TOZ BEZİ (2015, AHU ÖZTÜRK): KARŞILAŞMALAR, ÇATIŞMALAR, İŞ BİRLİKLERİ

Yıl 2024, Sayı: 35, 165 - 184, 29.02.2024

Zehra Nurdan Atalay Ebru Thwaites Diken

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1358058

Öz

Bu makale yönetmenliğini Ahu Öztürk’ün yaptığı Toz Bezi filmindeki ana karakterler Nesrin ve Hatun’un toplumsal cinsiyet, sınıf ve etnik kimlik üzerinden deneyimledikleri toplumsal eşitsizlikleri kesişimsellik perspektifinden inceler. İstanbul’da göçmen, eş, kadın, Kürt, ve ev işçisi gibi çeşitli ‘ötekilik’ hallerinin taşıyıcıları olan kadınların birbirleri, işverenleri ve eşleriyle karşılaşmaları, çatışmaları ve işbirlikleri analiz edilir. Farklı ötekilik hallerinin taşıyıcıları olarak ekonomi, aile ve devlet gibi sistemlere uyumlanmak için gündelik yaşam stratejileri geliştiren kadınlar, bir yandan kurdukları iş birlikleri ve dayanışma ağları sayesinde iktidarların yönetimsellik aygıtlarından kaçmanın da yollarını ararlar. Makale yönetmenin bakışı ve ana karakterlerle kurduğu ilişkiyi de kesişimselliğin bir parçası olarak ele alır. Yönetmenin karakterleri temsili ve hikayeyi anlatım biçimi de kadın karakterlerle kurduğu iş birliğinin bir nişanesidir. Yönetmen bakışının da kesişimsellik analizinin, karşılaşmalar ve iş birliklerinin bir unsuru olarak değerlendirilmesi sosyolojik film okumaları, toplumsal cinsiyet çalışmaları ve feminist film analizi literatürüne özgün bir katkı sunar.

Anahtar Kelimeler

Kesişimsellik, Toplumsal Eşitsizlikler, Toplumsal Cinsiyet, Sınıf, Etnik kimlik

Kaynakça

• Abisel, N. (2005). Türk sineması üzerine yazılar. İmge Kitabevi.   Anthias, F. (2001). The concept of ‘social division’ and theorizing social stratification: looking at ethnicity and class. Sociology, 35(4): 835-854.
• Balsom, E. (2020). In search of the female gaze. https://cinema-scope.com/features/in-search-of-the-female-gaze/ (erişim 29.08.2023).
• Bantmag. (2016). https://bantmag.com/dergi/no-49/kadinlar-uzerinden-sinifsal-karsilasma-alani-ahu-ozturkle-toz-bezi-uzerine/%22%20/t%20%22_blank%22/ (erişim tarihi: 28.08.2023).
• Barth, F. (1994). ‘Enduring and emerging issues in the analysis of ethnicity’, İçinde H. Vermeluen ve C. Govers (Der.), The anthropology of ethnicity: “beyond ethnic groups and boundaries”. (ss. 11-32). Het Spinhuis.
• Baş, E. (2019). Türk melodram filmlerinde i̇deal / kötü kadın i̇mgesi: bir demet menekşe film örneği. Journal of International Social Research. 12 (65): 568-57
• Bauman, Z. (2016). Postmodern Etik. (Çev. A. Türker). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2014). Sosyolojik düşünmek. (Çev. A. Yılmaz). Ayrıntı Yayınları. IX. Baskı.
• Bora, A. (2014). Kadınların sınıfı: ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin i̇nşaası. İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P & Wacquant, L. (2023). Düşünümsel bir sosyolojiye davet. İletişim Yayınları. II. Baskı.
• Buğra, A.&-Özkan, Y. (2014). ‘Türkiye’nin ekonomik kalkınma sürecinde modernleşme, dini muhafazakarlık ve kadın i̇stihdamı’. İçinde A. Buğra ve Y. Özkan (Der.). Akdeniz’de kadın i̇stihdamının seyri (Çev. E. Yılgür). (ss.125-154). İletişim Yayınları.
• Collins, P. H. ve S. Bilge. (2020). Intersectionality. Polity. II. Edition.
• Crenshaw, K. (1994). Mapping the margins: intersectionality, identity politics, and violence against women of color. In M. Albertson Fineman and R. Mykitiuk (Eds.) The public nature of private violence: the discovery of domestic abuse (ss. 93-118)
• Çakır, S. (2014). Kadınların eşit yurttaşlık i̇deali niçin gerçekleşmiyor?. İçinde A Durakbaşa, N. A. Ş. Öner ve F.  Karapehlivan Şenel (Der.) Yurttaşlığı yeniden düşünmek: sosyoloji, hukuk ve siyasal tartışmalar. (ss. 233-240). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• De Lauretis, T. (1984). Alice doesn’t: feminism, semiotics, cinema. Indiana University.  Diken Yücel, D. (2022). Yeşilçam’in masal uyarlamalarina feminist perspektiften bakmak: pamuk prenses ve yedi cüceler, ayşecik ve sihirli cüceler rüyalar ülkesinde, külkedisi sinderella . Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 10 (1), 326-358 . DOI: 10.19145/e-gifder.1010015.
• Doane, M. A. (1991). Femmes fatales: feminism, film theory, psychoanalysis. Routledge.
• Ergeç, N. E. (2019). Feminist anlatı yaklaşımıyla Mustang filmi ve dişil dilin kurulmasında bir yöntem değerlendirilmesi; Dijital Hikaye Anlatım Atölyesi. Sinefilozofi. 4, 7. 10-27.
• Esgin, A. (2018). ‘Gündelik hayat sosyolojisi: tarihsel süreç ve temel ilkeler’ içinde A. Esgin ve G. Çeğin (Der.), Gündelik hayat sosyolojisi: temalar, sorunsallar ve güzergahlar (ss. 13-34).Phoenix Yayınları.
• Ferree, M. M. (2009). Inequality, intersectionality and the politics of discourse: framing feminist alliances. In Lombardo, E., Meier, P., Verloo, M., (Eds.). The discursive politics of gender equality: stretching, bending and policymaking. (ss. 86-104). Routledge.
• Fiske, J. (2014). İletişim çalışmalarına giriş. (Çev. S. İrvan). Pharmakon Yayınları. 
• Grzanka, Patrick R. (2014). Introduction: intersectional objectivity. In Grzanka, P. R. (Ed.) Intersectionality: a foundations and frontiers, (ss. XI-XXVII). Routledge.
• Goffman, E. (2014a). Günlük yaşamda benliğin sunumları. (Çev. B. Cezar). Metis Yayınları. III. Baskı.
• Goffman, E. (2014b). Damga: örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar. (Çev. Ş. Geniş, L. Ünsaldı, S. N. Ağırnaslı). Heretik Yayınları. II. Baskı.
• Habermas, J. (1968). Technik und wissenschaft als ideologie. Suhrkamp Verlag. Haskell, M. (2016).  From reverence to rape: the treatment of women in the movies. Chicago University Press. Hawkey, A. J., Ussher J. M. (2022). Feminist research: inequality, social change, and intersectionality. In U. Flick (Ed.) The SAGE handbook of qualitative research design. (ss. 175-193). Sage. Johnston, C. (1973). Women’s cinema as counter-cinema. In Johnston C. (Ed.) Notes on women’s cinema, (ss.24–31). Society for Education in Film and Television. 
• Johnston, C. (1979). Women’s cinema as counter cinema. In P. Ernes (Ed.) Sexual stratagems: the   world of women in film. Horizon Press.   Kalaycıoğlu, S. Rittersberger&- Tılıç, H. (2001). Cömert ‘abla’ların sadık ‘hanım’ları: evimizdeki gündelikçi kadınlar. Su Yayınları. Kaplan, E. A. (2000). Women and film: both sides of the camera. Routledge.  Mayne, J. (1981).  The woman at the keyhole: women's cinema and feminist criticism. New German Critique. 23, 27-43.  Mulvey, L. (1997). Görsel haz ve anlatı sineması. (Çev. N. Abisel), Kare, (21): S. 38-46
• Öztürk, S. R. (2000). Sinemada kadın olmak. Alan Yayıncılık. Özbay, F. (2015). Türkiye’de ev emeğinin dönüşümü: ondokuzuncu yüzyıldaki osmanlı ev kölelerinden günümüz kaçak göçmen i̇şlere’. İçinde At Makal ve Gy Toksöz (Ed.) Geçmişten günümüze Türkiye’de kadın emeği. (ss. 99-134). İmge. Özyeğin, G. (2003). Kapıcılar, gündelikçiler ve ev sahipleri: yeni kent yaşamında sorunlu karşılaşmalar. İçinde D. Kandiyoti ve A. Saktanber (Ed.) Kültür fragmanları:Türkiye’de gündelik hayat. (ss. 57-83). Metis Yayınları.
• Smelik, Anneke. (2008). Feminist sinema ve film teorisi: ve ayna çatladı (feminist cinema and film theory: and the mirror cracked) (Çev. D. Koç.). Agora Kitaplığı. Yaşartürk, G. (2010). Kadın yönetmen olmak üzerine bir i̇nceleme: “başka dilde aşk” (i̇lksen başarır) ve “peri tozu” (ela alyamaç) örnekleri. Yedi, DEÜ GSF Dergisi, 4, 111 – 115. Yaşartürk, G.; Aktaş, M.B. (2023) Feminist karşı sinema bağlamında agnès varda filmleri: ‘cléo beşten yediye’, ‘mutluluk’, biri şarkı söylüyor, diğeri söylemiyor.’ Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi. 5(1), 23-42.    “Kadınlar üzerinden sınıfsal karşılaşma alanı”: Ahu Öztürk’le “Toz Bezi” üzerine - bant mag (2016) (erişim 28.08.2023).