The Peace Obligation In Terms Of Collective Labour Agreement And The Question Of Whether The Solidarity Strike Violates The Peace Obligation

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 81, 493 - 528, 03.04.2024

Duygu Çelebi Demir

https://doi.org/10.54752/ct.1461498

Öz

Pursuant to Article 54/1 of the Constitution and Article 58/2, 59/2 of the Law No. 6356 on Trade Unions and Collective Bargaining Agreements, strikes and lock-outs in Turkish law are tools of struggle that can only be used in disputes arising during the conclusion of a collective labour agreement. With the signing of the collective labour agreement, the parties are under the obligation to maintain labour peace during the collective labour agreement. The parties to the collective labour agreement shall refrain from engaging in a collective labour dispute against each other with respect to the matters covered by the collective labour agreement during the term of the collective labour agreement and shall negotiate and consult with each other on the avoidance of a collective labour dispute prior to the commencement of the collective labour dispute. Within the scope of the obligation to maintain peace, the parties to the collective labour agreement are under the obligation not to resort to strikes and lock-outs, directly or indirectly, for the purpose of changing the content or terminating the operation of the collective labour agreement during the effective period of the collective labour agreement. In Turkish law, the obligation to observe labour peace during the collective bargaining agreement is absolute. Another issue to be addressed in terms of the peace obligation is whether solidarity strikes violate this obligation. At this point, there may be some actions that can be evaluated within the scope of freedom of expression during the period of the collective labour agreement. Within the scope of our study, we have also tried to evaluate whether solidarity strikes and some actions in the nature of collective action violate the duty of peace.

Anahtar Kelimeler

Collective bargaining agreement, peace obligation, strike, lockout, solidarity strike, collective action

Toplu İş Sözleşmesi Açısından Dirlik Borcu (Barış Yükümlülüğü) ve Dayanışma Grevinin Dirlik Borcunu İhlal Edip Etmediği Sorunu

Öz

Anayasa m.54/1 ile 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu m.58/2, m.59/2 hükümleri uyarınca, Türk hukukunda grev ve lokavt ancak toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında ortaya çıkan uyuşmazlıklarda başvurulabilecek mücadele araçlarıdır. Toplu iş sözleşmesinin imzalanmasıyla birlikte taraflar, toplu iş sözleşmesi süresince iş barışını koruma borcu altına girerler. Toplu iş sözleşmesinin tarafları, sözleşme süresince toplu iş sözleşmesi kapsamındaki konularla ilgili olarak birbirlerine karşı bir toplu iş mücadelesinde bulunmaktan kaçınır ve toplu iş mücadelesi başlamadan önce birbirleriyle müzakere eder ve toplu iş mücadelesinden kaçınılması konusunda istişarede bulunurlar. Toplu iş sözleşmesinin tarafları, barışı sağlama borcu kapsamında, toplu iş sözleşmesinin yürürlük süresince sözleşmenin içeriğini değiştirme veya işleyişini sona erdirme amacıyla doğrudan veya dolaylı şekilde grev ve lokavta başvurmama yükümlülüğü altındadır. Türk hukukunda toplu iş sözleşmesi süresince iş barışına uyma borcunun mutlak olduğunu ifade etmek gerekir. Barış yükümlülüğü açısından değinilmesi gereken bir başka konu dayanışma grevlerinin bu borcu ihlal edip etmemesi hususudur. Bu noktada toplu iş sözleşmesinin yürürlük süresi içinde ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilebilecek bazı eylemler de söz konusu olabilmektedir. Çalışmamız kapsamında dayanışma grevleri ve toplu eylem niteliğindeki bazı eylemlerin dirlik borcunu ihlal edip etmediği konuları da değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplu iş sözleşmesi, dirlik borcu, grev, lokavt, dayanışma grevi, toplu eylem

Kaynakça

• Akçaylı, N. (1978) “Mükerrer Toplu Sözleşme Sorunu ve Barış Yükümlülüğü”, Journal of Social Policy Conferences, 29, 69-88.
• Akyiğit, E. (2020) Toplu İş Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, Güncellenmiş 2. Baskı.
• Akyiğit, E. (2022) İş Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 14. Baskı.
• Alpagut, G. (2016) “Toplu Eylem Hakki ve Sınırları-Yargıtay’ın Konuya İlişkin Bir Kararının Düşündürdükleri”, İÜHFM Prof. Dr. Fevzi Şahlanan'a Armağan Sayısı, LXXIV, 74, 851-875.
• Araki, T. (2019) “Japan”, Liukkunen U. (der.) Collective Bargaining in Labour Law Regimes A Global Perspective içinde, Switzerland: Springer. Baumann, H. ve Weber, A. (1980) “Die Friedenspolitik" der Schweizer Gewerkschaften”, https://library.fes.de/gmh/main/pdf-files/gmh/1980/1980-09-a-568.pdf.
• Berg, P. (2020) “Aktuelle Fragen des Arbeitskampfrechts und der Arbeitskampfpraxis”, Arbeit und Recht, 68, No. 11.
• Birben, E. (2018) “Yargı Kararları Işığında Toplu Eylem Hakkı Bakımından Ölçülülük Denetimi”, Doğan Yenisey, K. Ve Ergüneş Emrağ, S. (der.) İş Hukukunda Yeni Yaklaşımlar II içinde, İstanbul: Beta Yayınevi, 1-30.
• Bozkurt Gümrükçüoğlu, Y. (2018) Toplu İş Sözleşmesinin Uygulanma Alanı, İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Canbolat, T. (2002) “Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanamayacak İşçiler”, Kamu İş, 6/4, 93-105.
• Canbolat, T. (2013) 6356 sayılı Kanuna Göre Toplu İş Sözleşmesinin Düzeyi ve Türleri, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Caniklioğlu, N. (2012) “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümüne İlişkin Yeni Düzenlemeleri”, İşveren Dergisi, Kasım/Aralık, 53-58.
• Carlson, L. Sweden, http://scioperi.cgil.it/Europa/Svezia-en.pdf.
• Çelik, N. (1966) Türk ve Alman Hukukunda Toplu İş Sözleşmesinin Hükümleri ve Sona Ermesi, İstanbul: Sermet Matbaası.
• Çelik, N., Caniklioğlu, N., Canbolat, T., Özkaraca, E. (2022) İş Hukuku Dersleri, 35. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi
• Çifter, A. (2004) “Toplu İş Sözleşmesinin Muhtevası, Düzeyi ve Türleri”, Kamu İş Dergisi, C. 7/3, 1-15.
• Demir, F. (2013) İş Hukuku ve Uygulaması, 7. Baskı, İzmir: Albi Yayınları.
• Doğan, S. (2014) “Toplu Eylem Hakkı ve Siyasi Grev Bağlamında Bir Yargıtay Kararı İncelemesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 40/1, 305-334.
• Dulay Yangın, D. (2021) İş Mücadelesine Hakim Olan Temel İlkeler, İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
• Edström, Ö. (2011) “The Right to Collective Action- in Particular the Right to Strike- as a Fundemantal Right”, Rönnmar, M. (der) Labour Law: Fundamental Rights and Social Europe, Swedish Studies in European Law, Volume 4, Edited by Mia Oxdord: Hart Publishing, 57-75.
• Ekmekçi, Ö. (1995) Toplu İş Sözleşmesiyle Düzenleme Yetkisi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Bölümü Doktora Tezi, İstanbul.
• Ekonomi, M. (1993) “Toplu İş Sözleşmesinin Taraflara Yüklediği Borçlar”, İHD, Ocak-Mart, 5-16.
• Ekonomi, M. ve Taşkent, S. (1974) Türk İş Hukuku Mevzuatı, İstanbul: İş Hukuku Yayınları.
• Engin, M. (1999) Toplu İş Sözleşmesi Sistemi, İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Yayınları.
• Engin, M. (2015) “İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Hukuk ve Türk Hukuku Anayasa m. 90 Son Cümle Hükmü ve Toplu Eylemler Üzerine”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 5/2, 9-36.
• England, G. (1980) “Some Thoughts On The Peace Obligation”, Ottawa Law Review, 12/3.
• Erkanlı, B. (2017) “Türk İş Hukukunda Grev Oylaması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19, Özel Sayı, 2209-2250.
• Esener, T. (1978) İş Hukuku, Yeniden Gözden Geçirilmiş 3. Bası, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Eyrenci, Ö., Taşkent, S., Ulucan, D. ve Baskan, E. (2020) Bireysel İş Hukuku, 10. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Franzen, M. (2023), TVG § 1, Erfuter Kommentar, 23. Auflage, C.H. Beck Verlag.
• Freedom of association (1996d) Digest of decisions and principles of the Freedom of Association Committee of the Governing Body of the ILO. Fourth (revised) edition. Geneva.
• Freedom of Association Compilation of Decisions of the Committee on Freedom of Association, International Labour Organization 2018.
• Gerek, N. (20139 “6356 Sayılı Kanun Grev ve Lokavt Konusunda Öngördüğü Değişiklikler”, TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 24/6, Mayıs-Ağustos-Kasım, 1-14.
• Gernigon, B., Odero, A. ve Guido, H. (1998) “ILO Principles Concerning The Right To Strike”, International Labour Review, 137/4.
• Göktaş, S. ve Yılmaz, G. (2021) 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu (Açıklamalı-Gerekçeli-İçtihatlı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gülmez, M. (1996) Dünyada Memurlar ve Sendikal Haklar, Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Gülmez, M. (2014) “Toplu Eylem Hakkına Dahil Protesto Grevler, Yasa Dışı Grev Değildir,” Çalışma ve Toplum Dergisi 43/4, 223-256.
• Günay, Cİ. (1991) Batı ve Türk Hukukunda Toplu İş Sözleşmesi Yapma Yetkisi, Ankara.
• Henneberger-Sudjana, S. Ve Henneberger, F. (2016) “Der Grundsatz der Tarifeinheit in der Schweiz und in Deutschland”, RdA.
• Jaerisch, K. (1958) “Zur Frage der tarifvertraglichen Friedenspflicht”, Mensch und Arbeit, 10/1.
• Kabakcı, M. (2004) 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununa Göre Toplu Pazarlık Sürecinde Ortaya Çıkan Uyuşmazlıkların Çözüm Aracı Olarak Grev ve Lokavt, Ankara: Emo Yayınevi.
• Kallos, C. (2022) Rechtswörterbuch, Weber Kompakt, Weber K. (Herausgeber), München: C.H.Beck Verlag, https://beck-online.beck.de.
• Kandemir, M. (2011) “Grev Hakkı ve Sınırlandırılması”, İş Dünyası ve Hukuk, Prof. Dr. Tankut Centel’e Armağan, 301-328.
• Kaya, PA. ve Güler, C. (2015) “Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Toplu Eylem Hakkı”, Sosyal Siyaset Konferansları, 68/1, 105-126.
• Keser, H. (2007) “Sona Eren Toplu İş Sözleşmesi Hükümlerinin Art Etkisi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Haziran, 106-123.
• Kılıçoğlu, M. (2020) “Toplu Eylem ve Grev Hakkının Uluslararası Hukuk Penceresinden Değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 67/4, 2405-2440.
• Koç, S. (2017) “Toplu İş Uyuşmazlığı Kavramı”, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku 2014 Yılı Toplantıları, İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları, 266-279. Kovács, E. (2005) “The Right To Strike In The European Social Charter”, Comparative Labor Law & Policy Journal, 26/4, Summer.
• Köse, S. (2018) “ILO: Grev Hakkına İlişkin Kriz”, İnsan ve İnsan, 15, 46-63.
• Köseoğlu, AC. (2004) İşyerinin Kapanmasının İş Sözleşmelerine Etkisi, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Kurt, SR. (2023) “Grev ve Lokavt Yasakları”, Ankara Barosu Dergisi, 81/1, 1-26.
• Kutal, M. (1972) “Hukuki Açıdan Lokavt”, Sosyal Siyaset Konferansları, 24. Kitap İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 159-190.
• Küçükkaya, GH. (2014) “Kanun Dışı Grev”, Legal İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 44, 21-35.
• Küpeli, B. ve Ürtiş, M. (19969 Türk İş Hukukunda Grev, Ankara: Türk-İş Yayını.
• Lesch, H. (2002) "Streik und Arbeitskampfregeln im internationalen Vergleich", Vierteljahresschrift zur empirischen Wirtschaftsforschung, 29/2, 5-17.
• Magnani, M. (2019) “Italy”, Liukkunen U. (der.) Collective Bargaining in Labour Law Regimes A Global Perspective içinde, Switzerland: Springer.
• Manav Özdemir, AE. (2016) Türk İş Hukukunda Grevin İş Sözleşmesine Etkisi, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Manav Özdemir, AE. (2019) “İş Mücadelesi ve İş Mücadelesi Araçlarının Kullanımında Uygulanması Gereken Temel İlkeler”, Prof. Dr. Savaş Taşkent’e Armağan, İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık, 709-752.
• McEvoy, JP. (019) “Canada”, Liukkunen U. (der.) Collective Bargaining in Labour Law Regimes A Global Perspective içinde, Switzerland: Springer.
• Mollamahmutoğlu, H. (1993) Türk Hukukunda Lokavt, Ankara: Gazi Büro Kitabevi.
• Narmanlıoğlu, Ü. (1990) Grev, Ankara: Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Narmanlıoğlu, Ü. (2016) İş Hukuku II Toplu İş İlişkileri, 3. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Nikolka, T. ve Poutvaara, P. (2018) "Labour Market Reforms and Collective Bargaining in France", https://www.ifo.de/DocDL/dice-report-2018-4-poutvaara-nikolka-january.pdf.
• Öktem Songu, S. (2020) Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarında “Sendika Hakkı”, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Özdemir, E. (1999) Toplu İş Sözleşmesinin Normatif Hükümleri ve Hizmet Akdine Etkileri, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, B. (2016) “Karşılaştırmalı Hukuk ve Türk Hukukunda Grev (Toplu Eylem) Hakkının Değerlendirilmesi: Üç Farklı Yargıtay Kararı Işığında Toplu Eylem Hakkı”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 51/4, 1793-1836.
• Reisoğlu, S. (1967) Türk Hukukunda ve Mukayeseli Hukukda Toplu İş Sözleşmeleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 222.
• Rieble, V. (2013) “Federal Almanya’da Toplu Sözleşme Sistemi”, Karşılaştırmalı Bir Perspektifle Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerde ve Türkiye’de Toplu Sözleşme Sistemleri Mevzuat ve Uygulamalar, (Çev: Alpay Hekimler)”, Editör: Alpay Hekimler, İstanbul:Legal Yayıncılık, 31-59.
• Sağlam, F. (1973) “Toplu İş Sözleşmesi Açısından Barış Borcunun Getirdiği Bazı Sorunlar ve 275 Sayılı Kanunun 20 Maddesi, 10. Bendinin Anayasal Yorumu”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 28/1, 73-84.
• Saygıner, CB. (2021) Uluslararası Sözleşmeler ve Yargı Kararları Işığında Türk İş Hukukunda Toplu Eylem Hakkı, Ankara: Adalet Yayınevi.
• Smokvina, V. ve Laleta, S. (20199 “Crotia”, Liukkunen U. (der.) Collective Bargaining in Labour Law Regimes A Global Perspective içinde, Switzerland: Springer.
• Stamer, K. (2010) “Die Relativität der Friedenspflicht”, ArbRAktuell.
• Subaşı, İ. (2014) “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na Göre Toplu İş Sözleşmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, Özel Sayı, 20/1, 989-1020.
• Sur, M. (1991) Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği ve Teşmil, Ankara: DEÜ Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları.
• Sur, M. (1992) “Lokavt Kavramı ve Bazı Yargı Kararlarının Değerlendirilmesi”, AÜSBF Dergisi, Prof. Dr. Gündüz Ökçün’e Armağan, Ocak-Haziran 1, 139-151.
• Sur, M. (2009) “Siyasi Grev”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 4, 11-26.
• Sur, M. (2022) İş Hukuku Toplu İlişkiler, 10. Bası, Ankara: Turhan Kitapevi.
• Şahlanan, F. ( 1992) Toplu İş Sözleşmesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Şahlanan, F. (2020) Toplu İş Hukuku, İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
• Şahin Emir, A. (2023) Grev ve Lokavta Yargısal Müdahale ve Kanun Dışılığının Tespiti Davası, Ankara: Adalet Yayınevi.
• Till N. ve Panu P. (2018) "Labour Market Reforms and Collective Bargaining in France", https://www.ifo.de/DocDL/dice-report-2018-4-poutvaara-nikolka-january.pdf
• Tuncay, AC. (2014) “Karar İncelemesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı:42, 2014, 29-32.
• Tuncay, AC. (2015) “Dirlik (Barışı Koruma) Borcu Üzerine”, Sicil İş Hukuku Dergisi, 33, 23-26. Tuncay, AC. ve Savaş Kutsal, FB. (2019) Toplu İş Hukuku, 7. Bası, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Tuncay, AC., Savaş Kutsal, B. ve Bozkurt Gümrükçüoğlu, Y. (2023) Toplu İş Hukuku, 8. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Tunçomağ, K. (1989) İş Hukukunun Esasları, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Tunçomağ, K. ve Centel, T. (2018) İş Hukukunun Esasları, 9. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Tunçomağ, K. Ve Centel, T. (2022) İş Hukukunun Esasları, 10. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi, İstanbul 2022.
• Ugan Çatalkaya, D. (2019) İş Hukukunda Ölçülülük İlkesi, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Ugan Çatalkaya, D. (2023) “Demokratik ve Barışçıl Toplu Eylem Hakkının Kullanılması İş Sözleşmesini Fesih Nedeni Olabilir mi Sorusuna Yanıt Arayışı: Yargıtayın Zorlu Görevi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 78/3, 2069-2120.
• Urhanoğlu Cengiz, İ. (2009) Türk Hukukunda Toplu İşçi Çıkarma, Ankara:Turhan Kitabevi.
• Warneck, W. (2007) Strike Rules in the EU27 and Beyond –A Comperative Overwiev, European Trade Union Institute For Research, Education and Health and Safety (ETUI-REHS), Brussels, https://library.fes.de/pdffiles/ gurn/00275.pdf.
• Weber, K. (2022) Weber Kompakt, Rechtswörterbuch, 7. Edition, Münchcen: Verlag C.H.Beck, https://beck-online.beck.deWestregård.
• Westregård, AJ. (2019) “Sweden”, Liukkunen U. (der.) Collective Bargaining in Labour Law Regimes A Global Perspective içinde, Switzerland: Springer.
• Yayvak, İ. (2014) Toplu İş Sözleşmesinin Art Etkisi, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Yılmaz, HH. (2021) Toplu iş Sözleşmesinin Emredici Etkisi, İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.