LÜBNAN CUMHURBAŞKANI BİŞARA EL-HURİ’NİN TÜRKİYE ZİYARETİ (19-28 HAZİRAN 1946)

Yıl 2024, Sayı: 35, 105 - 122, 29.02.2024

Muharrem Turp

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1351603

Öz

Birinci Dünya Savaşı sonrasında Orta Doğu’da emperyalist devletlerin mandası altında pek çok devlet ortaya çıkmıştır. Türkiye’nin Orta Doğu devletleriyle ilişkilerini mandacı devletlerle olan ilişkileri ve bu devletlerle imzaladığı anlaşmalar şekillendirmek zorunda kalmıştır. Fransa’nın mandası altında bulunan Lübnan ile ilişkiler de bu devletin bağımsız olmasından önce Fransa ile yapılan anlaşmalara göre şekillenmiştir. Lübnan’ın bağımsızlığı 1943 yılında Fransa tarafından tanınmış ve 1946 yılında Fransa, Lübnan’ı tamamen terk etmiştir. Türkiye de 7 Mart 1946 tarihinde Lübnan’ı tanıdığını Lübnan Hükümetine bildirmiştir. Bu kararın alınması sonrasında Lübnan Cumhurbaşkanı Bişara El-Huri, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından Türkiye’ye davet edilmiştir. El-Huri ve beraberindeki heyet başta İsmet İnönü olmak üzere pek çok devlet görevlisiyle görüşmeler gerçekleştirmiştir. Çalışmada Bişara El-Huri ve beraberindeki heyetin Ankara ve İstanbul’da gerçekleştiği ziyaretler, devlet görevlileri ile temasları ve basının ziyarete olan yaklaşımı arşiv belgeleri, ulusal basın, telif ve tetkik eserler ışığında incelenmiştir. Ziyaret sonrası süreç incelendiğinde görülmüştür ki ziyaret sırasında verilen olumlu mesajların ziyaret sonrası ikili ilişkiler açısından bir etkisi olmamıştır. Üstelik Demokrat Parti döneminde cumhurbaşkanı ve başbakan düzeyinde Lübnan’a ziyaretler de gerçekleştirilmiş ancak Türkiye’nin diğer Arap devletleriyle olan ilişkileri Lübnan’ın Türkiye ile ilişkilerini geliştirmesini engellemiştir.

Anahtar Kelimeler

Bişar El-Huri, İsmet İnönü, Sadi El-Munla, Lübnan, Türkiye

Kaynakça

• Attié, C. (2004). Struggle in the levant, lebanon in the 1950s. I.B.Tauris Publishers.
• Bağcıoğlu, A. (2006). Orta doğu siyasi tarihinde dürzîler. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Buzpınar, Ş. T. (2003). Lübnan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 27, 248-254.
• Büyük misafirimizin ankaradaki ziyaretleri. (1946, 22 Haziran). Cumhuriyet, s.1,3.
• Çelik, M. (2015). Lübnan’da milliyetçiliğin fikri temelleri ve oluşumu, The Journal of Academic Science Strudies, (35), 439-450. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2868
• Çiyan, H. Y. (2007). Manda himayesinden sonra lübnan ve türkiye lübnan ilişkileri. (YÖK Tez Merkezi, Doktora). Fırat Üniversitesi.
• Dağ, A. Em. (2023). İnönü dönemi türkiye-ortadoğu ilişkileri (1939-1950), International Journal of Economics, Politics, Humanities&Social Sciences, 6 (1), 39-63.
• Doğrul, Ö. R. (1946, 17 Haziran). Lübnan cumhur başkanının beklenen ziyareti münasebetile, Cumhuriyet, s.2.
• Doğrul, Ö. R. (1946, 20 Haziran). Lübnan başkanının ziyareti münasebetile. Cumhuriyet, s.3.
• Dost lübnan cumhurbaşkanı istanbul’da. (1946, 25 Haziran). Vakit, s.1,3.
• Ekselâns Huri İstanbul’a Gitti. (1946, 24 Haziran). Ulus, s.1,3.
• Faruki, K. A. (1974). The national covenant of lebanın: its genesis. Pakistan Horizon, 27 (3), 19-31.
• Güdül, S. (2018). Lübnan iç savaşı’nda filistinli örgütlerin rolü, Turkish Studies, 13 (22), s. 251-269. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14008
• Hariciye vekaleti yıllığı, 1959.
• Kardahji, N. C. (2015). A deal with the devil: the political economy of lebanon, 1943-1975. University of California
• Lübnan başbakanı ekselâns sadi el mounla. (1946, 20 Haziran). Ulus, s.1.
• Lübnan cumhur reisi dün törenle karşılandı. (1946, 21 Haziran). Ulus, s.1,3.
• Lübnan cumhur reisi yarın geliyor. (1946, 19 Haziran). Cumhuriyet, s.1,3.
• Lübnan cumhurbaşkanı beyruta döndü. (1946, 30 Haziran). Vakit, s.1.
• Lübnan cumhurbaşkanı bu sabah ankaraya varıyor. (1946, 20 Haziran). Cumhuriyet, s.1,3.
• Lübnan cumhurbaşkanı ekselâns beşara El-Huri. (1946, 20 Haziran). Ulus, s.1.
• Lübnan cumhurbaşkanı ve başbakanının hal tercümeleri. (1946, 21 Haziran). Vakit, s.1,3.
• Lübnan cumhuriyeti hükümetiyle, lozan antlaşmasının 34üncü maddesinde bahis konusu olan optanlar için iki yıllık yeni bir opsiyon süresi tâyin edilmesine ve lübnan’daki türk mallariyle türkiye’deki lübnanlı malları durumunu kesin olarak düzenlemek üzere görüşmelere başlanmasına ve bir sözleşme yapılmasına dair kanun. (1948, 7 Şubat), T.C. Resmî Gazete, s.13577-13578.
• Lübnan heyeti hareket ediyor. (1946, 27 Haziran). Ulus, s.1,3.
• Lübnanlı aziz misafirimiz bugün şehrimize geliyor. (1946, 24 Haziran). Cumhuriyet, s.1,3.
• Lübnanlı misafirler bugün şehrimizden ayrılıyorlar. (1946, 27 Haziran). Vakit, 1,7.
• Lübnanlı misafirler gittiler. (1946, 28 Haziran). Cumhuriyet, s.1.
• Lübnanlı misafirler. (1946, 26 Haziran), Cumhuriyet, s.1.
• Lübnanlı misafirlerimiz adanadan geçtiler. (1946, 29 Haziran). Vakit, s.1.
• Lübnanlı misafirlerin dünkü ziyaretleri. (1946, 27 Haziran), Cumhuriyet, s.1,3.
• Mcgowan, A. S. (1989). Historical setting. In Collelo, T. (Eds). Area hanbook series, lebanon, a country study, https://www.loc.gov/resource/frdcstdy.lebanoncountryst00coll/?st=gallery (Erişim tarihi: 25 Ekim 2023).
• Milli şefimiz ankara garında dost ve kardeş lübnan’ın devlet başkanını uğurluyor. (1946, 24 Haziran). Ulus, s.1.
• Misafirlerimiz şerefine dün gece bir ziyafet verildi. (1946, 21 Haziran). Ulus, s.1,4.
• Muhterem misafirlerimiz bu akşam ankara’dan ayrılıyor. (1946, 23 Haziran). Akşam, s.1.
• Suriye ve lübnan’ın tanınması. (1946, 9 Mart 1946). Cumhuriyet, s.1.
• Suriye, Lübnan ve Türkiye. (1946, 8 Mart). Cumhuriyet, s.1,3.
• Şahin, M. (2010). Türkiye’nin orta doğu politikası: süreklilik ve değişim, Akademik Orta Doğu, 4 (8), 9-22.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.10.0.0/200.371.18. Dosya Ek: 239, 10.07.1946.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, TDA, 571/35679.140791.259, 14 Nisan 1939.
• TDA, 571/35679.140791.232, 27 Ocak 1945.
• TDA, 571/35679.140791.64, 20 Eylül 1946.
• TDA, 571/35679.140791.70, 2 Şubat 1946.
• TDA, 571/35679.140791.86, 7 Aralık 1945.
• TDA, 571/35679.140791.89, 1 Ekim 1945.
• TDA, 571/35679.140791.77, 5 Ekim 1945.
• TDA, 581/28371.117088.4, 26 Eylül 1947.
• Türkiye cumhuriyeti ile lübnan cumhuriyeti hükümeti arasında hava ulaştırmalarına dair olan anlaşmanın onanması hakkında kanun, (1948, 14 Şubat). T.C. Resmî Gazete, s.13610-13611.
• Türkiye ve arap milletleri. (1946, 22 Haziran). Ulus, s.2.
• Türkiye-Vatikan İlişkileri, https://www.mfa.gov.tr/turkiye-vatikan-siyasi-iliskileri.tr.mfa. (Erişim tarihi: 1 Kasım 2023).
• Us, A. (1946, 21 Haziran). Lübnan devlet başkanının memleketimizi ziyaretinin manası. Vakit, s.1,3.