TELEVİZYON DİZİLERİNDE AKTİVİTE TEORİSİ VE YAŞLILIKTA BİLGELİK BAĞLAMINDA YAŞLI TEMSİLİ: GÖNÜL DAĞI DİZİSİ CİRİTÇİ ABDULLAH ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 1, 47 - 63, 30.04.2024

Furkan Ulusal Hande Kırışık

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1392671

Öz

Modern çağda, televizyon-toplum ilişkisinde televizyonun belirleyici bir rolü bulunmaktadır. Bu durum temsil kavramının önemini ortaya koymaktadır. Medya, toplumsal algı ve davranışları yansıtan önemli bir araçtır. Ancak medyada yaşlı temsili olumsuz söylemler üzerinden şekillenmekte ve yaşlılar korunmaya muhtaç ve edilgen bireyler olarak kalıplaştırılmaktadır. Buna karşılık yaşlı temsilinin kötü-eksik-yetersiz temsilinin aksine olumlu yönlerine odaklanmanın yaşlanma algısını da olumlu anlamda etkileyeceği düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı aktivite teorisi ve yaşlılıkta bilgelik kavramı çerçevesinde televizyonda yaşlı temsilinin bir örneği olarak Gönül Dağı dizisinde yer alan Ciritçi Abdullah karakterini analiz etmektir. Bu bağlamda araştırma nitel desende yapılandırılmıştır. Araştırmanın analizinde nitel içerik analizi ve betimsel analiz teknikleri kullanılmıştır. Bulgular 2 ana temaya ve 3 alt temaya ayrılmıştır. Ana temalardan ilki aktivite teorisi bağlamında Ciritçi Abdullah örneğidir. Bu ana tema altında 3 alt tema bulunmaktadır. Bunlar (1) fiziksel aktivite (2) sosyal katılım ve sosyal destek (3) sosyal rol ve aile ilişkileri biçimindedir. İkinci ana tema ise yaşlılıkta bilgelik bağlamında Ciritçi Abdullah örneğidir. Sonuç olarak, literatürün aksine Ciritçi Abdullah karakterinin bilge, aktif, yardımsever, aile ilişkilerinin ve sosyal çevresinin güçlü olduğu ve yaşlı temsilinin olumlu olduğu bir rolde olduğu söylenebilir. Bu tür yaşlı temsillerinin medyada yaygınlaşması ve yaşlı temsili ile ilgili çalışmaların artırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

yaşlı birey, yaşlı yemsili, aktivite teorisi, yaşlılıkta bilgelik, nitel desen

REPRESENTATION OF THE ELDERLY IN THE CONTEXT OF ACTIVITY THEORY AND WISDOM IN OLD AGE IN TELEVISION SERIES: THE EXAMPLE OF GÖNÜL DAĞI SERIES CİRİTÇİ ABDULLAH

Öz

In the modern era, television plays a decisive role in the relationship between television and society. This situation underscores the importance of the concept of representation. Media is a significant tool that reflects societal perceptions and behaviors. However, in the media, the representation of the elderly is shaped through negative discourses, portraying the elderly as vulnerable and passive individuals. In contrast, focusing on the positive aspects of elderly representation, as opposed to the portrayal of bad, lacking, or insufficient aspects, is believed to positively influence the perception of aging. The purpose of this study is to analyze the character Ciritçi Abdullah in the television series "Gönül Dağı" as an example of elderly representation on television within the framework of activity theory and the concept of wisdom in old age. In this context, the research is structured in a qualitative design. Qualitative content analysis and descriptive analysis techniques were used in the analysis of the research. The findings are divided into 2 main themes and 3 sub-themes. The first main theme is the example of Ciritçi Abdullah in the context of activity theory, consisting of three sub-themes: (1) physical activity, (2) social participation and support, and (3) social roles and family relationships. The second main theme is the example of Ciritçi Abdullah in the context of wisdom in old age. In conclusion, contrary to the literature, it can be said that the character of Ciritçi Abdullah is portrayed as wise, active, helpful, with strong family relationships and a robust social environment, presenting a positive representation of aging. The widespread dissemination of such positive elderly representations in the media and an increase in studies related to elderly representation are recommended.

Anahtar Kelimeler

older adults, elderly represetation, activity theory, wisdom in old age, qualitative design

Kaynakça

• Akdemir, M. (2023). Türk televizyon dizilerinde kadına yönelik şiddetin kültürel inşası. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Ardahan, M. (2006). Sosyal destek ve hemşirelik. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 68-75.
• Ardelt, M. (2000). Antecedents and effects of wisdom in old age: A longitudinal perspective on aging well. Research on Aging, 22(4), 360-394.
• Ardelt, M. ve Oh, H. (2016). Theories of wisdom and aging. 12.11.2023 tarihinde https://digitalcommons.georgefox.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1025&context=sw_fac adresinden erişildi.
• Aslan, M. ve Hocaoğlu, Ç. (2017). Yaşlanma ve yaşlanma dönemiyle ilişkili psikiyatrik sorunlar. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(1), 53-62.
• Aydoğan, H. (2021). Yaşlıların sosyal reklamlar aracılığıyla temsili-6 ülke karşılaştırması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 26(1), 21-44. https://doi.org/10.20296/tsadergisi.807396
• Aytaç, O. (2021). Sinemada yaşlılık temsillerine karşılaştırmalı bir bakış. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 4(4), 40-50.
• Beğer, T. ve Yavuzer, H. (2012). Yaşlılık ve yaşlılık epidemiyolojisi. Klinik gelişim, 25(3), 1-3.
• Çifçili, S. (2012). Aktif yaşlanma: fiziksel boyut. The Journal of Turkish Family Physician, 3(1), 6-12.
• Dabak Özdemir, B. ve Yıldıran Önk, Ü. (2020). Yerli çocuk çizgi filmlerinde ideolojik bir söylem olarak yaşlılık: TRT Çocuk örneği. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, (36), 161-185.
• Demirel, Y., & Yücel, M. (2017). Sosyal destek ve psikolojik güçlendirmenin duygusal tükenmişlik üzerine etkisi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 310-321.
• Durdubaş, K. (2022). Televizyon reklamlarında yaşlı temsillerinin yaşlılık algısına etkisi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 11(1), 60-76.
• Dünya Sağlık Örgütü DSÖ (2001). Men, ageing and health: achieving health across the life span (No. WHO/NMH/NPH/01.2). World Health Organization.
• Dünya Sağlık Örgütü DSÖ (2002). Active ageing- a policy framework, https://apps.who.int/iris/handle/10665/67215 adresinden alındı. Erişim tarihi: 12.11.2023.
• Ergün Takan, D. (2021). Sinemada “farklı” bir yaşlılık temsili: The Leisure Seeker. Elektronik Cumhuriyet İletişim Dergisi, 3(1), 27-56.
• Erjem, Y. ve Çağlayandereli, M. (2006). Televizyon ve gençlik: yerli dizilerin gençlerin model alma davranışı üzerindeki etkisi. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 15-30.
• Ertaylan, A. (2016). 1990 sonrası Türkiye sinemasında yaşlılık temsilleri. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 6(1), 1-20.
• Gönüllü, C. (2022). Aktivite kuramı çerçevesinde yaşlıların eğitimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (56), 26-35.
• Gül, H. (2022). Modernleşme sürecinde yaşlılık sorunlarına ilişkin sosyolojik bir değerlendirme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(2), 928-943.
• Kasımoğlu, S. (2022). Yaşlı bilge adam arketipinin bir örneği olarak Tûtî. Gazi Türkiyat, (31), 53-61.
• Kılınç, Ö. ve Uztuğ, F. (2016). Televizyon dizilerinde yaşlılığın temsili. İstanbul University Journal of Sociology, 36(2), 477-506.
• Korkmaz Yaylagül, N. ve Bulut, S. (2023). Neoliberalizm, pandemi ve yaş ayrımcılığı: medya söylemi. Community & Physician/Toplum ve Hekim, 38(4).
• Korkmaz Yaylagül, N. (2017). Sosyal antropoloji ve yaşlılık. İ. Tufan ve M. Durak, (Ed.). Gerontoloji içinde (165-180). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kuruoğlu, H. ve Salman, S. (2017). Medyada yaşlılık ve Türk sinemasında yaşlılık temsili. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2(3), 1-23.
• Sallan Gül, S. ve Kâhya Nizam, Ö. (2021). Sosyal bilimlerde içerik ve söylem analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 181-198. https://doi.org/10.30794/pausbed.803182
• Salman, S. (2018). Medyada yaşlı beden temsili: son koşu filmi örneği. H. Kuruoğlu ve K. Töre Özsel (Ed.). Medya ve Beden (344). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Smith, J. ve Baltes, P. B. (1990). Wisdom-related knowledge: Age/cohort differences in response to life-planning problems. Developmental psychology, 26(3), 494.
• Smith, M. C. (2012). The relationships among cognitive, spiri¬tual, and wisdom development in adultst. Yayınlanmamış doktora tezi, Cleveland State University, Ohio.
• Şakı Aydın, O. (2022). Reklamlarda yaş ayrımcılığı: özel gün reklamlarında yaşlılığın temsili üzerine göstergebilimsel bir inceleme. Uluslararası Halkla İlişkiler ve Reklam Çalışmaları Dergisi, 5(1), 9-29.
• Tufan, İ. (2001). Yaşlanan dünyada bir delikanlı: Türkiye. Toplum ve Sosyal Hizmet, 12(3), 27-49.
• Tufan, İ. (b.t.). Gerontolojiye giriş.
• Tufan, İ. (2014). Türkiye’de Yaşlılığın Yapısal Değişimi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, s. 17.
• Tufan, İ. (2016). Antik Çağdan Günümüze Yaşlılık ve Yaşlanma. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tufan, İ. (2020). Gerontolojiye Hazırlık Perspektifler, Teoriler, Yöntemler Üzerine Ön Bilgi. Ankara: Nobel Yayınları, s. 18-50.
• Tufan, İ., Oktuğ Zengin, M. ve Köse, M.T. (2017). Sosyal gerontoloji. İ. Tufan ve M. Durak, (Ed.). Gerontoloji içinde (73-88). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Türkan, M. ve Sezer, S. (2017). Yaşlı yoksulluğunun yarattığı sosyal ve psikolojik sorunlar: Muğla örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 35-57.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). İstatistiklerle yaşlılar, 2021. (2022). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636 adresinden alındı. Erişim tarihi: 09. 11. 2023
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). İstatistiklerle yaşlılar, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636.
• Üçok, A. (2018). Yaşlılıkta aktivite kuramı ile yaşamdan kopma kuramının karşılaştırılması. Journal of International Social Research, 11(56).
• Ülker, Y. (2021). Değişen yaşlılık kavramının reklamlara yansıması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 404-418.
• Yasa, F. (2021). Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında yaşlılığın temsili: televizyon reklamları üzerine bir araştırma. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, (38), 222-241. https://doi.org/10.17829/turcom.930934
• Yazıcı, S., (2014). Gerontoloji ve gelişim süreci. N. Korkmaz ve S. Yazıcı, (Ed.), Küreselleşme ve yaşlılık eleştirel gerontolojiye giriş içinde (s. 21-38). Ütopya Yayınevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, F. ve Abukan, B. (2015). Yaşlılıkta bilgelik konusunda bir derleme. Türk Psikoloji Yazıları, 18(35), 1.
• Yoğurtçu, G. (2019). Yaşlılık olgusu ve yaşlılığın medyada temsili: Türkiye, Rusya ve Kırgızistan gazeteleri örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(3), 1049-1066.
• Zavalsız, Y. S. ve Dağcı, Y. S. (2019). Televizyon dizilerinin toplum üzerindeki etkisi (Karabük örneği). Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 19(1), 185-201. https://doi.org/10.30627/cuilah.549553