AİLE HEKİMLİĞİ ÇALIŞANLARININ COVİD-19 PANDEMİ SÜRECİNDE PANDEMİK KAYGI, MESLEKİ TÜKENMİŞLİK VE İŞTEN AYRILMA NİYETLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 135 - 159, 25.03.2024

Melike Avan Fatih Şantaş

https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.1362530

Öz

Bu çalışma, aile sağlığı merkezlerinde görev yapan aile hekimi ve aile sağlığı çalışanlarının Covid-19 pandemi sürecinde mesleki tükenmişlik, işten ayrılma niyeti ve pandemik kaygı durumlarının belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini Kahramanmaraş ili merkezinde bulunan Aile Sağlığı Merkezinde çalışan 386 aile hekimi 355 aile sağlığı çalışanı olmak üzere toplamda 741 sağlık personeli oluşturmaktadır. Çalışma, 392 sağlık personeli ile yürütülmüştür. Veri toplamak için Pandemi Tutum Ölçeği, İşten Ayrılma Niyeti Ölçeği ve Mesleki Tükenmişlik Ölçeği olmak üzere 3 ölçek kullanılmıştır. Araştırmanın hipotezlerinin testinde korelasyon analizi ve çoklu regresyon analizinden yararlanılmıştır. Analizler sonucunda, katılımcıların pandemi ile ilgili bireysel olarak olumsuz tutumlarının ve pandemide olumlu örgütsel tutumlarının yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır. Kişisel başarı hissi ve duyarsızlaşmanın orta, duygusal tükenme ve işten ayrılma niyetlerinin ise düşük olduğu saptanmıştır. Analizler sonucunda pandemide olumsuz bireysel tutumun tükenme ve işten ayrılma niyetini artırdığı ve olumlu örgütsel tutumun ise tükenme ve işten ayrılma niyetini azalttığı saptanmıştır. Pandemi gerçeği, toplumun sağlık personeline ve onların sağlıklı, mutlu ve özverili bir şekilde çalışabilmesine olan ihtiyacı daha belirgin kılmıştır. Bu nedenle özellikle pandemi sürecinde daha da artan iş yükünün dengeli ve adaletli olmasının sağlanması ile tükenmişlik ve işten ayrılma niyetinin azaltılabileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

pandemik kaygı, tükenmişlik, işten ayrılma niyeti, aile sağlığı merkezi

Destekleyen Kurum

Yok

Kaynakça

• Akbolat, M. ve Işık, O. (2008). Sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri: bir kamu hastanesi örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2), 229–254.
• Arık, Ö. ve Aydoğdu, A. (2021). Sağlık bakanlığı tarafından yapılan COVİD-19 ek ödemesi hakkında sağlık personeli görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies JAVS), 3(3), 231–242.
• Arpacıoğlu, M. S., Baltacı, Z. ve Ünübol, B. (2021). COVID-19 pandemisinde sağlık çalışanlarında tükenmişlik, COVİD korkusu, depresyon, mesleki doyum düzeyleri ve ilişkili faktörler. Çukurova Medikal Journal, 46(1), 88–100.
• Aşkın, R., Bozkurt, Y. ve Zeybek, Z. (2020). COVID-19 pandemisi̇: psikolojik terapötik müdahaleler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 304–318.
• Avan, H. ve Güngör, S. (2021). COVID-19 pandemisinin geç adölesanların duygu durumlarına ve yaşam kalitesine etkisi. BANÜ Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 126–133.
• Aypar, S., Sökmen, A. ve Ekmekçioğlu, E. B. (2018). İş tatmini̇ ve işten ayrılma niyeti̇ ilişkisi̇: örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 116–124.
• Bahar, E. ve Köroğlu, Ö. (2021). Sağlık kurumlarında çalışan hemşirelerin tükenmişlik algılarının işten ayrılma niyetlerine etkisi. Journal of Business Research-Turk, 4(13), 3453–3466.
• Bal, M. E., Atıcı, E. ve Danayiyen, A. (2022). Fizyoterapistlerin kişi örgüt uyumu ve tükenmişliklerinin işten ayrılma niyetine etkisi: Ankara ili kamu hastaneleri örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(4), 1320–1331.
• Çalışkan, A. ve Pekkan, N. Ü. (2019). Sağlık sektörü çalışanlarında tükenmişlik duygusunun işten ayrılma niyetine etkisi: kişi–örgüt uyumunun aracılık rolü. Business and Economics Research Journal, 10(2), 469–481.
• Çalışkan Pala, S. ve Metintaş, S. (2020). COVID-19 pandemisinde sağlık çalışanları. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5(COVİD-19 Özel Sayısı), 0–2.
• Çevik, O. ve Özbalcı, A. A. (2020). Sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri ile demografik özellikleri arasındaki ilişki-Samsun ili örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1773–1787.
• Çiçek, B. ve Almalı, V. (2020). COVID-19 pandemisi sürecinde kaygı öz-yeterlilik ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişki: özel sektör ve kamu çalışanları karşılaştırması. Journal of Turkish Studies, Volume 15(Volume 15 Issue 4), 241–260.
• COVID-19 Pandemisinde Sağlık Kurumlarında Çalışma Rehberi ve Enfeksiyon Kontrol Önlemleri. (2021). T.C. Sağlık Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu Çalışması. https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66532/saglik-kurumlarinda-calisma-rehberi-ve-enfeksiyon-kontrol-onlemleri.html
• Diktaş, G. ve Özgeldi, M. (2020). Çalışan performansı ve işten ayrılma niyeti konularında örgütsel sinizm ve sosyal zekânın rolü. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(2), 11–28.
• Duygulu, S., Başaran Açıl, S., Kuruca Özdemir, E. ve Erdat, Y. (2020). COVID-19 salgını: yönetici hemşirelerin rol ve sorumlulukları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 7(Özel Sayı), 34–46.
• Elden, B. (2020). Pandemi döneminde sağlık çalışanlarının karşılaştıkları aşırı iş yükü ve COVID-19 korkularının işten ayrılma niyetine ve örgüt depresyonuna etkisi. Sosyal ve beşerî bilimlerde teori ve araştırmalar II (Vol. 4, Issue 1, pp. 37–48). Gece Kitaplığı.
• Enli Tuncay, F., Koyuncu, E. ve Özel, Ş. (2020). Pandemilerde sağlık çalışanlarının psikososyal sağlığını etkileyen koruyucu ve risk faktörlerine ilişkin bir derleme. Ankara Med J, 2, 488–501.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve maslach tükenmişlik ölçeği’nin uyarlanması. 7. ulusal psikoloji kongresi bilimsel çalışmaları, 143–154.
• Ertek, I. E., Gazey, H., Çiçek, S. ve Candansayar, S. (2022). Stress levels of healthcare workers in the COVID-19 pandemic in relation to gender roles: Is the problem limited to the work? Klinik Psikiyatri Dergisi, 25(1), 5–14.
• Göksu, Ö. ve Kumcağız, H. (2020). COVID-19 salgınında bireylerde algılanan stres düzeyi ve kaygı düzeyleri. Turkish Studies Journal, 15(4), 463–479.
• Göktepe Aydın, E., Tunç, P., Yıldırım, O. ve Tetik, H. (2020). Çalışanların kişisel değerleri, algıladıkları örgütsel destek ve işten ayrılma niyetleri arasındaki etkileşim. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 15(1), 69–84.
• Güdük, Ö., Vural, A. ve Güdük, Ö. (2022). COVID-19 salgını döneminde sağlık çalışanlarının iş doyumu. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(1), 54–62.
• Gül, H., Oktay, E. ve Gökçe, H. (2008). İş tatmini, stres, örgütsel bağlılık, işten ayrılma niyeti ve performans arasındaki ilişkiler; sağlık sektöründe bir uygulama. Akademik Bakış, 15(1), 1–15.
• Güler, S., Topuz, İ. ve Ulusoy, F. (2020). COVID-19 pandemisinde aile sağlığı merkezi çalışanlarının deneyimleri. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 2(3), 143–151.
• Güllüce, A. Ç., Kaygın, E., Zengin, Y., Sağbaş, M. ve Karabal, C. (2019). Stratejik liderlik anlayışının örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisi: İstanbul ili örneği. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(7), 30–47.
• Güngör, S., Avan, H. ve Argın, V. (2021). COVID-19 salgını sonrası paramedik öğrencilerinin mesleğe bakış açılarının belirlenmesi. Journal of Health Services and Education, 5(1), 13–19.
• Günüşen, N. P. ve Üstün, B. (2010). Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: literatür incelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3(1), 40–51.
• Hosseini, M. Z. ve Karimiankakolaki, Z. (2022). Investigating the relationship between leadership styles and positive organizational behavior and stress of COVID 19. Journal of Social Behavior and Community Health, 6(1), 794–801.
• İnce, N. B. ve Şahin, A. E. (2015). Maslach tükenmişlik envanteri-eğitimci formunu Türkçe’ ye uyarlama çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(2), 385–399.
• Kılıçaslan, S., Derin, N. ve Ilkım, N. Ş. (2022). Algılanan örgütsel destek ile işe adanmışlık arasındaki ilişkide kişiliğin aracılık etkisi. İzmir İktisat Dergisi, 37(3), 607–629.
• Kıroğlu, F. (2020). COVID-19 pandemi ortamında çalışma koşulları ve genel sorunlar. MEYAD Akademi, 1(1), 79–90.
• Koçyiğit Poyraz, Ç. ve Kılıçarslan, M. (2021). Hastane öncesi sağlık hizmetlerine yönelik çalışan özel ambulans personellerinin tükenmişlik düzeylerine bağlı işten ayrılma niyeti. European Journal of Science and Technology, 22(Özel Sayı), 364–373.
• Lilja, J., Fladmark, S., Nuutinen, S., Bordi, L., Larjovuori, R.-L., Innstrand, S. T., ve diğerleri. (2022). COVID-19-related job demands and resources, organizational support, and employee well-being: a study of two nordic countries. Challenges, 13(1), 10-15.
• Metintaş, S. (2020). COVID-19 pandemi̇si̇ni̇n yöneti̇mi̇. COVID-19 pandemisinden öğrendiklerimiz, gelecek öngörüleri ve yarının planlanması (1-23). Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği.
• Onan, N., Dinç, S. ve Demir, Z. (2022). Pandemic process from the window of healthcare professionals. Sağlık Bilimlerinde Değer, 12(3), 474–482.
• Oruç, Ö. G. (2020). COVID-19 döneminde hemşirelik yetkinlikleri ve hemşirelik yönetimi. 4th ECLSS International Online Conference on Economics and Social Sciences, 315–325.
• Örücü, E. ve Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel adaletin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi: Güney Afrika Cumhuriyeti’nde bir uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 335–358.
• Oygar, P. D., Büyükçam, A., Şahbudak Bal, Z., Dalgıç, N., Bozdemir, Ş. E., Karbuz, A., ve diğerleri. (2020). COVID-19 pandemisinde enfeksiyon kontrol çalışmaları çerçevesinde çocuk hastalarla çalışan sağlık personeli eğitimi. Journal of Pediatric Infection, 54(4), 195–200.
• Özer, Z. Y. ve Özcan, S. (2020). Birinci basamak sağlık hizmetlerinde COVID-19 enfeksiyonu: korunma ve kontrol önerileri. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 29(Özel Sayı-1), 67–72.
• Özkan, E., Yeşilırmak, S. ve Yılık, P. (2022). COVID-19 sürecinde sağlık çalışanlarının algıladıkları sosyal desteğin duygusal tükenme üzerindeki etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 879–890.
• Özkanan, A. (2021). Çalışanların tükenmişlik algıları: Maslach modeli ve tükenmişlik dönemleri çerçevesinde bir analiz. Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute, 24(45), 313–350.
• Özmen, S. ve Erdem, R. (2018). Damgalamanın kavramsal çerçevesi̇. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 185–208.
• Öztürk, H., Avan, H. ve Nacar, D. (2018). Acil sağlık hizmetleri personelinin tükenmişlik düzeyinin belirlenmesi Kahramanmaraş ili örneği. International Journal of Academic Value Studies, 4(19), 304–310.
• Öztürk, Z., Çelik, G. ve Örs, E. (2020). Sağlık çalışanlarında tükenmişlik ve iş doyumu ilişkisi: bir kamu hastanesi örneği. USAYSAD Derg, 6(2), 328–349.
• Polat, M. ve Meydan, C. H. (2010). Örgütsel özdeşleşmenin sinizm ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisi üzerine bir araştırma. Savunma Bilimleri Dergisi, 9(1), 145–172.
• Sakaoğlu, H. H., Orbatu, D., Emiroglu, M. ve Çakır, Ö. (2020). COVID-19 salgını sırasında sağlık çalışanlarında Spielberger durumluk ve sürekli kaygı düzeyi: Tepecik Hastanesi örneği. The Journal of Tepecik Education and Research Hospital, 30(Ek sayı), 1–9.
• Sarıgül, S. S. (2022). Değişim yorgunluğu ile algılanan örgüt kültürü, tükenmişlik, işten ayrılma niyeti ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilerin incelenmesi: sağlık sektöründe bir uygulama. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Sezgin, E. E., Kaya, E. ve Tanyıldızı, İ. (2022). COVID-19 pandemisi sırasında hemşirelerin işe bağlı gerginlik düzeylerinin duygusal tükenmeleri üzerindeki etkisi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 541–556.
• Sökmen, A. ve Erdoğdu, F. B. (2019). Örgütsel bağlılık ile iş tatmini ve işten ayrılma niyeti ilişkisinde örgütsel vatandaşlık davranışının aracılık rolü. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(1), 244–264.
• Tatlıoğlu, K. (2019). Maslach ve Jackons’un tükenmişlik modeli bağlamında tükenmişlik kavramı. III. Taras Shevchenko Internatıonal Congress On Socıal Scıences, 20.
• Turan, E., Demirel, Y., Çetin, S. ve Dengel, D. (2019). Örgütsel adaletin işten ayrılma niyeti üzerine etkisi: özel sektör çalışanlarına yönelik bir araştırma. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(1), 394–414.
• Türkili, S., Uysal, Y., Tot, Ş. ve Mert, E. (2021). Aile hekimlerinde korona virüs salgını nedeniyle yaşanılan zorluklar, kaygı ve tükenmişlik durumlarının incelenmesi̇. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15(2), 348–356.
• Yılmaz, B. ve Yılmaz, Y. (2020). COVID-19 pandemi süreci ve çalışma hayatında normalleşme dönemi: tapu ve kadastro genel müdürlüğü çalışanları üzerine bir araştırma. Turkish Studies, 15(3), 1715–1733.
• Yılmaz, D., Demir, Ş., Kayalıoğlu, M. ve Usta, Y. Y. (2022). COVID-19 sürecinde örgütsel güvenin hemşirelerin bakım verici rollerine ilişkin tutumları üzerine etkisi. THDD, 3(2), 99–112.
• Zhou, T., Guan, R. ve Sun, L. (2021). Perceived organizational support and PTSD symptoms of frontline healthcare workers in the outbreak of COVID-19 in Wuhan: The mediating effects of self-efficacy and coping strategies. Applied Psychology: Health and Well-Being, 13(4), 745–760.