ŞEHİR COĞRAFYASI AÇISINDAN BİR ARAŞTIRMA: İSTANBUL İKİTELLİ’DE YERLEŞMENİN KURULUŞU, GELİŞİMİ VE DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 4, 1477 - 1501, 31.12.2023

Hatice Akyüz Mehmet Akif Ceylan

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1335420

Öz

Makalenin amacı, İkitelli’de yerleşmenin kuruluş, gelişim ve dönüşüm süreçlerini bir bütün halinde incelemektir. Makale hazırlanırken konu ve çalışma alanı ile ilgili nispeten kapsamlı literatür ve saha çalışması yapılmıştır. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Başakşehir Belediyesi ve Küçükçekmece Belediyesi’nden raporlar temin edilmiştir. Akabinde dijital ortamda Osmanlı arşiv belgeleri incelenmiş ve İkitelli ile ilgili eski belgeler derlenmiştir. Ayrıca uydu görüntüleri, hava fotoğrafları ve haritalardan da faydalanılmıştır. Böylece eldeki veriler doğrultusunda ve mekânsal bakış açısıyla yerleşmenin kuruluşu ve süreç içinde yatay gelişimi ortaya konmuştur. İkitelli, tarihi Osmanlı dönemi öncesine uzanan nispeten eski bir yerleşmedir. Osmanlı ve Cumhuriyetin ilk döneminde bir kır yerleşmesi olan İkitelli, 1970’lere kadar Bulgaristan, Yunanistan, Yugoslavya ve Kazakistan gibi ülkelerden gelen dış göçler; bu tarihten sonra ise Karadeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan gelen iç göçler ile hızlı bir şekilde büyümüştür. Özellikle 1990’lı yıllardan sonra çevresinde sanayi ve ticaret merkezlerinin kurulmasıyla aldığı göç miktarı artmış ve bunun sonucunda zamanla bazı altyapı sorunları yaşamaya başlamıştır. Mevcut yapılar hem fiziki açıdan hem de işlev açısından ömrünü tamamlamıştır. Ayrıca artan nüfusun ihtiyacını karşılayacak yeni konut alanlarına ihtiyaç duyulmuştur. Bu gibi nedenlerden ötürü İkitelli’de muhtelif alanlarda şehirsel dönüşüm çalışmaları yapılmış ve hala yapılmaktadır. Tamamlanmış çalışmalar Ayazma ve Tepeüstü mevkilerinde iken devam eden çalışma Köyiçi mevkiinde yer almaktadır. Boş arazilerin varlığı ve ömrünü tamamlamış, işlevini yitirmiş yapıların mevcudiyeti gibi nedenlerle İkitelli’nin şehirleşme anlamında uzun bir süre daha dikkatleri üzerine çekeceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, İkitelli, Şehirleşme, Şehirsel dönüşüm, Yerleşme coğrafyası

Teşekkür

Bu makale, “Şehirsel Dönüşümün Coğrafi Açıdan İncelenmesi: Fikirtepe (Kadıköy) ve İkitelli (Başakşehir)” isimli doktora tezinden üretilmiştir.

A RESEARCH IN THE POINT OF URBAN GEOGRAPHY: THE ESTABLISHMENT, DEVELOPMENT AND TRANSFORMATION OF THE SETTLEMENT İN İKİTELLİ İSTANBUL

Öz

The aim of the article is to research the establishment, development, and urban renewal of the settlement in İkitelli as a whole. While working on the article, exhaustive literature research and fieldwork related to the subject and study area were made. The reports were obtained from the Republic of Türkiye Ministry of Environment, Urbanization and Climate Change, Istanbul Metropolitan Municipality, Başakşehir Municipality and Küçükçekmece Municipality. Subsequently, Ottoman archive documents were examined in digital media and old documents related to İkitelli were compiled. In addition, satellite recording, aerial photographs and maps were also used. Thus, the establishment of the settlement and its horizontal development in the process were revealed in line with the available data and from a spatial perspective. Ikitelli, which was a rural settlement in the Ottoman Empire and the first period of the Republic of Türkiye, grew until the 1970s, with the external migration from countries such as Bulgaria, Greece, Yugoslavia, and Kazakhstan; from this date on it has expended with internal migrations from the Black Sea region, Eastern and Southeastern Anatolia. Especially after the 1990s, it started to experience some infrastructure problems as a result of the increase in immigration density gained by the establishment of industrial installation and commercial centers nearby. Existing buildings have completed their life in terms of both their physical content and function. In addition, new housing areas has been needed to meet the necessities of the increasing population. Due to such reasons, urban transformation studies performed and have been carried out in various areas in İkitelli. While the completed work is at Ayazma and Tepeüstü locations, the ongoing work is located at Köyiçi. It is thought that İkitelli will attract attention for a long time in terms of urbanization due to the existence of empty lands and the existence of buildings that have completed their life and lost their function.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, İkitelli, Urbanization, Urban renewal, Settlement geography

Kaynakça

• Akgür, Z. G. (1997). Türkiye’de kırsal kesimden kente göç ve bölgeler arası dengesizlik (1970-1993). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Aliağaoğlu, A., & Uğur, A. (2016). Şehir coğrafyası (5. Bs). Nobel Yayınları.
• Arsebük, G. (1996). Trakya’da eski bir yerleşim yeri: Yarımburgaz mağarası alt Paleolitik çağ bulguları. Anadolu Araştırmaları, (14), 33-50.
• Arsebük, G. (1998). Yarımburgaz mağarası pleistosen arkeolojisi ile ilgili son çalışmalara 1997 gözüyle özet bir bakış. TÜBA-AR Dergisi, (1), 9-25.
• Ayaz Aydın, B. N. (2017). İstanbul’da kentsel dönüşüm uygulamaları Küçükçekmece örneği, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Başakşehir Belediyesi. (2022, Aralık 28). 26.12.2022 Tarihli Revizyon Nazım İmar Planı Raporu. https://istanbul.csb.gov.tr/istanbul-ili-basaksehir-ilcesi-ziyagokalp-mahallesi-riskli-alan-1.-etap-1-5000- olcekli-revizyon-nazim-imar-plani-ve-1-1000-olcekli-revizyon-uygulama-imar-plani-duyuru-436308
• Başakşehir Belediyesi. (2022, Aralık 28). 26.12.2022 Tarihli Revizyon Uygulama İmar Planı Raporu. https://istanbul.csb.gov.tr/istanbul-ili-basaksehir-ilcesi-ziyagokalp-mahallesi-riskli-alan-1.-etap-1-5000- olcekli-revizyon-nazim-imar-plani-ve-1-1000-olcekli-revizyon-uygulama-imar-plani-duyuru-436308
• Başakşehir Belediyesi. (2022, Ekim 16). Başakşehir Ziya Gökalp’te kentsel yenileme başlıyor. https://www.basaksehir.bel.tr/basaksehir-ziya-gokalp-te-kentsel-yenileme-basliyor
• Başakşehir Belediyesi. (2023). Başakşehir tarihçesi. https://www.basaksehir.bel.tr/basaksehir-tarihcesi
• Biricik, A. S. (1998). İstanbul şehri ve su. Marmara Coğrafya Dergisi, (2), 11-32.
• Ceylan, M. A. (2003). Çamlıca Tepeleri (İstanbul) ve çevresinin tarihi coğrafyası; yerleşmenin gelişimi ve mekânsal kullanımın değişimi konusunda bir araştırma. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 147, 173-204.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), HRT.h..891.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı. (2023, Kasım 1). Devlet Arşivleri Başkanlığı. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/
• Erdal, N. (2010). Kentsel yenileme uygulamalarında kullanıcı memnuniyetinin belirlenmesi: Küçükçekmece Ayazma yenileme uygulaması, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Everest Çelik Kapı. (2023, Kasım 10). Referanslarımız. https://everestkapi.com.tr/ru/referanslarimiz/
• Eyice, S. (1978). Tarihde Küçükçekmece. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, (6-7), 57-123.
• Fuzul Holding. (2023). Mall of İstanbul. https://newinn.com/projects/mall-of-istanbul/
• Gervan, A. (2013). Kentsel dönüşüm projelerinde mülkiyet kazanımlarının ekonomik analizinin ayazma kentsel dönüşüm projesi örneğinde incelenmesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Göney, S. (2017). Şehir coğrafyası (4. Bs, C. 1). Beta Basım Yayım.
• Gündoğdu, R., & Önal, E. F. (2021). Devlet-i Âliyye’den Cumhuriyet’e Osmanlı arşiv belgelerinde Başakşehir. Başakşehir Belediyesi.
• Hayır, M. (2009). İstanbul Başakşehir’de şehirleşme süreci. Çantay Kitabevi.
• Keleş, R. (2008). Kentleşme politikası. İmge Kitabevi.
• Küçükçekmece Belediyesi Başkanlığı. (2007). Ayazma-Tepeüstü kentsel dönüşüm projesi: Yaşama yeni bir pencereden bakın. Küçükçekmece Belediyesi Yayınları.
• Küçükoğlu, H. (2014). Kentsel dönüşüm uygulamaları, Başakşehir örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Özdoğan, M. (1990). Yarımburgaz Mağarası. 1986, Eylül 22-26 Tarihli X. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, I, 243-249, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Özdoğan, M., & Koyunlu, A. (1986). 1986 yılı çalışmalarının ilk sonuçları ve bazı gözlemler. Arkeoloji ve Sanat, (32- 33), 4-17.
• Turgut, S. R., & Çaçtaş Ceylan, E. (2010). Bir yerel yönetim deneyiminin ardından Küçükçekmece Ayazma- Tepeüstü kentsel dönüşüm projesi. Alfa Yayınları.
• Tümertekin, E. (1965). Türkiye’de şehirlerin fonksiyonel sınıflandırılması. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Tümertekin, E., & Tunçdilek, N. (1961). 1960’da Türkiye nüfusu. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 6(22), 78-89.
• Uzunçarşılı Baysal, C. (2010). İstanbul’u küresel kent yapma aracı olarak kentsel dönüşüm ve ardındaki konut hakki ihlalleri: Ayazma(n)’dan Bezirgânbahçe’ye tutunamayanlar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yücel, T. (1960). Türkiye’de şehirleşme hareketleri I. Türk Coğrafya Dergisi, (20), 23-35.
• Yüceşahin, M.M., Bayar, R., & Özgür, R. (2004). Türkiye’de şehirleşmenin mekânsal dağılışı ve değişimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 2(1), 23-39.
• Yüksel, S. (1992). İkitelli’deki yapısal değişim, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.