NAHL SÛRESİNİN 125. ÂYETİ PERSPEKTİFİNDE DİN DİLİNİN YENİDEN İNŞÂ EDİLMESİNİN GEREKLİLİĞİ ÜZERİNE BİR ANALİZ

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 1, 100 - 123, 29.06.2020

Arslan Karaoğlan

https://doi.org/10.30627/cuilah.727337

Öz

Dil, insanlar için ortak bir iletişim
aracıdır. Bireyler dil aracılığı ile anladığı ve algıladığı şeyleri anlatır ve
onunla kimlik kazanır. Bu çerçevede muhatap kitleye dinin öğretilerini iletmek,
onlara dini bilgileri anlamadan ve yöntemsiz olarak aktarmak değildir. Üzülerek
belirtilmelidir ki  bugün yaşanan  çağda din olması gereken vasat ölçekte bir
dille   anlatılmamaktadır. Belki de din diye
dinin şekilselliği hedef kitleye götürülmektedir.  Böyle bir yöntem ve tutum,  birey ve toplumlarda  istenen dönüşümün ve değişimin sağlanmasına
katkı sağlamamaktadır. Bu bağlamda hali hazırdaki kullanılan din dilinin  değerlendirilmesine  ve yeniden kurgulanmasına gereksinim vardır.
Kur’an’ın din dili Allah merkezlidir. Bu durum gözardı edilirse Allah’a iman,
ahlakî  işlevselliğini  gerçekleştirememektedir.  İslam’ı tebliğ ve davette Kur’ân odaklı bir
din dilini gerçekleştirmek, dinin hedef kitleye sağlıklı, doğru ve etkili
iletilmesinde önemli bir dönüm noktasıdır. Bundan dolayı dinin sabiteleri ve
değişkenleri üzerine inşa edilecek olan din dili özlenen bu durumu ortaya
çıkarabilir. Dinin sabitelerinin değişmeyeceğini, dinin değişkenleri noktasında
farklı yorumların yapılabileceğini, farklı düşünmenin düşmanlığı ortaya
çıkarmayacağını ortaya koyan faydalı ve güzel bir din dili
kullanılmalıdır.  İnsanlığın ve ümmetin
kurtuluşu açısından  din dilinin mutlaka
içinin iyi ve erdemli değerlerle doldurulması gerekir. Sağlam temeller üzerine
inşa edilen din dili, toplumu bir araya getiren temel kurucu değerlerin
aşınmasına sebep olmaz tam aksine dinin temel ilkelerini belli esaslı
yöntemlerle hedef kitleye aktarmada büyük bir görev icra eder.

Din dilinin içeriğini, söylem itibariyle zaman
ve şartlara göre  İslâm’ı,  muhataplarına anlatma yeterliliğine sahip
uslûp ve seviye doldurmaktadır. Yoksa din dili ile salt, Yahudilerin  İbranîce; Hıristiyanların  Ârâmîce; Müslümanların kullandığı Arapça gibi
diller anlaşılmamalıdır.  Bir başka
ifadeyle din dili ile dinin, Müslümanlara kazandırdığı temel bakış açısını, tutumunu
ve davranışlarını  muhatap kitleye doğru
ve yerinde ulaştırması kastedilmektedir. Diğer bir ifadeyle din dili;
dinin   muhatap kitleye tebliğ edilmesi  “rasyonel, mantıki tutarlılık içerisinde ve
ikna edici bir dil ile nasıl sağlanır” sorusuna verilen cevaptır. Bir başka
ifade ile din dili kastedilen şey davet dilidir. Din dilinin
yeniden inşasının ya da yenilenmesinin gerekliliği ile dinin yenilenmesi veya
değiştirilmesi kesinlikle anlaşılmamalıdır. Tam tersine dinin nâzil olduğu hal
üzere temel dinamiklerini koruyup onun sabitelerini ve değişkenlerini bütün
insanlığa en iyi bir şekilde sunmaktır. İslam dünyasında ortaya çıkan ve
beslendikleri kaynakları  zayıf  olan kötü akımlar ve yönelişler, dinî
söylemin/din dilinin yeniden inşasının ve gözden geçirilmesinin gerekliliğini
hızlandırmıştır.  Buna göre günümüz
insanının zihin ve gönül dünyasında beliren sorulara ve sorunlara cevap
verebilecek nitelikte bir din dilinin oluşumunu şekillendirmek önemli bir
noktadır.  Bu makalede Nahl Sûresi 125.
âyeti çerçevesinde  dine davette
oluşturulan din dilinin  içeriğinde yer
alması gereken  hikmet, güzel öğüt ve en
güzel mücadele ögesine dikkat çekilmiş, Kur’an-ı Hakim’de yer alan tartışma
örneklerine temas edilmiş, dine davet kapsamında tartışma kültürünün
parametrelerine  vurgu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, İrşad, Mücadele, Diyalektik, Din Dili.

AN ANALYSIS ON THE REQUIREMENT OF RECONSTRUCTION OF RELIGIOUS LANGUAGE IN THE 125TH VERSION OF NAHL

Öz

 

         Language is a common communication
tool for people. Individuals describe what they understand and perceive through
language and gain identity with it. In this context, it is not to convey the
teachings of religion to the audience, to convey them without understanding
religious knowledge and methodically. It should be noted with regret that
religion in today's age is not described in a mediocre language that should be.
Perhaps the formality of religion as religion is brought to the target
audience. Such a method and attitude does not contribute to ensuring the
desired transformation and change in individuals and societies. In this
context, there is a need to evaluate and reconstruct the currently used
religious language. The language of the Quran is centered in Allah. If this
situation is disregarded, faith in God cannot perform its moral functionality.
Realizing a religious language focused on the Qur'an in the declaration and
invitation of Islam is an important milestone in conveying religion to the
target audience in a healthy, correct and effective manner. Therefore, the
language of religion, which will be built on the constants and variables of
religion, can reveal this missed situation. A useful and beautiful language of
religion should be used, which indicates that the constants of religion will
not change, different interpretations can be made at the point of the variables
of religion, and that thinking differently will not reveal hostility. In terms
of the emancipation of humanity and ummah, the language of religion must be
filled with good and virtuous values. The language of religion, built on solid
foundations, does not cause the eroding of the founding values ​​that bring
society together, on the contrary, it performs a big task in transferring the
basic principles of religion to the target audience by certain methods.

          The content of the language of
religion, according to time and conditions, is filled with the style and level
that has the ability to explain Islam to its interlocutors. Otherwise, the
language of religion is pure, Jewish Hebrew; Christians Ârâmîce; Languages ​​such as Arabic
used by Muslims should not be understood. In other words, with the language of
religion, it is meant that religion conveys the basic perspective, attitude and
behaviors it gained to Muslims towards the addressee and in the right place. In
other words, the language of religion; The communication of religion to the
addressee is the answer to the question of "how to achieve rational,
logical consistency and with a persuasive language." With the necessity of
reconstruction or renewal of the language of religion, the renewal or change of
religion should never be understood. On the contrary, it is to preserve its
basic dynamics and to present its constants and variables to all humanity in
the best way, as religion is a supplement. The evil currents and tendencies
that emerged in the Islamic world and whose sources they fed were rotten,
accelerated the reconstruction and updating of the religious discourse /
language of religion. It is also an important point to shape the formation of a
religious language that can answer the questions and problems that appear in
the mind and heart world of today's people. In this article, within the context
of the 125th verse of Nahl Sura, attention was paid to the wisdom, beautiful
advice and the most beautiful struggle element that should be included in the
content of the language of religion, the discussion examples in the Quran were
touched, and the parameters of the culture of discussion within the scope of
the invitation to religion. emphasis was placed.

Anahtar Kelimeler

Quran, commentary, jedel, wisdom, language of religion

Kaynakça

• Abdülbaki, Muhammed. Fuad el-Mucemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerim. Kahire: Darül-Hadis, 2001.
• Akarsu, Bedia. Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1998
• Akyüz, Vecdi. Kur’an’da Siyasi Kavramlar. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1998, 4.
• Altuğ, Taylan. Dile Gelen Felsefe. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• Bantanî, Muhammed b. Ömer Nevevî el-Câvî. Merah Lebid li keşfi mane’l-Kur’âni’l-Mecid. Thk. Muhammed Emin Sanâvî, 2Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye,1417.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kuran Meâli. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2007.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ. Meâlimü’t-tenzil fî tefsiri’l-Kur’ân. 5 Cilt. yy.: Darü Tayyibe, 1997.
• Belhî, Mukatil b. Süleyman. el-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kurâni’l-Kerim. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2008.
• Beydâvî, Ebu’l-Hayr Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-Tenzil ve Esrâru’t-Te’vil. 2 Cilt. Beyrut: Darü İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1418.
• Câbirî, Muhammed. Âbid. Fehmü’l-Kur’âni’l-Hakîm. Çev. Muhammed Coşkun. 3 cilt. İstanbul: Mana Yayınları, 2017.
• Canan, İbrahim. Hz. Peygamber'in Sünnetinde Terbiye. Ankara: 1980.
• Cebeci, Suat. “Din Dilinin Mahiyeti ve Kavramsal Uzlaşı Sorunu”, Değerler Eğitimi Dergisi, 5/2, (2004):7-21.
• Cezâiri, Ebu Bekir Cabir. En KolayTefsir. Çev. Salih Uçan, 10 cilt. İstanbul: Mektup Yayınları,1995.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerif el-Hanefî. et-Tarifat. Kahire: Darü’l-Fadile, 2000.
• Çağrıcı, Mustafa. “Hasene”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: DİB Yayınları, 1997.
• Çağrıcı, Mustafa. “Emir bi’l-Ma’rûf Nehiy ani’l-Münker”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: DİB. Yayınları, 1995, 11/138-139.
• Çetin, Abdurrahman. Hitabet ve İrşad. Bursa: Emin Yayınları,2008.
• Çotuksöken, Betül. Kavramlara Felsefe ile Bakmak. İstanbul: İnsancıl Yayınları 1998.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-hadîs. 9 cilt. Kahire: Dârü İhyai’l-Kütübi’l-Arabî,1383.
• Ebussuud, Muhammed b. Mustafa el-İmadî. İrşâdu’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kur’âni’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dârü ihyai’t-türasi’l-Arabi, ty.
• Efendi, Konyalı Mehmed Vehbi. Hülâsatü’l-Beyân fî Tefsir’il-Kur’ân. 15 Cilt. İstanbul: Üçdal Neşriyat, ty.
• el-Mekkî, Ebû Tâlib Muhammed b. Alî b. Atıyye el-Acemî. el-Hidaye ilâ bulugi’n-nihaye fî ilmi meâni’l-Kur’ân ve tefsîrihi. 12cilt. yy.: Mecmuatü Buhusü’l-Kitabi ve’s-Sünne, 2008.
• Endelüsî, Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Ali. el-Bahru’l-muhît. Beyrut: Dârü’l-fikir, 1420.
• Esed, Muhammed. Tefsirü’l-Mesaj. İstanbul: İşaret Yayınları, 2002.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü'l-Luga. 15 Cilt. Beyrut: Dârü ihyai’t-türâsi’l-Arabi,2001.
• Güler, Zekeriya. “Tebliğin Mahiyeti ve Sınırları”, Kutlu Doğum 2003: İslam'ın Güncel Sunumu, (2006):11-18.
• Hacımüftüoğlu, Esra. “Kur’ȃn-ı Kerȋm’de İrşȃd Bağlamında “Mücadele” Kavramının İncelenmesi”, Muş Alparslan Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bi̇li̇mler Dergisi, 2/2, (Aralık 2014): 23-42.
• Hicazi, Muhammed Mahmud. Furkan Tefsiri. İstanbul: İlim Yayınları, 2004.
• Huvvârî, Hud b. Muhakkem. Tefsirü Kitabillahi’l-Aziz. Beyrut: Dârü garbi’l-İslam, 1990.
• İbn Ali, İbn Âdil Ebû Hafs Ömer. el-Lübâb fî ulûmi’l-Kitâb. 20 Cilt. Beyrut: 1998.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib. el-Muharrarü’l-vecîz, 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1422.
• İbn Acîbe, Ebü’l‐Abbâs Ahmed b. Muhammed. el-Bahru’l-medîd. Çev. Dilaver Selvi, 8 Cilt. İstanbul: Semerkant Yayınları, 2012.
• İbn Aşur, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr, 30 Cilt. Tunus: ed-dârü’t-Tunusiyye,1984.
• İbn Faris, Ebu’l-Huseyn Ahmed. Mu’cemu’l Mekâyis fi’l-Luğa. 2 Cilt. yy.: Dârü’l-fikir, 1979.
• İbn Kasım, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed Saîd b. ed-Dımaşkı. Mehasinü’t-Tevil, 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1418.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Thk. Mustafa Muhammed, Mustafa Fadl el- Acmavî, 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419.
• İbn Manzur, İbü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sadr,1414.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 4 Cilt. Beyrut:1987.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed Râğıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-Marife, 2005.
• Karaman, Hayreddin ve diğ. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2004.
• Kazancı‚ Ahmet Lütfi. “Hz. Muhammed’in Tebliğinin Kalıcı Olması”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/2, (1987):134.
• Kelbî, Ebü’l-Kasım Muhammed b. Ahmed, İbn Cüzey, et-Teshîl li ulûmi’t-tenzîl. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Erkam, 1416.
• Keyifli, Şükrü. “Cami Merkezli Hizmetlerde Din Dili”, Cunda Toplantıları I Din Dili Çalıştayı, (05-06 Mayıs 2018):35-53.
• Koç, Ahmet. Kur’ân’da İnsan ve Hz. Muhammed. İstanbul: Rağbet Yayınları,2002.
• Koç, Turan. Din Dili. İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi li-ahkâmi’l-Kurʾân. 20 Cilt. Beyrut: 1988.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kasım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. Letâifü’l-İşârât. 3 Cilt. Mısır: el-Heyeti’l-Mısriyye, ty.
• Kutluer, İlhan. “Hikmet”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları,1998, 17/503.
• Macit, N. Dünya Dil Sistemi ve Dini Söylem. Ankara: Sarkaç Yayınları, 2010.
• Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne. 10 Cilt. Beyrut: 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-Uyun. 6 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ty.
• Meragı, Ahmed Mustafa. Tefsirü’l-Meragı. 30 Cilt. Kahire: Şirketi Mektebe,1946.
• Mert, Musa. “Çocuklarla ve Gençlerle İletişimde Din Dili - Yeni Yaklaşımlar ve Öneriler”, Cunda Toplantıları I Din Dili Çalıştayı, (05-06 Mayıs 2018):175-193.
• Mevdûdî, Ebu Ala. Tefhîmü’l-Kur’ân. Çev. Muhammed Han Kayani ve diğ. 6 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları,1986.
• Nahcuvânî, Nimetullah b. Mahmûd. el-Fevâtihu’l-ilâhiyye ve’l-mefâtîhu’l-gaybiyye el-mûveddihatü li’l-kelimi’l-Ḳurʾâniyye ve’l-hikemi’l-furḳâniyye. Mısır: Dârü kitabî,1999.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Medarikü’t-tenzil ve hakaikü’t-Tevil. 3 cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye,1998.
• Önkal, Ahmet. Rasulullah’ın İslam’a Da’vet Metodu. Konya: Esra Yayıncılık, 1994.
• Özervarlı, M. Sait. Kelâm’da Yenilik Arayışları. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, 1998.
• Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer. et-Tefsîru'l-Kebir (Mefatihu'l•Gayb). Beyrut: Dârü'l-kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Rıza, Reşid Muhammed. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Hakîm (Tefsîru’l-Menâr). 12 Cilt. Beyrut 1999.
• Saka, Şevki, Kur’an-ı Kerim’in Davet Metodu. İstanbul: Seha Neşriyat, 1991.
• Sıddık Han, Ebu’t-Tayyib Muhammed. Fethu’l-Beyan fî Mekâsıdi’l Kurân. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-asriyye,1992.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed es-Sanânî el-Yemeni. Fethul Kadir: el-Cami beyne Fenneyir-Rivayeti ved-Dirayeti min İlmi’t-Tefsir. 6 cilt. Beyrut: Dârü İbn Kesir,1414.
• Şirbînî, Hatîb Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. es-Sirâcü’l-Münîr. 4 Cilt. Beyrut: 2004.
• Tabatabâî, Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî Tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Müessesetü’l-a’lemî, 1973. Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, 24 Cilt. Kahire: Dârü’l-hicr, 2001.
• Tabersî, Ebû Ali el-Fadl b. Hasen. Mecmau’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân. yy.: Dârü’l-marife, 1988.
• Tokat, Latif. “Dinin Sembolik Dili”, Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 1/6, (2009):75-98
• Tûsî, Ebû Cafer Muhammed. et-Tibyân. fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Mektebü’l-İlam,1409.
• Uçkan, Levent. “Dînî Eğitimde Etkili İletişim: Caminin “Câmi” Olabilmesi ve Din Dili, V. Ulusal Din Görevlileri Sempozyum Bildirileri (9-10-11 Mayıs 2014-Mardin): Toplumsal Barışa Katkısı Açısından Cami ve Din Görevlileri, (2015): 372-386.
• Uludağ, Süleyman. İslam’da İrşad. İstanbul: Marifet Yayınları, 2001.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur'ân Dili. 10 cilt. İstabul: Eser Neşriyat, 1979.
• Yıldırım, Celal. İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri. 13 cilt. İstanbul: Anadolu Yayınları,1986.
• Zebîdî, Ahmed b. Ahmed. Tecrid-i Sarih Tercemesi. Çev. Ahmet Naim, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı,1984.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşaf an hakaik gavâmidi’t-tenzil. 4 cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-Arabi, 1407.
• Zeydan, Abdulkerim. İslam Davetinin Esasları, Çev. Veli Ulutürk-Mehmet Karabulut, İstanbul: Risale Yayınları, 1988.
• Zürâi, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ed-Dımaşkî el-Hanbelî. Tefsirü’l-Kurâni’l-Kerim. 3 Cilt. Beyrut: Dârü Mektebeti Hilal, 1410.