Turkstat as an Interrelated Institution and a Model Proposal

Yıl 2024, Sayı: 79, 125 - 141, 30.01.2024

Tahir Baysal

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1340747

Öz

According to their level of connection to the ministries, public institutions and organizations are divided into three categories: affiliated, related, and interrelated. Especially in recent years, interrelated institutions statue has started to become widespread. Previously, regulatory and supervisory institutions were included in this scope, but over time, also institutions such as Turkish Statistical Instıtute (TurkStat) and Human Rights and Equality Intuition of Türkiye (HREIT) became interrelated institutions. Interrelated institutions are autonomous structures that have legal personality, do not have a hierarchical connection with the ministry they are affiliated with, and are subject to administrative tutelage to some extent. TURKSTAT is a rooted public institution having an important part in the process of official statistic production. TURKSTAT, which was a subordinate institution to the Ministry of Treasury and Finance before, has been associated with the same ministry as an interrelated institution. While it is expected that there will be some structural and functional consequences for an institution to become an interrelated institution, no changes have been made, primarily in terms of authority and job description, except for the change in the budgeting system. In this study, the basic features of institutions with the status of interrelated institutions are examined, the features that TurkStat resembles and differentiates from other related institutions are discussed, and a new model is proposed in terms of the structural and functional transformation of the Institution. In the proposed model, it is essential that TurkStat evolves into a structure that sets, regulates, monitors and supervises the production of official statistics. TurkStat will be withdrawn from direct data collection process, each institution will be provided to produce and publish official data regarding its own field of duty, and TurkStat will be responsible for the execution of the process in accordance with national and international standards. Thus, TurkStat will become a regulatory and supervisory institution like other similar institutions.

Anahtar Kelimeler

Public administration, Interrelated organizations, Independent administrative authorities (Regulatory and supervisory institutions), TurkStat

İlişkili Kuruluş Olarak TÜİK ve Bir Model Önerisi

Öz

Kamu kurum ve kuruluşları, bakanlıklarla bağlantı düzeylerine göre bağlı, ilgili ve ilişkili olmak üzere üç kategoriye ayrılmaktadır. Özellikle, ilişkili kuruluş statüsü, son dönemlerde yaygınlaşmaya başlamıştır. Önceleri düzenleyici ve denetleyici kurumlar bu statüdeyken, zamanla Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) gibi kurumlar da ilişkili kuruluş haline gelmiştir. İlişkili kuruluşlar tüzel kişiliğe haiz, ilişkilendirildiği bakanlıkla arasında hiyerarşik bir bağ olmayan, idari vesayete belli ölçüde tabi özerk yapılardır. TÜİK, resmi istatistik üretim sürecinin en önemli aktörü olan köklü bir kamu kurumudur. Daha önce Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı kuruluş olan TÜİK, ilişkili kuruluş olarak da aynı bakanlıkla irtibatlandırılmıştır. İlişkili kuruluş statüsüne geçişin, hem yapısal hem de işlevsel bazı sonuçlar doğurması beklenirken, bütçeleme sistemindeki değişiklik dışında yetki ve görev tanımı başta olmak üzere herhangi bir değişikliğe gidilmemiştir. Çalışmada, ilişkili kuruluşların temel özellikleri incelenmekte, TÜİK’in diğer ilişkili kuruluşlarla benzeştiği ve ayrıştığı özellikler tartışılmakta, kurumun yapısal ve işlevsel dönüşümü için bir model önerilmektedir. Önerilen modelde, TÜİK’in, resmi istatistiklerin üretilmesi sürecinde standart belirleyen, düzenleyen, gözeten, denetleyen bir yapıya evrilmesi esastır. TÜİK doğrudan veri toplama sürecinden çekilecek, her kurumun kendi görev alanına ilişkin resmi verileri üretmesi ve yayınlaması sağlanacak, TÜİK sürecin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak yürütülmesinden sorumlu olacaktır. Böylece TÜİK, diğer benzer kurumlar gibi düzenleyici ve denetleyici kurum haline gelecektir.

Anahtar Kelimeler

Kamu yönetimi, İlişkili kuruluşlar, Bağımsız idari otoriteler (Düzenleyici ve denetleyici Kuruluşlar), TÜİK

Kaynakça

• Akıncı, Müslüm, (1999). Bağımsız idari otoriteler ve ombudsman, Ankara: Beta Yayınları.
• Al, H. (2006). Kamu yönetimi temel kanunu tasarısı. Liberal Düşünce Dergisi, 33, 183-197.
• https://dergipark.org.tr/tr/pub/liberal/issue/48199/610037 (Erişim tarihi: 12/09/2022).
• Akdeniz, Demet (2018). Türkiye’de hukuki ve idari açıdan düzenleyici ve denetleyici kurumların bağımsızlığına ilişkin değerlendirme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 57, 1-19.
• Aydın, R. (2022). Koordine kuruluş kategorisi üzerine bir değerlendirme. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(2), 274-294. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esad/issue/74371/1143539 (Erişim tarihi: 15/08/2022).
• Bayramoğlu, Sonay, (2005), Yönetişim zihniyeti Türkiye’de üst kurullar ve siyasal iktidarın dönüşümü, İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Çağlayan, P. D. R. (2016). Hukukumuzda kamu tüzel kişiliği kavramı ve kıstasları. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 0(7) , 373-398. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mdergi/issue/24952/263391 (Erişim tarihi: 23/09/2022).
• Çırakoğlu M (2016). Düzenleyici ve denetleyici kurulların denetlenme şekillerinin idari vesayet bakımından değerlendirilmesi. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 0(2), 89 - 119.
• Çilingir, G.A. (2018). Türkiye’deki düzenleyici ve denetleyici kuruluşların idari yapı içerisindeki rolü. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2(1), Haziran, 1-13.
• Demarıgny, F. (1996), Independent administrative authorities in France and the case of the French council for competition, G. Majone (der.), Regulating Europe, New York, 157–179,
• DİE (2001), 75. Yılında Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara: DİE Yayınları.
• Erol, Mesut, (2003), Doğal tekellerin düzenlenmesi ve telekomünikasyon sektöründe düzenleyici kurum, DPT Uzmanlık Tezleri, Ankara: Yayın No: 2680.
• Gözler, Kemal, (2009), İdare hukuku Cilt: 1, Bursa: Ekin Yayınları.
• Gözübüyük, A. Şeref, (2000), Yönetim hukuku, Ankara: Turhan Yayınları.
• Gül, Songül Sallan, (2006), Sosyal devlet bitti yaşasın piyasa!, Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Güler, Birgül Ayman, (2005), Devlette reform yazıları, Ankara: Paragraf Yayınları.
• Günday, Metin, (1997), İdare hukuku, Ankara: İmaj Yayınları.
• Günday, M. (2001), Bağımsız idari otoriteler- Panel (5 Kasım 2001 Ankara), Rekabet Kurumu Yayınları, 73-79.
• Gürsel Esin & Düğmeci, Fatih, (2018), Yapısal anlamda türkiye kişisel verileri koruma kurumu’na ilişkin bir değerlendirme, R&S - Research Studies Anatolia Journal, 1(2), 318-329.
• Karacan, Ali İhsan, (2002), Özerk kurumlar üzerine denemeler, İstanbul: Creative Yayıncılık.
• Kestane, D. (2002), Kamu kesiminde idari kuruluşların genel görünümü ve idari yapıda yeni organizasyonlar olarak bağımsız idari otoriteler (üst kurullar), Maliye Dergisi, 139, 27-50.
• Majone, G. (1996), Introduction, Regulating Europe, New York, 3–5.
• Oğuz, F. (2011), Devlet ve piyasa, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Öztürk, Ebru, (2003), Türk idare sisteminde Rekabet Kurumu’nun yeri ve diğer bağımsız idari otoritelerle karşılaştırılması, Ankara: Rekabet Kurumu Yayınları.
• Özdağ, Mehmet Savaş, (2002), Özerk kurullar, Ankara: Avrasya-Bir Vakfı, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Paulıat, H. (çev. Mahmut Göçer), (1998), Karşılaştırmalı hukukta bağımsız idari otoriteler, İ. Kaboğlu (der.), Bağımsız İdari Otoriteler, Alkım Yayınları, 6–10.
• Sever, B. Ç. (2015), Türkiye’de düzenleyici kurumların yapısı, işlevi ve dönüşümü, AÜHFD, 64(1), 195-236.
• Sezen, Seriye, (2003), Türk kamu yönetiminde kurullar geleneksel yapılanmadan kopuş, Ankara: TODAİE Yayınları.
• Tan, Turgut, (2002), Bağımsız idari otoriteler, Amme İdaresi Dergisi, 35(2), 11–37.
• TÜİK, (2014). İstatistik üretiminde idari kayıtların rolü, Ankara: TÜİK Yayınları.
• TÜİK, (2021). Resmi istatistik programı 2022-2026, Ankara: TÜİK Yayınları.
• TÜİK, (2022). Tarihçe. https://www.tuik.gov.tr/Kurumsal/Tarihce (Erişim tarihi: 22/09/2022).
• Ulusoy, Ali, (2003). Bağımsız idari otoriteler, Ankara: Turhan Kitabevi.