Ortaokul Öğrencilerinin Okuma Stratejileri Bilişsel Farkındalık Becerilerini Kullanma Düzeyleri

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 26, 417 - 430, 15.08.2020

Selma Erdağı Toksun

Öz

Okumada temel amaç okuduğunu anlama ve bu yolla anlama yeteneğini geliştirmedir. Bir bireyin okuduğunu anlaması ön bilgileriyle ve hayat biçimiyle doğrudan
ilişkilidir. Bilişsel farkındalık diğer düşünme boyutlarını da içine alan temel bir beceridir. Bilişsel farkındalık çok basit olarak; birinin kendi düşünme biçiminin ya da
yolunun farkında olması, sistematik düşünme becerisi elde etmeyi bilmesi demektir. Esas olarak bilişsel farkındalık becerileri, insanların yaşamın her alanında “başarılı öğrenciler” olmasını sağlayan, daha ileri düzeyde bir düşünme yetisidir. Bu araştırmada, ortaokul öğrencilerinin okuma stratejileri bilişsel farkındalık becerilerini kullanma düzeyleri incelenmiştir. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Kars ili merkez ortaokullarında 2018–2019 yılında öğrenim gören 272 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Veriler, Karatay (2007) tarafından geliştirilmiş olan Okuma Stratejileri Bilişsel Farkındalık Ölçeği ile toplanmıştır. Bu çalışmada ortaokul öğrencilerinin okuma stratejileri bilişsel farkındalık becerilerini kullanma düzeyleri ile cinsiyet, sınıf, anne eğitim durumu, ailelerin okuma düzeyleri ve öğrencinin kitap okuma düzeyleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre ortaokul öğrencilerinin okuma stratejileri bilişsel farkındalık becerilerinden
aldıkları puanlar, planlama, uygulama ve değerlendirme boyutlarında son altı ayda okudukları kitap sayısı değişkenine göre 26 ve üzeri kitap okuyanlar lehine anlamlı bir farklılık göstermektedir. Yine çalışmada ortaokul öğrencilerinin okuma stratejileri bilişsel farkındalık becerilerinden aldıkları puanlar anne-babaların kitap okuma alışkanlığına göre anlamlı bir farklılık göstermektedir

Anahtar Kelimeler

Okuma, Anlama, Bilişsel Farkındalık

Kaynakça

• AKÇAM, Seçil, (2012), İlköğretim 6, 7 ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Bilişüstü Farkındalık Düzeylerinin İncelenmesi (Doktora tezi, DEÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• AKYOL, Hayati, (2005), Türkçe İlkokuma ve Yazma Öğretimi. Ankara: Pegema Yayıncılık.
• ATEŞ, Ayşe, (2013), “Üniversite Öğrencilerinin Okuma Stratejileri Üstbilişsel Farkındalık Düzeyleri (İnönü Üniversitesi Örneği)”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, II, 4: 258-273
• AYBEK, Birsel ve ASLAN, Serkan, (2016), Öğretmen Adaylarının Üstbilişsel Okuma Stratejilerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. International Journal of Social Science, 49: 533-546.
• BALCI, Gülendem, (2007), İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Sözel Matematik Problemlerini Çözme Düzeylerine göre Bilişsel Farkındalık Becerilerini İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• BALTAŞ, Zuhal, (2004), “E-Öğrenciler Nasıl Öğreniyor: Üstbiliş”, Kaynak Dergisi, Temmuz-Aralık.
• BENZER, Ahmet, (2016), “Türkçe ve Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Okuduğunu Anlama ve Okuma Stratejilerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”, The Journal of Academic Social Science Studies, 43: 21-30.
• Bulut, Aydın, (2016), “Ortaokul Öğrencilerinin Okuma Stratejileri Bilişsel Farkındalık Düzeyleri”, Turkısh Studıes-International Periodical for the Languages, (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı), 11, 3.
• CANTRELL, S., ve CARTER, J. (2009), “Relationships Among Learner Characteristics And Adolescents’ Perceptions About Reading Strategy Use”, Reading Psychology, 30, 195–224.
• ÇETİNKAYA, Gökhan, (2004), Ana Dilinde ve Yabancı Dilde Okuma Sürecine Yönelik Gözlemler: Okuma Anlama Stratejisi Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• ÇETİNKAYA Edizer, Zeynep, (2014), “Türkçe Öğretmen Adaylarının Kitap Okuma Alışkanlığına İlişkin Tutumları ile Üst Bilişsel Okuma Stratejilerini Kullanım Düzeyleri Arasındaki İlişki”, Kastamonu Eğitim Dergisi, II, 23: 645-658.
• DİLCİ, Tuncay ve KAYA Seda, (2012), “4. ve 5. Sınıflarda Görev Yapan Sınıf Öğretmenlerinin Üstbilişsel Farkındalık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”,
• SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Aralık, 27: 247-267.
• DOĞAN, Erdoğan, (2009), Meslek Liselerinde Çalışan Öğretmenlerin Üstbiliş Becerileri ile Sosyal Uyumları Arasındaki İlişki (İstanbul Anadolu Yakası Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• DOĞANAY, Ahmet, (1996), “Öğrenmenin Boyutları: Birleşik Bir Öğretim Modeli” Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, II,14: 48-54. Ortaokul Öğrencilerinin Okuma Stratejileri Bilişsel Farkındalık Becerilerini Kullanma Düzeyleri
• Duran, Semiha, (2011), İlköğretim Öğretmenlerinin Bilişsel Farkındalık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• ERDAĞI TOKSUN, Selma, (2019), “Türkçe Öğretmenlerinin Okuma Stratejileri Bilişsel Farkındalık Becerilerini Kullanma Düzeylerine İlişkin Bir Araştırma (Kars İli Örneği)”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, VII, 2: 1137-1157.
• ERDEM, Cem, (2012), “Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmen Adaylarının Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, I,4: 162-186.
• EPÇAÇAN, Cevdet, (2009), “Okuduğunu Anlama Stratejilerine Genel Bir Bakış”,Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, II, 6.
• GÜNEŞ, Firdevs, (2007), Türkçe Öğretimi ve Zihinsel Yapılandırma. Ankara: Nobel Yayınları.
• GÜZEL, Aziz, (2011), Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Öğrencilerinin Üst Biliş Becerilerinin Empati Becerileri ile İlişkisi ve Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kana, Fatih, (2014), “Ortaokul Öğrencilerinin Üstbiliş Okuma Stratejileri Farkındalık Düzeyleri”, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, XVI, 1: 100-120.
• KARASAR, Niyazi, (2002), Bilimsel Araştırma Yöntemleri (Kavramlar, İlkeler, Teknikler), Ankara: Nobel yayınları.
• KARATAY, Halit, (2007), İlköğretim Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuduğunu Anlama Becerileri Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• KARATAY, Halit, (2011), Okuma Eğitimi Kuram ve Uygulama. Ankara: Berikan Yayınevi.
• KAYA, Nilüfer B. ve FIRAT, Tahsin, (2011), “İlköğretim 5. ve 6. Sınıf Öğrencilerinin Öğrenme-Öğretme Sürecinde Üstbilişsel Becerilerinin İncelenmesi”, Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1: 56- 70.
• KOÇ, Canan ve ARSLAN, Aysel, (2017) “Ortaokul Öğrencilerinin Akademik Öz Yeterlik Algıları ve Okuma Stratejileri Bilişüstü Farkındalıkları”, YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, XIV, 1: 745-778.
• KÖSE, Neslihan, (2016), Üniversite öğrencilerinin okuma sürecinde üstbilişsel stratejileri kullanma durumları, Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi, Bartın.
• LÜLE MERT, Esra, (2015), Türkçe Öğretmen Adaylarının Okuma Stratejilerine İlişkin Bilişsel Farkındalık Düzeyleri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, II, Özel Sayı: 95-106.
• OLUK, Sami ve BAŞÖNCÜL, Nazan, (2009), “İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerin Üstbiliş Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri İle Fen-Teknoloji ve Türkçe Ders Başarıları Üzerine Etkisi”. Kastamonu Eğitim Dergisi, XVII,1: 183-194.
• OKÇU, Veysel ve KAHYAOĞLU, M. (2007), “İlköğretim Öğretmenlerinin Biliş Ötesi Öğrenme Stratejilerinin Belirlenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6: 129-146.
• ÖZBAY, Murat. (2011), Anlama Teknikleri I Okuma Eğitimi, (2. Baskı), Ankara: Öncü Basımevi.
• ÖZDEMİR, Serpil, (2018), “Öğretmen Adaylarının Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri”, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, VII, 1: 296-315.
• ÖZSOY, Gökhan ve GÜNİNDİ, Yunus, (2011), Okulöncesi Öğretmen Adaylarının Üstbilişsel Farkındalık Düzeyleri. İlköğretim Online, 2: 430-440.
• PRESSLEY, Michael, and AFFLERBACH, Peter, (1995), Verbal Protocols of Reading: The Nature of Constructively Responsive Reading, NJ: Erlbaum, Hillsdale.
• Sever, Sedat, (2004), Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme, Ankara: Anı Yayıncılık.
• SMİTH B. Carl and ELLİOT Peggy Gordon, (1986). Reading Activities for Middle And Secondary Schools, A Handbook for Teacher. (Second Edition). New York: Teachers College Pres, Columbia University.
• TEMİZKAN, Mehmet, (2009) Metin Türlerine Göre Okuma Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• TOPUZKANAMIŞ, Ersoy (2009), Öğretmen Adaylarını Okuduğunu Anlama ve Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• YILDIRIM, Nuray, (2012), Öğretmenlerin Öğrenme-Öğretme Ortamlarında Bilişsel Farkındalık Stratejilerini Kullanma Düzeyleri, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.