The Effect Of Confidence Factor On Dollarization

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 52, 339 - 365, 20.03.2024

Nurcihan Akşehirli

https://doi.org/10.35408/comuybd.1374703

Öz

This study aims to examine the effect of the confidence factor on dollarization in Türkiye. This effect is tested with the autoregressive distributed lag model (ARDL) and quarterly data for the period 2010Q1-2019Q4. The effect on dollarization is tested with two models. While the consumer confidence index is included in the first model to represent the confidence factor, the real sector confidence index is included in the second model. The ratio of foreign currency deposits to total deposits in the banking sector is used as a dependent variable for both of the models for representing dollarization. There is no study in the literature that analyzes this issue by comparing the degree of effect of two confidence indices. Thus, this study differs from the literature by analyzing the short-run and long-run effects of both confidence indices on dollarization and comparing the degree of effect of each index. The results show that the changes in the confidence of consumers and the real sector have a statistically significant and negative impact on dollarization in the long run and short run. According to the long-run results, it is determined that the decrease (increase) of confidence of both consumers and the real sector increases (decreases) dollarization by almost the same levels. According to the short-run results, it is determined that the decrease (increase) of consumer confidence increases (decreases) dollarization more compared to the decrease (increase) of real sector confidence. The findings of the analysis underlined policy implications for the confidence of economic actors to reduce dollarization in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Dollarization, Confidence Indices, Türkiye, ARDL

Güven Faktörünün Dolarizasyona Etkisi

Öz

Bu çalışmada, güven faktörünün dolarizasyon üzerindeki etkisinin Türkiye için incelenmesi amaçlanmıştır. Bu etki, Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif (Autoregressive Distributed Lag-ARDL) yöntemi ve 2010Q1-2019Q4 döneminin üç aylık verileri ile araştırılmıştır. Etki, iki farklı model çerçevesinde incelenmiştir. Güven faktörünü temsil etmek üzere, ilk modelde tüketici güven endeksine, ikinci modelde ise reel kesim güven endeksine yer verilmiştir. Dolarizasyonu temsilen, bankacılık sektöründe yabancı para mevduatın toplam mevduata oranı, her iki modelde de bağımlı değişken olarak kullanılmıştır. Literatürde dolarizasyona etkiyi, iki farklı güven endeksinin etki derecelerini karşılaştırmalı ele alan bir çalışmaya rastlanmamıştır. Böylece bu çalışma, her iki güven endeksinin dolarizasyon üzerindeki kısa ve uzun dönemli etkilerini analiz ederek ve etki derecelerini karşılaştırarak literatür çalışmalarından ayrışmıştır. Analiz bulguları, tüketicilerin ve reel kesimin güven seviyesinde meydana gelen değişikliklerin uzun ve kısa dönemde dolarizasyon üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif bir etki oluşturduğunu göstermiştir. Uzun dönem sonuçlarında, hem tüketicilerin hem de reel kesimin güven azalışının (artışının) dolarizasyonu neredeyse aynı seviyelerde artırdığı (azalttığı) belirlenmiştir. Kısa dönem bulgularında ise tüketicilerin güven azalışının (artışının) reel kesim güven azalışına (artışına) kıyasla dolarizasyonu daha fazla artırmakta (azaltmakta) olduğu tespit edilmiştir. Analiz bulguları, Türkiye'de ters dolarizasyon sürecinin sağlanması için ekonomik aktörlerin güvenine yönelik politika çıkarımlarını gündeme getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dolarizasyon, Güven Endeksleri, Türkiye, ARDL

Kaynakça

• Akdemir, E. (2022). Güven Kavramının Ekonomik Analizi: Türkiye Üzerine Bir Model Denemesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akerlof, G. A. ve Shiller, R. J. (2009). Animal Spirits: How Human Psychology Drives the Economy, and Why It Matters for Global Capitalism (s. 1-5) Erişim: 18 Ocak 2024, https://www.economist.com/media/pdf/animal-spirits-akerloff-e.pdf
• Akkaya, M. (2022). Reel Kesim Güvenini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Türkiye Uygulaması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 463-480.
• Akkaya, M. (2023). Türkiye Ekonomisinin Kronik Sorunu Dolarizasyon ve Dolarizasyon Sürecine Makroekonomik-Finansal Değişkenlerin Etkileri. Tesam Akademi Dergisi, 10(2), 613-637.
• Ali, M. A. ve Ahmed, M. R. (2023). The State of Dollarization and the Journey to De-Dollarization for Somalia (s. 1-15) Erişim: 07 Eylül 2023, https://www.researchgate.net/publication/368751189_The_State_of_Dollarization_and_the_Journey_to_De-dollarization_for_Somalia
• BDDK, (2023). Aylık Bülten Erişim: 06 Eylül 2023, https://www.bddk.org.tr/BultenAylik/tr/Home/Gelismis
• Belaisch, A. A., Collyns, C., De Masi, P., Meredith, G. M., Singh, A., Krieger, R. ve Rennhack, R. (2005). Financial Dollarization in Latin America. Stabilization and Reform in Latin America: A Macroeconomic Perspective of the Experience Since the 1990s içinde, (s. 79-89). International Monetary Fund eLibrary. Erişim: 05 Mayıs 2023, https://www.elibrary.imf.org/display/book/9781589062504/ch06.xml?tabs=abstract
• Beybur, M. (2022). The Relationship Between the Deposit Dollarization in the Turkish Banking Sector with USD/TRY Exchange Rate and Consumer Confidence Index: 2012:01–2022:01. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 86-99.
• Civcir, İ. (2003). Dollarization and its Long-run Determinants in Turkey. Forthcoming in Middle East Economics Series, 1-38.
• Clements, B. and Schwartz, G. (1993). Currency Substitution: The Recent Experience of Bolivia. World Development, 21(11), 1883-1893.
• Edy-Ewoh, U. ve Binuyo, B. (2019). The Prospect of Dollarization in Nigeria: An Empirical Review. International Journal of Business and Economics Research, 8(4), 220-231.
• Eğilmez, M. (2023). Dolarizasyon Yeniden Zirveye Giderken. Erişim: 05 Eylül 2023, https://www.mahfiegilmez.com/2020/09/dolarizasyon-yeniden-zirvey e-giderken.html
• Emeç, A. S., Korkmaz, Y. ve Kaplan, F. (2019). Türkiye'de Karar Birimlerinin Döviz Talebi ve Güven Endeksleri Arasındaki İlişki. 3. Uluslararası Mersin Sempozyumu, 31 Ekim-2 Kasım 2019, Mersin. 260-273.
• Hekim, D. (2008). Para İkamesi Histerisi: Türkiye Örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 27-43.
• Jeanne, O. (2003). Why Do Emerging Market Economies Borrow in Foreign Currency?. International Monetary Fund Working Paper, 03/177, 1-36.
• Kapkara, S. (2021). Türkiye Örneğinde Finansal Dolarizasyon Olgusunun Bankacılık ve Reel Sektör Açısından Ampirik Analizi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Karakaya, G. ve Karoğlu, Y. (2020). Dolarizasyon Olgusu: 2008 Finansal Krizinden Sonra Türkiye'de Dolarizasyon İncelemesi. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 353-364.
• Keskin, S. (2020). Dolarizasyona Neden Olan Yatırımcı Davranışı Analizi: Kırşehir Çalışması. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 377-392.
• Kolcu, F. ve Yamak, R. (2022). Döviz Kurunun Mevduat Dolarizasyonu Üzerindeki Asimetrik Etkisi. İzmir İktisat Dergisi, 37(2), 481-500.
• Künç, S. ve Tutgun, S. (2023). Türkiye'de Dolarizasyon Eğiliminin Ampirik Olarak İncelenmesi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 6(9), 1198-1213.
• Melvin, M. (1988). The Dollarization of Latin America as a Market-Enforced Monetary Reform: Evidence and Implications. Economic Development and Cultural Change, 36(3), 543-558.
• Mevzuat, (2023). Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar Erişim: 6 Eylül 2023, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/20.5.8914391.pdf
• Mueller, J. (1994). Dollarization in Lebanon, International Monetary Fund Working Paper, 94/129, 1-31.
• Neanidis, K. C. ve Savva, C. S. (2013). Institutions and Financial Dollarization: Indirect Effects Based on a Policy Experiment. University of Manchester, Centre for Growth and Business Cycle Research, 186, 1-13.
• Nicolo, G., Honohan, P. ve Ize, A. (2003). Dollarization of the Banking System: Good or Bad?. International Monetary Fond Working Paper, 03/146, 1-43.
• Özatay (2000). A Quarterly Macroeconometric Model For a Highly Inflationary and Indebted Country: Turkey. Economic Modelling, 17(1), 1-11.
• Özkaramete, N. (1996). Türkiye'de Dolarizasyon ve Para İkamesi. Ekonomik Yaklaşım, 7(20), 99-106.
• Özsağır, A. (2007). Ekonomide Güven Faktörü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 46-62.
• Papazian, A. (2009). Trust, Freedom, and Wealth Creation: A Political Economy of Dollarization in Lebanon. Oxford: Oxford University Press.
• Pesaran, M. H., Shin, N, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, Special Issue in Memory of John Denis Sargan, 1924-1996: Studies in Empirical Macroeconometrics, 16(3), 289-326.
• Ponomarenko, A., Solovyeva, A. ve Vasilieva, E. (2011). Financial Dollarization in Russia: Causes and Consequences. BOFIT, 36, 1-37.
• Sevüktekin, M. ve Çınar, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi, Bursa: Dora Basın Yayın Dağıtım.
• Simon, H.A. (1955). A Behavioral Model of Rational Choice. The Journal of Economics, 69(1), 99-118.
• Sönmezer, S. ve Çelik, İ. E. (2019). Factors Causing Change in Foreign Exchange Deposits in an Emerging Economy: Turkey Case. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(21), 264-286.
• TCMB (2022). Enflasyon Raporu (s. 1-56) Erişim: 07 Eylül 2023, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Yayinlar/Raporlar/Enflasyon+Raporu/2022/Enflasyon+Raporu+2022+-+I
• TCMB (2023a). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi Erişim: 03 Haziran 2023, https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket
• TCMB (2023b). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Erişim: 03 Haziran 2023, https://tcmb.gov.tr/
• Tunay, K. B. (2022). Türkiye'de Döviz Mevduatları Bağlamında Para İkamesi Sorunu ve Para Politikalarının Etkinliği. Bankacılık ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 57-73.
• TÜİK (2023). Tüketici Güven Endeksi Ağustos 2023 Erişim: 07 Eylül 2023, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Guven-Endeksi-Agustos-2023-49440
• TÜRMOB (2023). Türkiye Ekonomisinde Dolarizasyon Raporu (s. 1-12) Erişim: 25 Eylül 2023, https://www.turmob.org.tr/ekutuphane/Read/cddeae1e-b2f3-4aa4-ba72-ec8e6b4fd769 Yalta, A. Y. ve Yalta, A. T. (2022). Deposit Dollarization in Turkey: A Rolling Window Analysis. Economic Research Forum, 1626, 1-15.
• Yeyati, E. L. (2004). Financial Dollarization: Evaluating the Consequences (s. 1-29) Erişim: 03 Mayıs 2023, http://repec.org/esLATM04/up.13727.1081986408.pdf
• Yeyati, E. L. (2021). Financial Dollarization and De-Dollarization in the New Millennium. Escuela de Gobierno Documentos de Trabajo, 2021/02, 1-68.
• Zeybek, H. (2014). Dolarizasyon ve Finansman Maliyeti. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(2), 44-61.