FROM IDEOLOGICAL FOE TO STRATEGIC ALLY: AN ANALYSIS OF SAUDI ARABIA-CHINA RELATIONS IN THE INTERNATIONAL SYSTEM AFTER THE COLD WAR

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 29, 244 - 268, 30.05.2025

Engin Koç , Besra Toktaş

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1602117

Öz

This study will examine the relations between oil-rich Saudi Arabia, which strives to be the dominant power in the Middle East, and China, which is gradually becoming a rising global power in international politics, in the post-Cold War period. The relations between the two will be analyzed through the lens of Neo-Realist Perspective and South-South Cooperation. The radical changes in the world order in the 1970s and the subsequent political and structural crises in the 2000s have significantly impacted the relations between China and Saudi Arabia. The fact that China became an oil-import-dependent country with its increasing energy needs after 1990 has been an important factor in shaping the relations between China and the Arab Gulf countries. After the 11 September 2001 attacks and the harsh policies of the US in the region, as well as the increasing influence of Iran in the Gulf, China has been perceived by countries in the region not only as an economic stakeholder but also as a strategic actor. Riyadh, considering China as a reliable partner that does not interfere in its internal affairs, has strengthened relations in various areas, with political relations being at the forefront. In this sense, the Arab Spring period, which is a significant turning point for both international and regional politics, is also crucial in terms of the relations between the two countries. This study will analyze China-Saudi Arabia relations, which gradually increased after 1990, within the context of post-Cold War international politics, the impact of the 9/11 attacks on the relations between the two countries, the Arab Spring, popular movements, and the new political dynamics emerging in the region from a Neo-Realist perspective.

Anahtar Kelimeler

China , Saudi Arabia , China-Saudi Arabia Relations , Neorealizm

İDEOLOJİK HASIMDAN STRATEJİK MÜTTEFİKE SOĞUK SAVAŞ SONRASI ULUSLARARASI SİSTEMDE SUUDİ ARABİSTAN-ÇİN İLİŞKİLERİNİN ANALİZİ

Öz

Bu çalışma Ortadoğu’da bölgesel güç olmaya çalışan petrol zengini Suudi Arabistan ile uluslararası politikada giderek yükselen bir küresel güç haline gelen Çin’in, Soğuk Savaş sonrası ilişkilerini ele alacak ve iki devlet arasındaki ilişkiler Neo-Realist Perspektif ve Güney-Güney İşbirliği bağlamda analiz edilecektir. Özellikle 1970’li yıllarda dünya düzeninde meydana gelen radikal değişimler ve bunu takiben 2000’li yıllarda ortaya çıkan siyasal ve yapısal krizler, Çin ve Suudi Arabistan ilişkilerini önemli ölçüde etkilemiştir. Çin’in 1990 sonrasında artan enerji ihtiyacı, petrol ithalatına bağımlı bir ülke haline gelmesine neden olmuş ve bu durum Çin-Suudi Arabistan ilişkilerini şekillendirmede önemli bir faktör olmuştur. 11 Eylül 2001 saldırıları ve ABD’nin bölgedeki sert politikaları ve İran’ın Körfez’de artan etkisi ile birlikte Çin, sadece ekonomik bir paydaş değil aynı zamanda stratejik bir aktör olarak da bölge ülkeleri tarafından algılanmaya başlanmıştır. Çin’i iç işlerine karışmayan ve güvenilir bir ortak olarak değerlendiren Riyad farklı alanlarda da ilişkileri güçlendirmiştir. Bu alanların başında ise siyasi ilişkiler gelmektedir. Bu anlamda, gerek uluslararası politika gerekse bölge politikalar açısından önemli bir dönüm noktası olan Arap Baharı iki ülke ilişkileri açısından oldukça önemli bir dönem olmaktadır. Bu çalışmada, 1990 sonrası giderek artan Çin-Suudi Arabistan ilişkileri, Soğuk Savaş sonrası uluslararası politika, 11 Eylül saldırılarının iki ülke ilişkilerine etkisi, Arap Baharı, halk hareketleri ve bölgede ortaya çıkan yeni siyasal dinamikler, Neorealist bağlamda analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Çin , Suudi Arabistan , Çin-Suudi Arabistan İlişkileri , Neorealizm

Kaynakça

• Aborhmah, A. A. (2010). From ideological antagonism to 'strategic partnership': Saudi-Chinese relationships (1949–2006) (Doctoral dissertation, Durham University).
• Al-Tamimi, N. (2012). China–Saudi Arabia relations: Economic partnership or strategic alliance? Durham Press.
• Arı, T. (2010). Uluslararası ilişkiler teorileri. MKM Yayıncılık.
• Armaoğlu, F. (1999). 20'inci yüzyıl siyasi tarihi (1914–1995). Alkım Yayınevi.
• Aslan, H. K. (2014). Yükselen güç Çin Halk Cumhuriyeti’nin Ortadoğu politikası. [Yayınevi bilgisi eksik].
• Ayan, K. B. (2007). Rus dış politikasında Sovyet mirası (Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Balcı, A., & Kardaş, Ş. (2018). Uluslararası ilişkilere giriş. Küre Yayınları.
• Baylis, J. (2008). Uluslararası ilişkilerde güvenlik kavramı. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 5(18), 69–85.
• Binhuwaidin, M. M. M. A. (2001). China’s foreign policy towards the Gulf and Arabian Peninsula region, 1949–1999 (Doctoral dissertation, Durham University).
• Bocutoğlu, E. (2017). Çin'in “Bir Kuşak–Bir Yol” projesinin ekonomik ve jeopolitik sonuçları üzerine gözlemler. In Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansı Tutanakları (pp. 265–270).
• Bölme, S. M., & Rıdha, Ş. S. (2019). Güvenlikleştirme perspektifinden 11 Eylül sonrası ABD–Suudi Arabistan askeri ilişkileri. Mülkiye Dergisi, 43(2), 459–490.
• Cengiz, O. (2022). Küresel güney–güney iş birliğinin çok kutuplu ekonomik sistemdeki yeri. USBİLİM 5th International Conference on Education, Economy, Management and Social Sciences.
• Cengiz, S. (2020). Saudi foreign policy towards China in the post-Arab uprisings era: A neo-classical realist approach. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 14(1), 51–67. https://doi.org/10.1080/25765949.2020.1728971
• Çelik, H. (2020). Çin’in Ortadoğu politikası: Süreklilik ve değişim. Liberal Düşünce Dergisi, 25(97), 31–46. https://doi.org/10.36484/liberal.683338
• Çendek, S. Y., & Örki, A. (2019). Arap Baharı sürecinde Libya, Suriye ve Yemen’de yaşanan iç savaşlar: Karşılaştırmalı bir çözümleme. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, 10(1), 42–58.
• Daher, M. (2009). China and the Middle East: Establishing a new partnership. Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia), 3(1), 18–26.
• Doğan, D. (2023). Çin dış politikasında yeni yönelim: Suudi Arabistan–İran arabuluculuğu ve Şi Jinping’in Moskova ziyareti. SETA Perspektif, 363.
• Domazeti, R. (2017). Suudi Arabistan–ABD ilişkileri. İNSAMER Analiz, 20, 8.
• Efegil, E. (2013). Suudi Arabistan’ın dış politikasını şekillendiren faktörler. Ortadoğu Analiz, 5(53), 104–113.
• Emiroğlu, H. (2006). Soğuk Savaş sonrası Çin’in Ortadoğu’ya yönelik dış politikası. Ortadoğu Yıllığı, 464–482.
• Ergüven, N. S. (2016). Uluslararası hukuk açısından güvenlik kavramının teorik temelleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(3), 771–836.
• Erkan, S., & Müge, Y. (2020). Çin dış politikasında Ortadoğu’nun değişen konumu: Arap Baharı sonrası bölgesel gelişmeler üzerinden bir analiz. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 4(1), 11–44.
• Esen, B. S. (2019). Suudi Arabistan 2030 vizyonu ile ne gibi dinamikleri gerçekleştirmeyi hedefliyor? [Yayınevi bilgisi eksik].
• Fidan, Ö. (2004). 11 Eylül'ün ABD dış politikasına etkisi: Irak işgali (Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi).
• Foley, S. (2017). When oil is not enough: Sino–Saudi relations and Vision 2030. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 11(1), 107–120.
• Fulton, J. (2020a). Situating Saudi Arabia in China's Belt and Road Initiative. Asian Politics & Policy, 12(3), 362–383. https://doi.org/10.1111/aspp.12549
• Fulton, J. (2020b). China–Saudi Arabia relations through the ‘1+2+3’ cooperation pattern. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 14(4), 516–527.
• Fulton, J. (2020). Thirty years of Sino–Saudi relations. Atlantic Council. [URL belirtilmemiş]
• Göçer, İ., & Çınar, S. (2015). Arap Baharı'nın nedenleri, uluslararası ilişkiler boyutu ve Türkiye’nin dış ticaret ve turizm gelirlerine etkileri. Kafkas Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(10), 35–51.
• Gözen, R. (2011). Türkiye ve Arap Baharı: Değişimi açıklamak ve anlamak. Adam Academy Journal of Social Sciences, 1(2), 1–25.
• Gözen, R. (Ed.). (2014). Uluslararası ilişkiler teorileri. İletişim Yayınları.
• Gün, M. S. (2012). Yemen’de Arap Baharı. Yasama Dergisi, (22), 120–140.
• Ismail, N. B. (2011). The political and economic relations of the People’s Republic of China (PRC) and the Kingdom of Saudi Arabia, 1949–2010 [Unpublished doctoral dissertation].
• Karamurtlu, B. (2020). Kuşak–Yol projesi bağlamında Çin Halk Cumhuriyeti’nin küresel hegemonya girişimi. Doğu Asya Araştırmaları Dergisi, 3(6), 54–81.
• Korkmaz, H. (2022). Çok kutuplu dünyada riskten kaçınmak: Suudi Arabistan’ın Çin perspektifi. https://tasam.org/trTR/Icerik/70229/cok_kutuplu_dunyada_riskten_kacinmak_suudi_arabistanin_cin_perspektifi
• Kökyay, F. (2020). Neorealizm kuramı ve Türkiye'nin Doğu Akdeniz enerji politikası. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 9(3), 2504–2528. https://doi.org/10.15869/itobiad.755012
• Özdemir, H. (2002). 11 Eylül: Post-modern savaşın miladı ya da dış politika mücadelelerinin görünmeyen boyutu. SDÜ İİBF Dergisi, 7(1).
• Özdoğan, M. (2019). Realizm ve neorealizm bağlamında Soğuk Savaş sonrası güvenlik anlayışının değerlendirilmesi. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 8(1), 1–24.
• Özev, M. H. (2020). Son dönem Suudi Arabistan–Çin ilişkileri. Ortadoğu Analiz, 11(94).
• Pan, G. (1997). China's success in the Middle East. Middle East Quarterly. https://www.meforum.org/middle-east-quarterly/chinas-success-in-the-middle-east
• Qian, X. (2010). China’s energy cooperation with Middle East oil-producing countries. Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia), 4(3), 65–80.
• Sarı, İ. (2023). İran–Suudi Arabistan ilişkileri normalleşiyor: Yeni bir bölgesel denklem mi? https://orsam.org.tr/tr/iran-suudi-arabistan-iliskileri-normallesiyor-yeni-bir-bolgesel-denklem-mi-/
• Serdar, İ. (2015). Neorealizm, neoliberalizm, konstrüktivizm ve İngiliz Okulu modellerinde uluslararası sistemsel değişikliklere bakış. The Journal of Europe–Middle East Social Science Studies, 1(1), 14–38.
• Sönmez, G. (2022). Küresel rekabet bağlamında Çin’in Ortadoğu bölgesinde derinleşen aktivizmi. https://www.orsam.org.tr//d_hbanaliz/kuresel-rekabet-baglaminda-cinin-ortadogu-bolgesinde-derinlesen-aktivizmi.pdf
• Tekin, S. (2020). Güney–Güney işbirliğinin ideolojik temelleri: Bağlantısızlar Hareketi ve Küresel Güney. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 65–81.
• Temiz, K. (2018). Çin’in Orta Doğu politikasında bölgesel ve küresel rekabet unsurları. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 3(2), 31–41.
• Wang, T. Y. (1993, June 22). Competing for friendship: The two Chinas and Saudi Arabia. The Free Library. https://www.thefreelibrary.com/Competing+for+friendship:+the+two+Chinas+and+Saudi+Arabia.-a015016927
• Yetim, H. T. (2023). Fiyat arttırma ve negatif dengeleme stratejileri ekseninde Çin’in Körfez ve Suudi Arabistan siyaseti. Akademik İncelemeler Dergisi, 18(1), 182–205.
• Yüce, M. (2016). Arap Baharı sonrası Ortadoğu’da güç politikaları: Çin dış politikasının bölge siyasetine etkileri. In II. Ortadoğu’da Toplum, Siyaset ve Ekonomi Konferansı, İstanbul, Türkiye (pp. 21–30).