştırma alanı, kent kimliği kapsamında mekanı algılama kavramları ile değerlendirilerek incelenmiştir. Kentsel mekanlarda mekanın kent kimliği yönüyle değerlendirilmesinin yanında insan zihninde hangi ölçütlerle olumlu duygular oluşturulmasının araştırılması yönüyle çalışma önem kazanmaktadır. Araştırma alanı, Bursa'da Osmangazi İlçesi’nde bulunan Hanlar Bölgesi’dir. Araştırma; ölçütlerin belirlenmesi için literatür taraması, alan analizi, anket çalışması, verilerin analizi, sonuç ve önerilerin geliştirilmesi olmak üzere beş aşamada gerçekleştirilmiştir. Alan analizi 49 ölçütün
değerlendirilmesiyle gerçekleştirilmiştir. 1 ile 5 puan aralığında seçeneklerin bulunduğu bir puanlama sistemi içeren likert ölçeği ile değerlendirilen ölçütler sonucunda 25 ölçütün ortalamanın altında kaldığı, hiçbir ölçütün en yüksek puan olan 5’e yakın olmadığı bulunmuştur. Bu durum Hanlar Bölgesi’nin mekansal algı açısından kullanıcıya olumlu duygular yüklemediğini göstermektedir. Araştırma sonucunda belirlenen ölçütlerin ve elde edilen bulguların gelecek çalışmalar için bir altlık niteliği taşıması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mekansal algı, kent kimliği, kamusal mekan, peyzaj mimarlığı

The Effect of Perception on Space Evaluation: The Case of Bursa Khans Area

Öz

The study was conducted to contribute to the emergence of more functional and holistic designs in the discipline of landscape architecture in order to understand the spatial perceptions in user interaction with a public space. In the study, the research area, which has a historical texture, was examined by evaluating the concepts of space perception within the scope of urban identity. In addition to evaluating urban spaces in terms of urban identity, the study gains importance in terms of investigating the criteria by which positive emotions are created in the human mind. The research area is the Khans area in Osmangazi District of Bursa. Study; It was carried out in five stages: literature review to determine criteria, field analysis, survey study, data analysis, and development of results and suggestions. Field analysis was carried out by evaluating 49 criteria. As a result of the criteria evaluated with the Likert scale, which includes a scoring system with options ranging from 1 to 5 points, it was found that 25 criteria were below the average, and none of the criteria was close to the highest score of 5. This
shows that the Khans Area does not impose positive emotions on the user. It is aimed that the criteria determined and the findings obtained as a result of the research will serve as a basis for future studies.

Anahtar Kelimeler

Spatial perception, urban identity, public space, landscape architecture

Kaynakça

• Akbarishahabi, L. 2017. İmgelenebilir Kentsel Mekânların Niteliklerinin Fraktal Yaklaşım ile Saptanması ve Bir Tasarım Gramerinin Geliştirilmesi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Ana bilim Dalı.
• Akça, M. 2008. Tarihi Yarımada içerisinde bulunan Hanlar Bölgesi’nin kentsel tasarım ilkeleri açısından incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Disiplinler Arası Anabilim Dalı.
• Aklanoğlu, F. 2002. Beypazarı Peyzaj Potansiyelinin Saptanması Üzerine Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.
• Alexander, C. and Poyner, B. 1970. The Atoms of Environmental Structure. Emerging Methods in Environmental Design and Planning, Ed.: Moore, G., The MIT Press, Cambridge, pp: 5-9.
• Altay, E.E. ve Batman, Z.P. 2019. Açık ve Yeşil Alanların Çok Ölçütlü Algı Değerlendirmesi. Bartın Orman Fakultesi Dergisi, 21(3): 655-664.
• Altay, E.E., Eyüpoğlu, Z. ve Bozkurt, A. 2021. Mekanların Benimsenmesi ve Olumlu Değerler Yüklenmesi: Bursa Orhangazi Meydanı. Bartın Orman Fakultesi Dergisi, 23(3): 846-858.
• Anonim 2021. Bursa Alan Başkanlığı, Yönetim Planı. https://alanbaskanligi.bursa.bel.tr/wpcontent/uploads/2021/12/Bursa_YP_2021-2026_TR.pdf (Erişim Tarihi: 10.07.2022).
• Argan, A. 2019. Peyzaj tasarımında işitsel ve görsel kurgunun mekan algısı ve yönetimi üzerine etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
• Arkon, C. ve Gündüz, O. 1977. Turan Rekreasyon ve Turizm Potansiyeli Üzerine Bir Araştırma. Peyzaj Mimarlığı Dergisi, 77(1): 29-32.
• Atabay, S. ve Kara, N.P. 2001. Şehirsel Tasarım ve Şehir Mobilyaları İlişkileri. I. International Symposium for Street Furniture, İstanbul, pp: 41-48.
• Aytem N.M. 2005. Mimari mekânda renk, form ve doku değişkenlerinin algılanması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı.
• Aytaç, Ö. 2017. Kent, metropol ve değişen yer/mekân imajları. Mukaddime, 8(1), 1-23.
• Bolat, H.K. 2019. İstanbul-Taksim Meydanı Örneğinde Algı-Pratik İlişkisinin İrdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.
• Carmona, M. 2003. Public Places Urban Spaces. The Dimensions of Urban Design. Routledge, 389p. Carr, S. 1992. Public space. Cambridge University Press, New York, 400p.
• Churchill, W. 1943. In House of Commons. Meeting in the House of Lords, Londra.
• Clay, G.R. and Smidt, R.K. 2004. Assessing the validity and reliability of descriptor variables used in scenic highway analysis. Landscape and Urban Planning, 66(4): 239–255.
• Cramer, D. and Howitt, D.L. 2004. The Sage dictionary of statistics: a practical resource for students in the social sciences. The SAGE Dictionary of Statistics, Londra, 208p.
• Çalak, I. E. 2012. Kentsel ve kolektif belleğin sürekliliği bağlamında kamusal mekânlar: ULAP Platz örneği, Almanya. Tasarım+ Kuram, 8(13): 34-47.
• Durak, H. 2018. Tarihi kent meydanları ve donatılarının peyzaj mimarlığı açısından irdelenmesi; Sultanahmet Meydanı örneği. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı.
• Erdönmez, E. ve Akı, A. 2005. Açık kamusal kent mekânlarının toplum ilişkilerindeki etkileri. YTÜ Mim. Fak. e-Dergisi, 1 (1): 67–87.
• Ergün, C. 2000. Kent imgesi ve elektronik ortamda temsil edilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı.
• Edmondson, D. R. 2005. Likert scales: A history. In L. C. Neilson (Ed.), Proceedings of the 12th conference on historical analysis and research in marketing. http://faculty.quinnipiac.edu/charm (Erişim Tarihi: 02.05.2022).
• Gabriel, A. 1958. Une Capitale Ottomane: Brousse. E. De Boccard, Paris, 323p.
• Gedik, G. S. 2015. Tarihi Çevrelerin Sürdürülebilir Yeniden Canlandırılmasında Kullanıcı Görüşlerinin Değerlendirilmesi: Bursa, Hanlar Bölgesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı.
• Gehl, J. 1971. Life Between Buildings: Using Public Space. Island Press, Washington DC, 216p.
• Günal, B. ve Nur, E. 2007. Searching for the Psycho-Social Quality of Dwelling in the Contex of Human-Environment Communication Model. İTÜ Dergisi Seri A: Mimarlık, Planlama, Tasarım, 6(1):19–30.
• Hançer, G. 2019. Toplu konut alanlarında kentsel mekan kalitesinin değerlendirilmesi; Gaziantep örneği. Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Ana Bilim Dalı. İçli, A. 2012. Fuzûlî'nin Rind Ü Zahid eserinde mekân: Meyhane ve mescit. Turkish Studies, 7(1): 1305-1317.
• Jafarzadeh, H. A. 2014. Kent içi ana yolların görsel değerlendirmesinde matematiksel bir yaklaşım: Adana Atatürk Bulvarı örneği. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı.
• Jarvis, R.K. 1980. Urban Environments as Visual Art or as Social Settings? A Review. Town Planning Review, 51(1): 50–66.
• Karaçor, E.K., Yüksel, K.U. and Şenik, B. 2021. Modernity Vs. Postmodernity: Assessing The Design Quality Of Urban Parks By Ahp. Sanat ve Tasarım Dergisi, 11(1): 63–72.
• Likert, R. 1932. A technique for the measurement of attitudes. Archives of psychology. The Science Press, New York, 55p.
• Lynch, K. 1960. The Image of the City. The MIT Press, Cambridge, pp: 41-73.
• Lynch, K. 1979. The Image of The City. The M.I.T. Press, Massachusetts Institute of Technology, USA, pp: 151-161.
• Mercin, L. 2013. Çevre ve kent estetiği açısından grafik tasarımın önemi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 1-9.
• Müdük, B. Ve Zencirkıran, M. (2023). Bursa İli Mudanya İlçesi Aktif Yeşil Alanları Üzerine Bir Araştırma. Bursa Uludag Üniv. Ziraat Fak. Derg., 37(1), 129-144.
• Oktay, D. 2007. Kentsel Kimlik ve Canlılık Bağlamında Meydanlar: Kuzey Kıbrıs’ta Bir Meydana Bakış. Mimarlık Dergisi, 334p.
• Öner, A. ve Özbayraktar, M. 2023. İzmit Yeni Kent Meydanı’nın Kamusal Mekân Kalite Kriterleri Açısından Değerlendirilmesi. Mimarlık ve Yaşam, Mekan Özel Sayısı, 85-111.
• Özer, M. N. ve Ayten, M. 2005. Tarihsel Süreç İçerisinde Meydanlar ve Gelişimi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Kentsel Doku Değerlendirme Dersi Ödevi, Ankara
• Özmen, B. ve Yanar, S. 2016. Mekân sarmalının ayrılamaz birlikteliği. İç ve dış arasındaki çeper temalı ulusal mekân tasarımı sempozyumu, Kapadokya, 181p.
• Semerci, F. 2008. Kentsel tasarım gereklilikleri açısından Beyazıt Meydanı örneği. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Ana Bilim Dalı.
• Schulz, C. N. 1971. Existence, Space and Architecture. Studio Vista, London, 122p.
• Smardon, R.C. 1979. Prototype Visual İmpact Assessment Manual, School of landscape architecture. University of New York, New York, 88p.
• Song, Y. J., Tian, L. G., Han, X. Y. and Feng, S. A. 2011. Study on Optimizing the Water Conservancy Landscape Design by Applying AHP. Advanced Materials Research, pp: 250–253, 3328–3333.
• Spector, P. E. 1992. Summated rating scale construction: An introduction. CA: Sage, Newbury Park, 378p.
• Şahin, G. A. 2018. Farklılaşan sosyo-ekonomik yapının meydanlardaki kullanıcı tercihi ve meydan tasarımına etkisinin değerlendirilmesine yönelik yöntem önerisi: Bursa örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı.
• Taşçı, H. 2012. Kent meydanı kent kimliği ilişkisi Üsküdar Meydanı örneği. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı.
• Temelli, M. A. 2008. Çukurova Üniversitesi yerleşkesi örneğinde görsel etki değerlendirme çalışmalarına metodolojik bir yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı.
• Tibbalds, F. 2000. Making People Friendly Towns: Improving the Public Environment in Towns and Cities. Spon Press, London, 126p.
• Turan, İ., Şimşek, Ü., ve Aslan, H. 2015. Eğitim araştırmalarında likert ölçeği ve likert-tipi soruların kullanımı ve analizi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (30): 186-203.
• Tüzel, F. 2019. Bursa kent çekirdeğinde rekreasyon ve turizm amaçlı ulaşım koridoru planlama yaklaşımı, Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.
• Uzgören, G. and Erdönmez, E. A. 2017. Comparative Study On The Relationship Between The Quality Of Space And Urban Activities In The Public Open Spaces. Megaron, 12(1): 41–56.
• Virbašienė, J. K. and Janušaitis, R. 2004. Some Methodical Aspects of Landscape Visual Quality Preferences Environmental Research. Engineering and Management, 3(29): 51–60.
• Whyte, W.H. 1980. The Social Life of Small Urban Spaces. Project for Public Spaces, New York, 59p.