Ortopedik Engelli Bireylerin Camideki Din Hizmetlerinde ve Erişimde Yaşadıkları Sorunlara Yönelik Görüşleri

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 46, 257 - 285, 25.12.2023

Rahime Çelik

https://doi.org/10.34234/ded.1282566

Öz

Engelli bireyler günlük yaşantılarında fiziksel ve duygusal olarak birçok problemle karşılaşmaktadır. Fiziksel engellerle daha çok karşılaşan ortopedik engelliler, toplum yaşamında birçok hizmete ulaşmakta zorluk yaşamaktadırlar. Engellilerin gündelik ihtiyaçlarının yanında faydalanmak istedikleri hizmetlerden biri de camilerdeki din hizmetleridir. Bu çalışmada ortopedik engelli bireylerin camiye ve camide verilen din hizmetlerine erişimde yaşadıkları sorunlara yönelik görüşleri tespit edilmeye çalışılmış, engelli gözüyle cami hakkındaki değerlendirmeleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın amacına uygun ve tutarlı biçimde gerçekleşmesine rehberlik etmesi için nitel desen tercih edilmiştir. Çalışmada kolay ulaşılabilir durum örneklemesi kullanılmıştır. Bu araştırmada, verilerin toplanması için yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırmaya başlamadan önce literatür araştırması yapılmış, literatür araştırması sonucu açık uçlu sorular yazılmıştır. Çalışmada durum çalışması deseni türlerinden bütüncül tek durum deseni ve kolay ulaşılabilir durum örneklemesi kullanılmıştır. Araştırmacı, engelli bireylere ulaşmak için Elazığ İl’inde bulunan engelli dernekleri ile irtibata geçmiş ve bu derneklere mensup olan üyelerle görüşme yapmıştır. Bu görüşmeler sonunda araştırmanın çalışma grubu, ortopedik engelli olan 10 yetişkin bireyle oluşturulmuştur. Katılımcılarla yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen verilerin analizinde NVIVO 8 programı kullanılmıştır. Veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Elde edilen verilerin analizi sonucu engelli bireylerin cami hizmetleri ve erişim alanında karşılaştıkları sorunlara yönelik görüşler ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak engelli bireylerin camiye daha kolay erişimi için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Ortopedik Engelli, Cami Din Hizmeti, Din Eğitimi, Engelli, Erişim

Orthopedically Disabled Individuals’ Views on Challenges in Religious Services and Mosque Accessibility

Öz

People with physical disabilities, especially those with orthopedic challenges, often grapple with a range of physical and emotional hurdles in their day-to-day experiences. This group encounters obstacles in accessing various social services, adding an extra layer of difficulty to their lives. One of the services that disabled people want to benefit from, in addition to their daily needs, is religious services in mosques. This study aims to explore the perspectives of individuals with orthopedic disabilities regarding the challenges they face in accessing mosques and the religious services offered within them. Additionally, the research seeks to gather evaluations regarding mosques from a disabled person’s. The research was designed with a qualitative approach to ensure alignment with its purpose and maintain consistency throughout the study. Convenient case sampling, allowing for easy accessibility, was employed in the research methodology.
In this research, structured interview technique was used to collect data. Prior to commencing the research, a thorough literature review was conducted, leading to the formulation of open-ended questions. The study employed a holistic single case design and easily accessible case sampling, both categorized under case study designs. To engage with individuals with disabilities, the researcher reached out to disabled associations in Elazığ Province and conducted interviews with their members. Following these interviews, the research group was established, consisting of 10 adults with orthopedic disabilities. The data collected from participant interviews were analyzed using the NVIVO 8 program, employing content analysis. The analysis revealed insights into the challenges faced by disabled individuals in the realm of mosque services and accessibility. Consequently, the study put forth recommendations to facilitate easier access to mosques for individuals with disabilities.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Disability, Physical Disability, Mosque Religious Service, Access

Kaynakça

• 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu, Pub. L. No. KaR.G. NO : 18059 Kanun, Kanun NO : 2828 (1983). https://www.turkhukuksitesi.com/serh.php?did=5123#:~:text=Madde%201%20%2D%20Bu%20Kanunun%20amac%C4%B1,ait%20esas%20ve%20usulleri%20d%C3%B
• Alemdar, D. K., Yılmaz, G., & Günaydın, N. (2023). The spiritual and religious coping of mothers with disabled children in Turkey: Correlation between stress coping styles and self-efficacy. Journal of religion and health, 62(2), 888-905.
• Aytaçlı, B. (2012). Durum Çalışmasına Ayrıntılı Bir Bakış. Eğitim Bilimleri Dergisi, 9.
• Ayten, A. (2015). Din, Erdem ve Sağlık. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Başkonak, M. (2016). “Erişilebilirlik ve Ulaşılabilirlik Uygulamaları İle Cami Mimarisine Yeni bir Bakış: Engelsiz Cami Örneği”, Çağımızda Cami Mimarisinde Arayışlar Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss. 607-661). Giresun: Giresun Üniversitesi İslami İlimler Fakultesi Yayınları.
• Başkonak, M. (2016). Engelli gençlerin din eğitiminde camilerin, kur’an kurslarının ve din görevlilerinin yeri ve önemi. İçinde A. İnce (Ed.), VI. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu (ss. 454-456). Konya Büyük Şehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Başkonak, M. (2019). Türkiye’de işitme engellilerin din eğitimi (1. baskı). Eğitim Yayınevi.
• Bayram, Z. Y., & Çoban, E. (2022). Ortopedik Engelliler İçin Erişebilirlik: Trabzon Ortahisar Örneği. İdealkent, 13(36), Article 36. https://doi.org/10.31198/idealkent.1078252
• Burcu, E. (2011). Türkiye’deki Engelli Bireylere İlişkin Kültürel Tanımlamalar: Ankara Örneği. Hacetepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi.18.
• Carter, E. W. (2023). Spirituality, disability, and quality of life. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities.
• Certel, H. (2005). Din psikolojisi açısından engelliler ve din. Tabula Rasa-Felsefe&Teoloji, 13.
• Çağlar, S. (2009). Engellilerin erişebilirlik hakkı ve türkiye’de erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi.58.
• Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2011). Dünya Engellilik Raporu.
• Demir, A., & Efe, A. (2020). Engelli bireylerin sosyal medya kullanmaları üzerine bir araştırma (1. bs). Hiper Yayın. Emerson, E., Madden, R., Graham, H., Llewellyn, G., Hatton, C., & Robertson, J. (2011). The health of disabled people and the social determinants of health. Public Health, 125(3), 145-147. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2010.11.003 Erlandson, D. A., Harris, E. L., Skipper, B. L. & Allen, S. T. (1993). Doing naturalistic inquiry: A guide to methods. Sage.
• Genç, Y. (2015). Engellilerin sosyal sorunları ve beklentileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 0(35/2). https://doi.org/10.21560/spcd.77043
• Hepkul, A. (2002). Bir sosyal bilim araştırma yöntemi olarak içerik analizi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), Article 1.
• İmamoğlu, F., & Ferşadoğlu, S. (2013). Psychological analysis of religious attitudes and behaviors in adolescents. Bingol University Journal of Theology Faculty, 1, 19–40.
• Kaldık, B. (2022a). The Basic Expectations of Individuals with Visual and Orthopedic Disabilities from Public Institutions and the Social Structure within the Scope of the Problems they Experience. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. https://doi.org/10.21550/sosbilder.1080003
• Kaldık, B. (2022b). Görme ve ortopedik engelli bireylerin deneyimledikleri sorunlar çerçevesinde kamu kurumlarından ve toplumsal yapıdan temel beklentileri . Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi , 23 (43) , 975-1031 . DOI: 10.21550/sosbilder.1080003
• Krahn, G. L., Robinson, A., Murray, A. J., Havercamp, S. M., Havercamp, S., Andridge, R., Arnold, L. E., Barnhill, J., Bodle, S., Boerner, E., Bonardi, A., Bourne, M. L., Brown, C., Buck, A., Burkett, S., Chapman, R., Cobranchi, C., Cole, C., Davies, D., … Witwer, A. (2021). It’s time to reconsider how we define health: Perspective from disability and chronic condition. Disability and Health Journal, 14(4), 101129. https://doi.org/10.1016/j.dhjo.2021.101129
• Kavas, E., & Kavas, N. (2015). Determining the moral support perception of doctors, midwives, and nurses regarding the need for spiritual care in patients: Denizli sample. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature, and History of Turkish or Turkic, 10/14, 449–460. https:// doi.org/10.7827/Turkish- Studies
• Kula, M. N. (2005). Bedensel engellilik ve dini başa çıkma. Değerler Eğitim Merkezi.
• Kula, M.N.(2004). “Engellilere verilecek tebliğ ve irşad hizmeti”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4(1),17-45.
• Mengü, E. (2018). Engelli İstihdamına Engelli Bakışı: Sosyolojik Açıdan Değerlendirme. İçinde S. Arıkan & E. Ayyıldız (Ed.), Engelli Bireylerin Destekli İstihdamı. Akademik Kitaplar.
• Musayev, İ. (2016). Engelli Bireylerin Din ve Değerler Eğitimi. C Planı Yayınları. Orhan, S., ve Özkan, E. (2020). Engelli Kadın Olmak. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1-19. https://doi.org/10.32709/akusosbil.524633
• Öz, Ş. (2013). “Engelli” Din Eğitiminden “Özürsüz” Din Eğitimi Modelliğine: “Ötekileştirilen” Özürlülerin Din Eğitiminde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Hikmet Yurdu, 11, 75-89.
• Özay, H. (2012). İslâm hukuku açısından bedensel engellilik (1. baskı). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Pekcan, B.(2022). Ortopedik Engelli Bireye Sahip Ebeveynlerin Din Eğitimi İhtiyaçlarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tez.
• T. C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, & Müdürlüğü, (2013). Erişilebilirlik. Geliş tarihi 10 Nisan 2023, gönderen http://www.aile.gov.tr/eyhgm/sayfalar/hizli-erisim-erisilebilirlik/
• Tezcan, M. (2007). Kuran’ın bedensel engeliliere yaklaşımı. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, 137-186.
• Tınar, Y. (2018). Engellilere Yönelik Kamu Hizmetlerinin Sunumu: Karşılaştırmalı Bir Deneme (1. bs). Hiper Yayın.
• Topaloğlu Ören, E. D. , Dereli, F. ve Yıldırım Sarı, H. (2021). Engelli Bireylerin Sağlık Hizmetine ve Bakıma Erişimi ile İlgili Yaşadıkları Sorunlar . İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6 (3) , 185-192 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ikcusbfd/issue/65176/975068
• Tough, H., Siegrist, J., & Fekete, C. (2017). Social relationships, mental health and wellbeing in physical disability: A systematic review. BMC Public Health, 17(1), 414. https://doi.org/10.1186/s12889-017-4308-6
• Turanalp, M. F. (2018). Ortopedik Engellilerde Din Eğitimi. İçinde S. Özdemir & M. Başkonak (Ed.), Özel eğitimde din eğitimi: El kitabı (1. baskı). Grafiker.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2013). 2011 Nüfus ve Konut Araştırması. (Yayın No: 4030). Ankara.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, S. D. (2022). Ortopedik Engelli Bireylerin COVID-19 ve Afet Deneyimleri Üzerine Fenomonolojik Bir Araştırma. Resilience, 6(1), Article 1. https://doi.org/10.32569/resilience.1025544
• Yılmaz, G. (2019). Spiritual orientation, meaning in life, life satisfaction, and well-being in mothers with disabled children. Journal of Religion and Health, 58, 2251–2262. https://doi.org/10.1007/ s10943-019-00925-
• Yücel, M., ve Bulut, R. (2020). Bedensel Engellilerin Din Hizmetlerine Erişimlerinde Yaşadığı Sorunlar: Alaşehir Örneği. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi, 4(1), Article 1.
• Zinnbauer, B. J., & Pargament, K. I. (2013). Religiosity and spirituality (Trans. Sevdenur Düzgüner). In Paloutzian, R. F., & Park, C. L. (Eds.), Psychology of religion and spirituality (pp. 61–102). Phoenix Publishing House.