Ortaokul Öğrencilerinin Algıladıkları Öğretmen Tutumları ve Saygı Değerinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi ve Aralarındaki İlişki

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 46, 319 - 346, 25.12.2023

Nurcan Özcan Yusuf Keskin Şener Doğan

https://doi.org/10.34234/ded.1285958

Öz

Bu araştırma, ortaokul öğrencilerinin algıladıkları öğretmen tutumlarının ve sahip oldukları saygı değerinin ne düzeyde olduğunu, aralarında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığını, cinsiyet ve sınıf seviyesi değişkenlerine göre anlamlı derecede farklılaşmanın olup olmadığını incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada nicel araştırma desenlerinden genel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıf seviyelerinde okuyan 359 öğrenci oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak “Öğretmen Tutumları Öğrenci Formu” ve “Saygılı Olma Eğilimi Ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen veriler araştırmanın amacı ve soruları doğrultusunda istatistiksel işlemlere tabi tutularak çözümlenmiştir. Analizler sonucunda; ortaokul öğrencilerinin algıladıkları demokratik, otoriter ve serbest öğretmen tutum düzeylerine göre saygılı olma eğilimine daha çok sahip oldukları görülmüştür. Öğretmen tutumlarını daha çok demokratik tutum olarak algıladıkları ve algıladıkları öğretmen tutumları ile saygılı olma eğilimleri arasında anlamlı ilişki olduğu görülmüştür. Öğrencilerin, demokratik öğretmen tutumuna ilişkin algıları artıkça saygılı olma eğilimleri artmıştır. Kız öğrencilerde demokratik öğretmen tutumu algı düzeyi ve saygılı olma eğilim düzeyi erkek öğrencilere göre daha yüksektir. Algılanan otoriter tutum, serbest tutum ve toplam öğretmen tutum düzeyleri ise erkek öğrencilerde daha yüksektir. Ayrıca öğrencilerin sınıf seviyeleri ile algıladıkları öğretmen tutumlarının alt boyutları, toplam öğretmen tutumları ve saygı değerleri arasında anlamlı düzeyde farklılaşma olduğu görülmüştür. Öğrencilerin algıladıkları demokratik öğretmen tutumu 5. sınıf öğrencilerinde, otoriter ve serbest öğretmen tutumu 8. sınıf öğrencilerinde, toplam öğretmen tutumu ve saygı değeri düzeyi 5. sınıf öğrencilerinde diğer sınıf seviyelerine göre daha yüksektir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen Tutumu, Değerler Eğitimi, Saygı, Öğrenci, Sosyal Bilgiler

Examination of Teacher Attitudes and Value of Respect Perceived by Secondary School Students According to Different Variables and the Relationship Between Them

Öz

This research investigates the teacher attitudes perceived by secondary school students and the level of value of respect they have. It was carried out to examine the level at which the study was conducted, whether there was a significant relationship between them, and whether there was a significant difference according to gender and grade level variables. The study is a quantitative research and conducted through general screening model. The study group of the research consists of 359 students studying at the fifth, sixth, seventh and eighth grade levels of secondary school. "Teacher Attitudes Student Form" and "Inclination for Respect Scale" were used as data collection tools. The data obtained was analyzed by subjecting it to statistical procedures in line with the purpose and questions of the research. As a result of the analysis, it has been observed that secondary school students have more tendency to be respectful according to their perceived democratic, authoritarian and liberal teacher attitude levels. It was observed that they perceived teacher attitudes as more democratic attitudes and that there was a significant relationship between their perceived teacher attitudes and their tendency to be respectful. As the students' perceptions of democratic teacher attitudes increased, their tendency to be respectful increased. The perception level of democratic teacher attitude and the tendency to be respectful are higher in female students than in male students. Perceived authoritarian attitude, liberal attitude and total teacher attitude levels are higher in male students. In addition, it was observed that there was a significant difference between the students' grade levels and the sub-dimensions of teacher attitudes they perceived, total teacher attitudes and respect values. It was observed that the democratic teacher attitude perceived by the students was higher in 5th grade students, the authoritarian and liberal teacher attitude was higher in 8th grade students, and the total teacher attitude and respect value level was higher in 5th grade students compared to other grade levels.

Anahtar Kelimeler

Teacher Attitude, Values Education, Respect, Student, Social Studies

Kaynakça

• Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 607-622
• Altan, M. Z. (2011). Çoklu zeka kuramı ve değerler eğitimi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(1), 1-55.
• Aydın, B. (2005). Çocuk ve ergen psikolojisi. Nobel Basım.
• Aydın, A. (2010). Sınıf yönetimi (11. Baskı). Pegem A Yayıncılık.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thoughts and action: A social cognitive theory. Prentice-Hall, Inc. Başcı, Z. (2012). Beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Erzurum örneği) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Baysal, N. (2013). Ortaokul sosyal bilgiler derslerinde değerler eğitimi uygulamalarının öğretmenler yönüyle değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Niğde Üniversitesi.
• Beldağ, A. (2012). İlköğretim yedinci sınıf sosyal bilgiler dersindeki değerlerin kazanılma düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Erzurum ili örneği). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk üniversitesi.
• Büyükkaragöz, S. S. (1995). Yükseköğretim programları ve demokratik tutumlar. Türk Demokrasi Vakfı Yayınları.
• Çakıroğlu, A. E. (2013). Değerler eğitiminde korku kültürünün etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Çengelci, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin gerçekleştirilmesine ilişkin bir durum çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Demir, M. K. (2003). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin gösterdikleri demokratik davranışlara ilişkin öğrenci görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Dewey, J. (2008). Okul ve toplum eğitim klasikleri dizisi-1 (H. A. Başman, Çev.). Pegem Academi.
• Dökmen, Ü. (2005). İletişim çatışmaları ve empati. Sistem Yayıncılık.
• Erjem, Y. ve Çağlayandereli, M. (2006). Televizyon ve gençlik: Yerli dizilerin gençlerin model alma davranışı üzerindeki etkisi. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 15-30.
• Erkuş, A. (2005). Bilimsel araştırma sarmalı. Seçkin Yayıncılık.
• Gardner, H. (2006). Five minds for the future. Harvard Business School Press.
• Goleman, Daniel. (1998). Duygusal zeka neden IO’ den daha önemlidir? Varlık Yayınları.
• Göksu, T. (2007). Sosyal psikoloji. Seçkin Yayıncılık.
• Gül, S. K. ve Güneş, İ. D. (2009). Ergenlik dönemi sorunları ve şiddet. Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 79-1001.
• Hoşgörür, V. (2006). İletişim. Z. Kaya (Ed.), Sınıf yönetimi (6. Baskı). Pegem Akademi.
• İnel, Y. ve Urhan, E. (2018). Model analizi etkinliği: ortaokul öğrencileri hangi değerleri kimden öğreniyor? Gelecek Vizyonlar Dergisi̇, 2(1), 44-50. 10.29345
• Kant, I. (2009). Eğitim üzerine ruhun eğitimi-ahlakî eğitim-pratik eğitim (A. Aydoğan, Çev.). Say Yayıncılık.
• Karakaya, İ. (2007). Yükseköğretime öğrenci seçme sınavının yordama geçerliği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Kaya, Z. (2006). Olumlu öğrenme ortamı oluşturma, Sınıf yönetimi. Pegem Akademi.
• Kıral, E. (2018). Kayıp giden bir değer: Saygı. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 4-10.
• Köknel, Ö. (1996). Hoşgörünün ruhsal-toplumsal temelleri. O. Bekir (Ed.), Hoşgörü ve eğitim. Türk Eğitim Derneği Yayınları.
• Maden, K. (2017). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi öğretim programında saygı değerinin yeri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Güçlü yarınlar için 2023 eğitim vizyonu. http://2023 vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2019a). Değerler eğitimi yönergesi. http://mebk12.meb.gov.tr/ meb_iys_dosyalar/34/39/749197/dosyalar/2015_02/09093609_degerleregitimi.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2019b). Milli Eğitim Temel Kanunu. https://www.mevzuat.gov .tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf
• Özgüven, İ. E. (1994). Psikolojik testler. Yeni Doğuş Matbaası.
• Öztürk, B. (2011). Sınıfta istenmeyen davranışların önlenmesi ve giderilmesi. E. Karip (Ed.), Sınıf yönetimi içinde (s. 149-191). Pegem Akademi.
• Sarmusak, D. (2011). İlköğretim öğrencilerinin empatik eğilimleri ve algıladıkları öğretmen tutumlarının öğrencilerin ahlaki değer yargılarına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Şahin, H. (2011). Okulda kişiler arası ilişkiler ve iletişim. A. Kaya (Ed.), Kişilerarası ilişkiler ve etkili iletişim (2. Baskı). Pegem Akademi.
• Tekin, M., Yıldız, M., Lök, S. ve Taşğın, Ö. (2009). Beden eğitimi ve spor yüksekokulunda öğrenim gören öğretmen adaylarının çeşitli değişkenlere göre demokratik tutum düzeylerinin incelenmesi. Niğde Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(3), 204-224.
• Tezcan, M. (1985). Eğitimcilerin gençlere ilişkin olumlu ve olumsuz tutumları. A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8(1-2), 113.
• Thornberg, R. ve Oğuz, E. (2013). Teachers’ views on values education: A qualitative study in Sweden and Turkey. International Journal of Educational Research, 59, 49-56.
• Turan, C. ve Arslan, S. (2016). İlkokul öğrencilerinde evrensel ve insani değerlerin kazandırılma sürecinin, sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports ve Science Education, 5(1), 26-41.
• Türk Dil Kurumu. (2009). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2018). Güncel Türkçe sözlük. http://www.tdksozluk.com/
• Yapıcı, M. (2007). Öğretmen tutumları ve yansımalar. Üniversite ve Toplum Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 7(3). http://docplayer.biz.tr/30835342-Ogretmenalgılari-ve-yansimalar-mehmet-yapici.html
• Yiğittir, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4. ve 5. sınıf değerlerinin kazanılma düzeyi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.