Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Yer Alan İhtilaflı Konuların İncelenmesi: İçerik Analizi Çalışması

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 77 - 93, 26.11.2016

Özkan Akman Emrah Berkant Patoğlu

Öz

Bu araştırmanın konusu Türkiye’de örgün eğitimde
ortaokullarda zorunlu olarak okutulan Sosyal Bilgiler dersinin öğretimiyle
ilgilidir. Bu çerçevede araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler ders kitaplarında
din eğitimi, toplumsal cinsiyet, zorunlu ve karma eğitim konularının ortaokul
öğrencilerine nasıl verilmesi gerektiğine ilişkin 5, 6 ve 7. sınıf Sosyal
Bilgiler ile 8. sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders
kitaplarının yanı sıra ilgili alanyazın üzerinden bir değerlendirme yapmaktır.
Bu doğrultuda söz konusu ders kitapları ile sosyal bilgiler eğitimi alanında
yayımlanmış olan makale, kitap, tez vs. çalışmalar tespit edilerek bahsi geçen
konuların alanyazında ne şekilde yer aldığı incelenmiştir. İçerik analizi ile
elde edilen verilerin analizi sonucunda, ihtilaflı olarak nitelendirilen bu
konuların Sosyal Bilgiler ders kitaplarında asgari düzeye indirildiği ve genel olarak ortaokul öğrencilerinin seviyelerine
uygun bir şekilde verildiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda araştırmanın Sosyal
Bilgiler öğretimi alanında yapılacak olan çalışmalara kuramsal açıdan bir görüş
sunarak farklı bir bakış açısı sunabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler Eğitimi, İhtilaflı Konular, Din Eğitimi, Toplumsal Cinsiyet, Zorunlu Eğitim, Karma Eğitim

Examination of Controversial Issues in Secondary School Social Studies Textbooks: A Content Analysis

Öz

The topic of this study is related to teaching
of the social studies that is given necessarily at the middle schools in
Turkey. In this context, the purpose of the study is evaluating the textbooks
of social studies of 5, 6 and 7. classes and the textbook of Turkish Republic
Revolution History and Kemalism of 8. classes, to research the methods of
giving subjects of religion education, gender mainstreaming, necessity and
combined education to middle school students. Accordingly, the respective
textbooks and all articles, books, thesis’s etc. were investigated and analyzed
the teaching ways of the subjects that is written above. The conclusion of data
analysis which is created by content analysis, it was determined that these
subjects were given at a minimum in the textbooks and their levels were more
suitable for secondary school students. In this context, this study can be a
different projection by presenting an option from the angel of theoretic, for
new studies which will be done about the Social Studies.

Anahtar Kelimeler

Social Studies Education, Controversial Issues, Religious Education, Gender Mainstreaming, Compulsory Education, Coeducation

Kaynakça

• Ada, Ş. (2011). Ülkemizde zorunlu eğitimin gelişimi kesintili kesintisiz eğitim ve informal öğrenme. Eğitime Bakış, 21, 51-58.
• Akçabay, C. (2012). Peki Neden Zorunlu Eğitim? 22 Mart 2016 tarihinde http://bianet.org/bianet/genclik/140648-peki-neden-zorunlu-egitim adresinden erişilmiştir.
• Akyüz, Y. (2007). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
• Avaroğulları, M. (2015). Sosyal Bilgiler öğretiminde tartışmalı konularla ilgili bir eylem araştırması. E-Journal of New World Sciences Academy-Education Sciences, 2(10), 139-150.
• Aypay, A. (2011). Okullarda kademeler ve eğitim süreleri. Eğitime Bakış, 21, 37-40.
• Başol, S., Ünal, F., Azer, H., Yıldız, A., & Evirgen, Ö. F. (2014). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı 5. Ankara: MEB Devlet Kitapları.
• Binbaşıoğlu, C. (1999). Türkiye’de karma eğitim. Abece Dergisi, 151.
• Bursalıoğlu, Z. (1993). Sekiz yıllık okul konusunda bazı çalışmalar. Zorunlu Eğitim Sempozyumu. Ankara.
• Byford, J., Lennon, S., & Russell, W. B. (2009). Teaching controversial issues in the social studies: A research study of high school teachers. The Clearing House: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas, 82(4), 165-170.
• Çabuk Kaya, N. (2013). Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliği ve eğitim. 22 Mart 2016 tarihinde http://kizlarinegitimi.meb.gov.tr/KEP-I/files/img/toplum_cinsiyet_ve_egitim.pdf adresinden erişilmiştir.
• Durmuş, G. (2014). Okullarda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eğitimi İçin 10 Öneri. 20 Mart 2016 tarihinde http://www.egitimpedia.com/okullarda-toplumsal-cinsiyet-esitligi-icin-10-oneri/ adresinden erişilmiştir.
• Erçelebi, H. (2000). Sekiz yıllık zorunlu eğitimin içinin doldurulması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(7), 91-97.
• Gümüşoğlu, F. (2008). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Toplum ve Demokrasi, 2(4), 39-50.
• Gündüz, M. (2011). Zorunlu ve kesintisiz eğitimin kısa tarihi. Eğitime Bakış, 21, 3-10.
• Gündüz, T. (1998). Türkiye’de Cumhuriyet dönemi din eğitimi ve öğretimi kronolojisi (1923-1998). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(7), 543-557.
• Kamer, S. T. (2015). II. Meşrutiyet Dönemi karma eğitime ilişkin fikirler ve tartışmalar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 401-412.
• Kap, D. (2014). Türkiye’de zorunlu din dersi uygulaması. Akademik Perspektif, 58-61.
• Keskiner, E. (2010). Bir insan hakları meselesi olarak Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersleri. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 38, 5-24.
• Kırkkılıç, A. (2012). Karma eğitim ve tek cinsiyetli eğitim üzerine değerlendirmeler. Eğitime Bakış, 22, 19-24.
• Kırpık, G., Ünal, U., Işık, H., Demirtaş, B., Birbudak, T. S., & Tokdemir, M. A. (2012). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Otorite Yayınları.
• Komisyon. (2014a). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı 6. Ankara: MEB Devlet Kitapları.
• Komisyon. (2014b). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı 7. Ankara: MEB Devlet Kitapları.
• Köprülü, O. F. (1991). Bâcıyân-ı Rûm. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 4.
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Kurnaz, Ş. (1991). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Nal, S. (2005). Demokrat Parti’nin 1950-54 dönemi din siyaseti. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(3), 137-171.
• Oğuzkan, A. F. (1974). Eğitim terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Okutan, M. (2011). Sekiz yıllık kesintisiz zorunlu ilköğretim uygulaması. Eğitime Bakış, 21, 31-36.
• Oulton, C., Day, V., Dillon, J., & Grace, M. (2004). Controversial issues‐teachers' attitudes and practices in the context of citizenship education. Oxford Review of Education, 30(4), 489-507.
• Örs, Ç., Erdoğan, H., & Kipici, K. (2013). Eğitim yöneticileri bakış açısıyla 12 yıllık kesintili zorunlu eğitim sistemi: Iğdır örneği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 131-154.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(33), 93-112.
• Saygılı, S. (2012). Karma eğitimin eleştirisi. Eğitime Bakış Eğitim Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 22, 28-29.
• Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve eğitim: Olanaklar ve sınırlar. Ankara: Dipnot.
• Stemler, S. (2001). An overview of content analysis. Practical Assessment, Research & Evaluation, 7(17), 137-146.
• TBMM Zabıt Ceridesi. (1924). Devre: 2, Cilt: 7, İçtima: 1.
• Tezcan, M. (1993). Zorunlu eğitim okullarının amaçları ve görevleri. Zorunlu Eğitim Sempozyumu. Ankara.
• Türk Dil Kurumu (2016). Güncel Türkçe Sözlük. 26 Mayıs 2016 tarihinde http://www.tdk. gov.tr/index sitesinden erişilmiştir.
• Tüysüz, S. (2015). İlköğretim 8 Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Ders Kitabı. Ankara: Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A.Ş.
• Washington, E. Y., & Humphries, E. K. (2011). A social studies teacher’s sense making of controversial issues discussions of race in a predominantly white, rural high school classroom. Theory and Research in Social Education, 39(1). 92-114.
• Yalçın, D., Köstüklü, N., Akbulut, D. A., Balcıoğlu, M., & Akbıyık, Y. (2010). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (Cilt I). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (6.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, İ. (2009). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi: Zorunlu mu kalmalı, yoksa seçmeli mi olmalı? TUBAV Bilim Dergisi, 2(2), 243-256.
• Yılmaz, K. (2012). Tartışmalı ve tabu konuların incelenmesi: Sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 201-225.