Milli Paralarla Ticaret: Rusya Örneği

Yıl 2024, Sayı: 79, 191 - 206, 30.01.2024

Zekayi Kaya Nuri Hacıevliyagil

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1384546

Öz

Milli paralarla ticaret günümüzde başta BRICS ülkeleri ve Türkiye olmak üzere başka birçok ülkenin gündeminde olan bir konudur. Bu konu çeşitli şekillerde zaman içerisinde karşımıza çıkmasına karşın Baş (2005) tarafından yazılan Milli Ekonomi Modeli’nde farklı bir şekilde ele alınıp detayıyla anlatılmakta ve ülkelere uluslararası ticarette modelde belirtildiği gibi milli paralarla ticaret yapmaları önerilmektedir. Yabancı paraların özellikle Amerikan Doları’nın uluslararası ticarette ağırlıklı bir şekilde rezerv para olarak kullanılması ülke ekonomilerine birçok olumsuz etkisi bulunmaktadır. Ülkelerin son dönemde bu nedenle ticarette ulusal paraları kullanmayı tercih etmeleri söz konusu olmuştur. Bu çalışmada doların ve diğer bazı yabancı paraların rezerv para olma gelişimleri anlatıldıktan sonra ulusal paranın kullanımı hakkında bilgiler verilmiştir. Ayrıca, yabancı paraların ülke ekonomilerindeki kullanımının azaltılması yönündeki uygulamaları anlatılmıştır. Milli paralarla ticaret konusunda Rusya’nın ilk adımları atması, yoğun bir şekilde uluslararası mal ve hizmet alışverişinde kullanması ve bu konuda veri yayınlaması çalışmanın örneklemini oluşturmuş ampirik çalışmalara da imkân tanımıştır. Araştırmanın ampirik uygulama kısmında Rusya’nın mal ve hizmet ihracatında uyguladığı yerel paraların kullanılmasının ülke ihracatına nasıl bir etkisinin olduğu Fourier ADF birim kök testi, Toda-Yamamoto nedensellik ve Fourier-Toda-Yamamoto Nedensellik testleri ile araştırılmıştır. Araştırma sonucunda uluslararası ticarette milli para kullanımını destekler sonuçlar bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Milli paralarla ticaret, Milli para, Milli ekonomi, Dolarizasyon

Trade with National Currencies: The Case of Russia

Öz

Trade with national currencies is currently on the agenda of the BRICS countries, Turkey, and many other countries. Although this issue has appeared in various forms over time, it is discussed and explained in detail in the National Economy Model written by Baş (2005), and countries are recommended to trade with national currencies in international trade as stated in the model. The predominant use of foreign currencies, especially the US dollar, as a reserve currency in international trade has many negative effects on national economies. For this reason, countries have recently preferred to use national currencies in trade. In this study, after explaining the development of the dollar and some other foreign currencies as reserve currency, information is provided about the use of national currency. Additionally, implementations to reduce the use of foreign currencies in country economies are explained. Russia's first steps in trade with national currencies, its extensive use in international goods and services exchange, and its publication of data on this subject have formed the sample of this study and also enabled empirical studies. In the empirical application part of the research, the effect of the use of local currencies on Russia's exports of goods and services on the country's exports was investigated by Fourier ADF unit root test, Toda-Yamamoto causality, and Fourier-Toda-Yamamoto Causality tests. The results of the research support the use of national currency in international trade.

Anahtar Kelimeler

Trade with national currencies, National currency, National economy, Dollarization

Kaynakça

• Baş, H. (2005). Milli ekonomi modeli. 1.b., Bakü: Bakü Devlet Üniversitesi.
• Baş, H. (2016, Ağustos 15). Milli paralarla ticaret için önce milli paraya sahip olmalıyız. Yeni Mesaj. Erişim adresi: https://www.yenimesaj.com.tr/milli-paralarla-ticaret-icin-once-milli-paraya-sahip-olmaliyiz-H1264077.htm
• Bölek, B. (2012). Azerbaycan ve Türkiye Arasında Bölgesel Ticarette Ulusal Paraların Kullanılması. V. Kaya, E. Çolakoğlu ve G. Aydın (Ed.), Uluslararası Katılımlı Bölgesel İşbirliği ve Kalkınma Sempozyumu (17-20 Ekim 2012) Bildiriler Kitabı içinde (ss. 13-22). Erzurum: Atatürk Üniversitesi İ.İ.B.F.
• Çin ile Rusya ticarette ulusal para birimi kullanımı güçleniyor. (2021, Haziran 29). Erişim adresi: https://www.sde.org.tr/rusya/cin-ile-rusya-ticarette-ulusal-para-birimi-kullanimini-gucleniyor-haberi-22807
• Çin ve Rusya'dan karşılıklı ticarette ulusal para kullanımı anlaşması. (2022, Şubat 4). Erişim adresi: https://halktv.com.tr/dunya/cin-ve-rusyadan-karsilikli-ticarette-ulusal-para kullanimi-anlasmasi-663076h
• Demirel, B. (2022, Ağustos 11). Yerel para ile ticaret. Erişim adresi: https://www.politikyol.com/yerel-para ticaret/
• Dias, M. de O., Pereira, L.J.D. ve Vieira, P.S. (2022). Are the Russian Banks threatened with removal from SWIFT? A Multiple case study on ınterbank financial messaging systems. International Journal of Scientific Research and Mangement (IJSRM), 10(03), March, 3137-3144.
• Dirican, C. (2019). Dış Ticarette Ulusal (Yerli) Para Cinsinden (Kliring) Takas ve Ödeme İşlemlerinin Uygulanabilirliği: Türkiye Uygulaması İçin Durum ve Gereksinimler. Journal of Yasar University, 14 (Special Issue on Applied Economics and Finance), 48-61.
• Dolarsız ticarette doğru adres. (2023, Nisan 28). Erişim adresi: https://www.memurlar.net/haber/1063202/dolarsiz-ticarette-dogru-adres.html
• Enders, W. ve Lee, J. (2012). The flexible Fourier form and Dickey-Fuller type unit root tests. Economics Letters, 117(1), October, 196-199.
• İran’la ticarete Riyal geliyor. (2009, Ekim 28). Milliyet. Erişim adresi: http://www.milliyet.com.tr/Ekonomi/HaberDetay.aspx?aType=HaberDetayArsiv&KategoriID=3&ArticleID=1155402
• Kavcıoğlu, Ş. (2019, Ekim 15). Dış ticarette yerli para birimi ile ticaret. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/yazarlar/sahap-kavcioglu/dis-ticarette-yerli-para-birimi-ile-ticaret-2053047
• Kazgan, H. (2004). Osmanlı Devleti’nin iktisadi gerileme ve çöküş sebeplerinden biri olarak “Senyoraj hakkı”nın kullanılamaması. Gülten Kazgan’a Armağan Türkiye Ekonomisi içinde (ss. 275-282). 1.b., İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Ekim.
• Narin, M. ve Öznazik, A. (2017). Uluslararası Para Sistemi ve Renminbi’nin Yükselişi. S. Sarı, A. H. Gencer ve B. Tufaner (Ed.), International Conference On Eurasian Economies (10-12 Temmuz 2017) Bildiri Kitabı içinde (ss. 237-245). İstanbul: Beykent University Publication.
• Nazlıoğlu, S., Gormus, N. A., ve Soytas, U. (2016). Oil prices and real estate investment trusts (REITs): Gradual-shift causality and volatility transmission analysis. Energy Economics, 60, 168-175.
• Omarov, K. A. (2018). The Economıc Fallout Of Exclusıon Of The Islamıc Republıc Of Iran From The Swıft Internatıonal Payment Network. Digest Finance, 23(3), 289–296.
• Özdemir V. ve Yavuz, H.B. (2021). Yeni Uluslararası İktisadi Düzende Dolarsızlaşma Eğilimleri. Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi (Turkish JournalPark Academic), 5(1), 64-76.
• Russian Alternative to Swift Dollar System Growing; Could Expand to Other Countries. (2018, November 7). Erişim adresi: https://schiffgold.com/key-gold-news/russian-alternative-to-swift-dollar-system-growing-could-expand-to-other-countries/
• Rusya ile ticarette ulusal para kullanımı için anlaşma. (2019, Ekim 8). Hürriyet. Erişim adresi: https://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/ekonomi-haberleri/rusya-ile-ticarette-ulusal-para-kullanimi-icin-anlasma_ID1457862/
• Rusya Merkez Bankası. (2022). Erişim adresi: https://www.cbr.ru/eng/
• SCO Countries to Expand Share of National Currencies in Trade. (2022, July 18). The Astana Times Bringing Kazakistan to the World. Erişim adresi: https://astanatimes.com/2022/07/sco-countries-to-expand-share-of-national-currencies-in-trade/
• SCO continues work to expand trade in national currencies. (2023, March 1). Erişim adresi: http://eng.sectsco.org/economy/20230301/931691/SCO-continues-work-to-expand-trade-in-national-currencies-.html
• Serçek, S., Güloğlu, E. (2023). Basel uygulamalarının doğuşu ve türk bankacılık ekosistemi üzerindeki etkileri. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(2), 1336-1354.
• Smith, A. (2006). Milletlerin zenginliği. (H. Derin, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1776).
• Soylu, H. (1997). Türkiye’de senyoraj gelirleri ve kamu açıkları. Ankara: SPK, YayınNo:81, Temmuz.
• Yalçıntaş, S., ve Duman, M. (2023). 1946 Devalüasyonunun ekonomi politiği ve iktisadi göstergeler. T. Karataş ve M. Duman (Ed.), Türkiye Ekonomisinde Krizler içinde (ss. 21-56). İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Yerlikaya, A. (2019). Türk lirası’nın dış ticarette kullanılması. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1.
• Yıldırım, M.H. (2014, Aralık 8). Dış ticareti milli parayla yapmanın anlamı. Yeni Mesaj. Erişim adresi: https://www.yenimesaj.com.tr/dis-ticareti-milli-parayla-yapmanin-anlami-H1238229.htm