TRINITY BELIEF AND OPPOSITION TO TRINITY IN CHRISTIANITY

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 4, 1460 - 1476, 31.12.2023

Elıf Akkavak Mustafa Ünal

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1323049

Öz

The belief in the Trinity appears in various forms in pre-Christian religions. However, the traces of the trinity in the Christian religious structure first emerged as a result of Paul's missionary activities after the ascension of Jesus to the sky. While the trinity belief took its place in Christianity in the early Christian history, Christianity started to form an individual religious structure by leaving Judaism. The influence of the pagan Christians in the formation of both these developments is too great to be ignored. With the introduction of the trinity into the Christian religious structure in the early Christian period, many issues such as the forms of the understanding of the trinity, the opposition to the trinity, the personality of Jesus, whether Mary was the mother of God or not, and there were debates and divisions within Christianity. Our topic, "Anti-Trinity in Christianity", emerged as a result of these discussions. Anti-Trinitarian groups have existed since early Christianity. However, these groups attracted attention after Rome declared Christianity the official religion in 380. The Christians, who lived under oppression until that time, could not find the opportunity to deal with their own problems and continued their existence in hiding. However, they did not have to hide after this date and started to work on the basic principles of Christianity. During this period, discussions on the basic rules emerged. Among these discussions, the one that attracts the most attention and cannot reach a clear conclusion is the debates created by anti-trinity views. As a result of these discussions, divisions occurred within Christianity and many currents and sects emerged. Anti-Trinitarian groups have been an issue with which Christianity has been grappling from early times to the present day. Today, however, the Church struggles more with the ideas that are against the trinity.

Anahtar Kelimeler

Trinity, Anti-Trinity, Paul, Christianity

HIRİSTİYANLIKTA TESLİS İNANCI VE TESLİS KARŞITLIĞI

Öz

Teslis inancı Hıristiyanlık öncesi dinlerde de çeşitli şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Ancak Hıristiyanlık dini yapısında teslisin izleri ilk defa İsa’nın göğe yükselişinden sonra Pavlus’un misyonerlik faaliyetleri sonucunda ortaya çıkmıştır. Erken dönem Hıristiyanlık tarihinde teslis inancı Hıristiyanlıktaki yerini alırken, Hıristiyanlık Yahudilikten ayrılarak bireysel bir dini yapı oluşturmaya başlamıştır. Bu her iki gelişmenin de oluşmasında Putperest kökenli Hıristiyanların etkisi göz ardı edilemeyecek kadar fazladır. Erken dönem Hıristiyanlık döneminde teslisin Hıristiyan dini yapısına girmesiyle teslis anlayışının şekilleri, teslis karşıtlığı, İsa’nın kişiliği, Meryem’in Tanrı annesi olup olmadığı gibi pek çok konu gündeme gelmiş ve Hıristiyanlık bünyesinde tartışmalar ve ayrılıklar olmuştur. “Hıristiyanlıkta teslis karşıtlığı” konusu da bu tartışmalar sonucunda ortaya çıkmıştır. Teslis karşıtı gruplar erken dönem Hıristiyanlıktan itibaren tarih sahnesinde görülmektedir. Ancak bu gruplar Roma’nın 380 yılında Hıristiyanlığı resmi din ilan etmesinden sonra dikkatleri üzerine çekmiştir. O tarihe kadar baskı altında yaşayan Hıristiyanlar kendi içindeki sorunları ele almaya fırsat bulamayıp saklanarak varlığını sürdürmüşlerdir. Ancak bu tarihten sonra saklanmak zorunda kalmamışlar ve Hıristiyanlık dininin temel kaideleri üzerinde çalışmalar yapmaya başlamışlardır. Bu dönemde temel kaideler üzerinde tartışmalar gün yüzüne çıkmıştır. Bu tartışmaların içerisinde en fazla dikkat çeken ve net bir sonuca ulaşılamayan ise teslis karşıtı görüşlerin meydana getirdiği tartışmalardır. Bu tartışmalar sonucunda Hıristiyanlık içerisinde bölünmeler meydana gelerek pek çok akım ve mezhep ortaya çıkmıştır. Teslis karşıtı gruplar erken dönemden günümüze kadar Hıristiyanlığın uğraştığı bir sorun olmuştur. Ancak günümüz de Kilise daha çok fikrî olarak teslis karşıtı görüşlerle mücadele etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Teslis, Teslis Karşıtlığı, Pavlus, Hıristiyanlık

Destekleyen Kurum

ERÜ, SBE, FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ ANABİLİM DALI, DİNLER TARİHİ BÖLÜMÜ

Teşekkür

"HIRİSTİYANLIKTA TESLİS KARŞITLIĞI (ANTI-TRINITY)" isimli tez çalışmasından üretilen yayındır. Bu tez ve makale çalışmalarında kaynakların tasnifi ve metodolojik olarak hazır hale gelmesi gibi pek çok konudaki yönlendirmeleriyle destek olan danışman hocam Prof. Dr. Mustafa Ünal hocama teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Albayrak, K. (2004). Bogomilizm ve Bosna Kilisesi. Emre Yayınları.
• Aydın, M. (1985). Batı ve Doğu Hristiyanlığına Tarihi Bir Bakış. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27(1985), 1-31.
• Aydın, M. (2005). Ansiklopedik dinler sözlüğü. Din Bilimleri Yayınları.
• Aydın, M. (2016). Hıristiyanlık. İçinde Ş. Gündüz (Ed.). Yaşayan Dünya Dinleri. (ss. 85-86). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Baş, B. (2016). Bir Hıristiyan Mezhebi Olarak Aryüsçülük. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Bayrakdar, M. (2006). Üç Dinin Tarihi. Say Yayınları.
• Bayrakdar, M. (2015). Bir Hıristiyan Dogması: Teslis. Ankara Okulu Yayınları.
• Bihlmeyer, K., & Tuchle, H. (1971). I. Ve IV. yüzyıllarda Hıristiyanlık (Çev. A. Göral). Güler Matbaası.
• Brandon, S.G.F. (1970). Anabaptists. İçinde A Dictionary of Comparative Religion (ss. 79). Scribner.
• Bucaille, M (1981). Kitab-ı Mukaddes, Kuran ve Bilim. (Çev. S. Yıldırım). TÖV Yayınları.
• Costen, M. (1997). The Cathars and The Albigensian Crusade. Manchester University Press.
• Çatalbaş, R. (2015). Radikal Reformistler. Berikan Yayınevi.
• Demirci, K. (1998), Hulûl. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C.18), (ss. 340-341). TDV Yayınları.
• Demirci, K. (1998). Hıristiyanlık. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C.33), (ss. 328-340). TDV Yayınları.
• Doğrul, Ö.R. (1947). Yeryüzünde Dinler Tarihi. İnkılap Kitabevi.
• Dossat, Y. (2003). Cathari. İçinde New Catholic Encyclopedia, (C. 3), (ss. 259-260). Catholic University of America.
• Dvornik, F. (1990). Konsiller Tarihi İznik’ten II. Vatikan’a, (çev. M. Aydın), Ankara
• Early Christian Writings. Gospel of the Ebionites.
• Eliade, M (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi 1 (Çev. A. Berktay). Kabalcı Yayınevi.
• Eliade, M. & Couliano, I. P. (1997). Dinler tarihi sözlüğü (Çev. A. Erbaş). İnsan Yayınları.
• Eroğlu, A. H. (2000). Hıristiyanların Bölünme Sürecine Genel Bir Bakış. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 41(2000), 309-325.
• Fisher, G.P. (1986). History of Christian Doctrine. International Theological Library.
• Grudem, W. (2004). Systematic Theology: An Introduction to Biblical Doctrine. Zondervan.
• Gündüz, Ş. (1998). Mitoloji ile İnanç Arasında. Etüt Yayınları.
• Hamell, P. J. (2003). Monarchianism. İçinde New Catholic Encyclopedia (C. 9), (ss. 53). Catholic University of America.
• Hodziç, İsmajil. (2007). Bogomilizm ve Bosna-Hersek Bogomilleri (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Hoekema, A. A. (1986). Ten Question To Ask The Mormons. İçinde Christianity Today (C. 12), (ss. 10-12). McConkie.
• Holsteen, N. D. & ve Svigel, M. J. (2014). Exploring Christian Doctrine. Bethany House.
• Joyce, G.H. (1909-1919). The Blessed Trinity. İçinde Catholic Encyclopedia (C. 7), (ss. 1). Robert Appleton Company.
• Katar, M. (2007). Tevhitten Teslise Geçiş Sürecinde Hıristiyanlık (Bir Yahudi İhya Hareketi Olarak Başlayan Hıristiyanlığın Evrensel Bir Din Haline Geliş Öyküsü). İslami Araştırmalar, 20(3), 330-339. [url: https://www.islamiarastirmalar.com/upload/pdf/f525b83b132d66f.pdf]
• Kelly, J.N.D. (1960). Early Christian Doctrines. Harper-Row Publishers.
• Küçük, A, Tümer, G. & Küçük, M. A. (2011). Dinler Tarihi. Berikan Yayınları.
• Küçük, A. (1996). Gregoryan Ermeni Kilisesinin Oluşması ve Konsil Kararlan Karşısındaki Tutumu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.
• Lambert, M. (1998). The Cathars. Blackwell Publishers.
• Reller, H. (1979). Handbuch der Religiösen Gemeinschaften in Bremen. Mohn.
• Sarıkçıoğlu, E. (2002). Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi. Fakülte Kitabevi.
• Schimmel, A. (2011). Sayıların Gizemi (Çev. M. Küpüşoğlu). Kabalcı Yayınevi.
• Sinanoğlu, M. (2001). Hıristiyan ve İslam Kaynaklarında Tartışmalı Bir Dini Toplantı: İznik Konsili, İslam Araştırmaları Dergisi.
• Stark, R. & Lannaccone, L. R. (1997). Why the Jehovah's Witnesses Grow so Rapidly: A Theoretical Application. İçinde Journal of Contemporary Religion, (C.12/2), (ss. 135-136).
• Ware, T. (1969). The Orthodox Church. Penguın Books.
• Welter, G. (1950). Histoire des Sectes Chretiennes: des Origines a Nos Jours. Payot and Rivages.
• Whalen, W. J. (2003). Christadelphians. İçinde New Catholic Encyclopedia (C.3), (ss. 527-528). Catholic University of America.
• Wilbur, E. M. (1945). A History of Unitarianism, Socinianism And Its Antecedents. Harvard University Press.
• Williams, G. H. (2006). Socinianism. İçinde Encyclopedia of Philosophy (C.99), (ss. 100). Thomas & Gale.
• Yılmaz, İ. (1994). Üniteryanizmim’in Doğuşu ve Bunu Etkileyen Dinî Faktörler (Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi.