SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASLARA YÖNELİK YARATICI TURİZM UYGULAMALARI: PASİNLER LAVAŞI ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 4, 1535 - 1565, 31.12.2023

Uğur Akdu Bedrettin Boztoprak

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1380167

Öz

Günümüz turizm faaliyetlerinde deniz, güneş ve kum üçlemesini kapsayan klasik tatil anlayışının yerini yavaş yavaş deneyimsel faaliyetlerin yoğunluk kazandığı uygulamalar almaktadır. Özellikle 2020’li yılların güncel ve önemli bir araştırma konusu haline gelen deneyime dayalı tatil anlayışı turizm literatüründe yaratıcı turizm olarak girmiştir. Katılımcıların çeşitli uygulamalarla ziyaret ettikleri destinasyona özgü değerleri deneyimlemelerini ve daha kalıcı turizm deneyimi elde etmelerini amaçlayan yaratıcı turizm faaliyetleri gün geçtikçe daha önemli hale gelmektedir. Bu araştırma somut olmayan kültürel miraslar ile yaratıcı turizm uygulamalarının nasıl entegre edilebileceğine odaklanmaktadır. İnce ekmek yapımı ve paylaşımı geleneği somut olmayan kültürel miras listesinde yer alan önemli bir gelenektir. Bu kapsamda Erzurum, Pasinler lavaşının yaratıcı turizm uygulamalarına dahil edilmesinin uygunluğu yarı yapılandırılmış mülakat tekniği ile ilgili katılımcıların görüşü alınarak saptanmaya çalışılmıştır. Araştırma sonucunda alt yapı eksikliklerinin tamamlanmasıyla birlikte ince ekmek yapımı sürecinin yaratıcı turizm uygulamalarına dahil edilebileceği ve bölge turizmine olumlu katkı sağlayabileceği, katılımcıların bu konuda istekli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras, Yaratıcı Turizm, Somut Olmayan Kültürel Miras, İnce Ekmek Yapımı, UNESCO

Etik Beyan

“Somut Olmayan Kültürel Miraslara Yönelik Yaratıcı Turizm Uygulamaları: Pasinler Lavaşı Örneği” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir.

Destekleyen Kurum

Bu araştırma Bedrettin BOZTOPRAK’ın Doç. Dr. Uğur AKDU danışmanlığında yürüttüğü Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ABD Yüksek Lisans Tez çalışmasından türetilmiştir.

Proje Numarası

Bu araştırma Bedrettin BOZTOPRAK’ın Doç. Dr. Uğur AKDU danışmanlığında yürüttüğü Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ABD Yüksek Lisans Tez çalışmasından türetilmiştir.

CREATIVE TOURISM PRACTICES FOR INTANGIBLE CULTURAL HERITAGE: THE EXAMPLE OF PASİNLER LAVASH

Öz

Tourism activities, the classical holiday approach, which includes the sea, sun and sand trinity, is gradually being replaced by practices in which experiential activities nowadays. Experience-based vacation understanding, which has become a current and important research topic, especially in the 2020s, has taken place in tourism literature as creative tourism. Creative tourism activities, which aim to enable participants to experience the specific values of the destination they visit through various practices and to obtain a more permanent tourism experience, are becoming more important day by day. This research focuses on how to integrate intangible cultural heritage and creative tourism practices. Flatbread making and sharing culture (Lavash, Katyrma, Jupka, Yufka) is an important tradition in the list of intangible cultural heritage. In this research, whether it is appropriate to include Pasinler's lavash in creative tourism practices was tried to be determined by taking the opinions of the participants about the semi-structured interview technique. As a result of the research, it has been concluded that with the completion of the infrastructure deficiencies, the Flatbread-making process can be included in creative tourism practices and contribute positively to the region's tourism, also the participants are willing in this regard.

Anahtar Kelimeler

Intangible Cultural Heritage, Cultural Heritage, Creative Tourism, Flatbread-Making, UNESCO

Proje Numarası

Bu araştırma Bedrettin BOZTOPRAK’ın Doç. Dr. Uğur AKDU danışmanlığında yürüttüğü Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ABD Yüksek Lisans Tez çalışmasından türetilmiştir.

Kaynakça

• Akcaoğlu, C. (2017). Somut olmayan kültürel miras ve yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanımı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Akdu, S. (2018b). Kültür turizminde yeni bir yönelim: yaratıcı turizm. H. Sezeral ve U. Akdu (Ed.), Güncel turizm eğilimleri içinde (ss. 103-140). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Akdu, S. (2019). Sürdürülebilir Turizm Gelişimi ve Yaratıcı Turizm. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019 Ek Sayı, 132-139
• Akdu, U. (2018a). Kırkpınar yağlı güreşleri-2010, Manisa mesir macunu şenlikleri-2012 ve Nevruz kutlamaları-2009. A. Karaman, A. Ateş ve K. Sayın (Ed.), Türkiye’nin UNESCO değerleri ve turizm potansiyeli içinde (ss. 329-351). Eğitim Yayınevi.
• Akın, M. H. (2022). İbn-i Haldun. Demiral, A. & Yağmur, Y. (Ed.). Somut olmayan kültürel miras kapsamında Anadolu Düşünürleri içinde (ss. 347-355). Ankara: Nobel Bilimsel.
• Akmaz, A. & Akdağ, G. (2018). Meddahlık geleneği-2008. A. Karaman, A. Ateş ve K. Sayın (Ed.), Türkiye’nin UNESCO değerleri ve turizm potansiyeli içinde (ss. 284-291). Eğitim Yayınevi.
• Akmeşe, H. & Bilim, Y. (2018). Karagöz-2009, Aşıklık geleneği-2009. A. Karaman, A. Ateş ve K. Sayın (Ed.), Türkiye’nin UNESCO değerleri ve turizm potansiyeli içinde (ss. 300-311). Eğitim Yayınevi.
• Alyakut, Ö. & Küçükkömürler, S. (2018). Geleneksel bir ekmek çeşidi: yufka ekmeği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3), 379-395. doi: 10.21325/jotags.2018.288
• Ar, H. (2015). Somut olmayan kültürel mirasın korunmasında turist rehberlerinin rolü. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• AREGEM. (2020). UNESCO somut olmayan kültürel miras listesi. Erişim Adresi: https://aregem.ktb.gov.tr/TR- 159257/somut-olmayan-kulturel-miras-ulusal-envanteri.html
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274.
• Bilgili, B. (2018). Geleneksel çini sanatı ve ebru: Türk kağıt süsleme sanatı-2013. A. Karaman, A. Ateş ve K. Sayın (Ed.), Türkiye’nin UNESCO Değerleri ve Turizm Potansiyeli (ss. 352-365). Eğitim Yayınevi.
• Çalık, İ. & Ödemiş, M. (2018). Gümüşhane ilinin somut olmayan kültürel miras değerlerinin sürdürülebilir turizm çerçevesinde incelenmesine yönelik nitel bir araştırma. Mediterranean Journal of Humanities, 2, 233-249. doi: 10.13114/MJH.2018.419
• Çetinkaya, N. (2018). Somut olmayan kültürel miras unsuru Erzurum lavaş (acem) ekmeğinin turistik ürüne dönüştürülmesine yönelik bir çalışma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 430-452.
• Chhabra, D., Healy, R. & Sills, E. (2003). Staged authenticity and heritage tourism. Annals of Tourism Research, 30(3), 702-719. doi: 10.1016/S0160-7383(03)00044-6
• Dalan, C. (2019). Muğla ili sağlık turizmi potansiyelinin değerlendirilmesine yönelik bir araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Davis, L.L. (1992). “Instrument review: Getting the most from a panel of experts”. Applied Nursing Research, 5, 194-197.
• Gülüm, E. (2015). Yaratıcı turizm - halk kültürü ilişkisi ve yerelin popülerleşmesi. Millî Folklor Dergisi, 27(105), 87- 98.
• Güven, A. (2016). Yaratıcı turizm kapsamında Antalya ili turizm kaynaklarının değerlendirilmesi. Institution Of Economic Development And Social Researches. International Congress On Social Sciences, China To Adriatic, October, 27-30, Antalya.
• Karadeniz, H. & Sezer, İ. (2018). UNESCO değeri olarak ıslık dili (kuşdili) ve turistik ürün potansiyeli. A. Karaman, A. Ateş ve K. Sayın (Ed.), Türkiye’nin UNESCO Değerleri ve Turizm Potansiyeli içinde (ss. 381-405). Eğitim Yayınevi
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kozak, M. (2015). Bilimsel araştırma: tasarım, yazım ve yayım teknikleri (2. Basım). Detay Yayıncılık.
• KTB - KVMGM, (2020, 20 Ekim). Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-132353/somut-olmayan-kulturel-miras-ne-demektir.html
• Lysgard, H. K. (2012). Creativity, culture and urban strategies: a fallacy in cultural urban strategies. European Planning Studies. 20 (8), 1281-1300. doi: 10.1080/09654313.2012.680581
• Oecd. (2014). Tourism and the creative economy, OECD Studies on Tourism. OECD Publishing.
• Ohridska-Olson, R. & İvanov, S, (2010). Creative tourism business model and its application in Bulgaria. Proceedings of The Black Sea Tourism Forum, Cultural Tourism-The Future of Bulgaria. 23-39, 23-25. Varna.
• Özsoy, Y. (2019). Somut olmayan kültürel mirasın turizm alanında değerlendirilmesi Gazipaşa örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kastamonu Üniversitesi.
• Pekerşen, Y. & Çalık, İ. (2017). Konya’da keçecilik geleneğinin somut olmayan kültürel miras açısından değerlendirilmesi. Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute. 20(37), 339-355. https://doi.org/10.31795/baunsobed.645189
• Resmî Gazete (2006). Milletlerarası Sözleşme, Karar No: 2006/10132.
• Rhodes, M. (1961). An analysis of creativity. The Phi delta kappan, 42(7), 305-310.
• Richards, G. & Raymond, C. (2000). Creative tourism. Atlas News, 23, 16-20.
• Rzayeva, S. (2019). Küreselleşme ve somut olmayan kültürel miras ilişkisi: Azerbaycan örneği (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Saçlı, Ç. & Efe, D. (2018). Mevlevi sema törenleri-2008, Alevi-Bektaşi ritüeli semah-2010 ve bahar bayramı hıdırellez-2017. İçinde A. Karaman, A. Ateş ve K. Sayın (Ed.), Türkiye’nin UNESCO değerleri ve turizm potansiyeli (ss. 312-328). Eğitim Yayınevi.
• Saruhan, S.C. & Özdemirci, A. (2011). Bilim, felsefe ve metodoloji, 2. Baskı. Beta Yayınları.
• Türker, A. & Çelik, İ. (2012). Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurlarının Turistik Ürün Olarak Geliştirilmesine Yönelik Alternatif Öneriler. Yeni Fikir Dergisi, 4(9), 86-98.
• Türkoğlu, T. (2019). Somut olmayan kültürel miras kaynaklarının turizm çekiciliği kapsamında değerlendirilmesi: Türk kâğıt süsleme (ebru) sanatı örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(24), 543-559.
• UNESCO, (2020a 19 Ağustos). Teftiş kurulu başkanlığı. Erişim Adresi: https://teftis.ktb.gov.tr/TR-264414/somut- olmayan-kulturel-mirasin-korunmasi-sozlesmesi.html
• UNESCO, (2020b, 19 Ağustos). What is intangible cultural heritage?. Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/en/what-is-intangible-heritage-00003
• UNESCO, (2020c, 25 Ağustos). UNESCO hakkında. Erişim Adresi: http://www.unesco.org.tr/Pages/96/2/UNESCO
• UNESCO, (2020d,19 Ağustos). UNESCO Türkiye milli komisyonu. Erişim Adresi: https://www.unesco.org.tr/Pages/181/177/
• UNESCO, (2023a, 10 Ocak). Flatbread making and sharing culture: Lavash, Katyrma, Jupka, Yufka. Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/flatbread-making-and-sharing-culture-lavash-katyrma-jupka-yufka-01181.
• UNESCO, (2023b, 10 Ocak). Turkish coffee culture and tradition. Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/turkish-coffee-culture-and-tradition-00645
• UNESCO, (2023c, 10 Ocak). Spring celebration, Hıdrellez. Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/spring- celebration-hdrellez-01284
• UNESCO, (2023d, 10 Ocak). Heritage of Dede Qorqud/Korkyt Ata/Dede Korkut, epic culture, folk tales and music. Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/heritage-of-dede-qorqud-korkyt-ata-dede-korkut-epic-culture- folk-tales-and-music-01399
• UNESCO, (2023e, 10 Ocak). Traditional Turkish archery. Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/traditional- turkish-archery-01367
• UNESCO, (2023f, 10 Ocak). Traditional intelligence and strategy game: Togyzqumalaq, Toguz Korgool, Mangala/Göçürme. Erişim adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/traditional-intelligence-and-strategy-game- togyzqumalaq-toguz-korgool-mangala-grme-01597
• UNESCO, (2023g, 10 Ocak). Hüsn-i Hat, traditional calligraphy in Islamic art in Turkey. Erişim adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/hsn-i-hat-traditional-calligraphy-in-islamic-art-in-turkey-01684
• UNESCO, (2023h, 10 Ocak). Culture of Çay (tea), a symbol of identity, hospitality and social interaction. Erişim adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/culture-of-ay-tea-a-symbol-of-identity-hospitality-and-social- interaction-01685
• UNESCO, (2023i, 10 Ocak). Sericulture and traditional production of silk for weaving. Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/sericulture-and-traditional-production-of-silk-for-weaving-01890
• UNESCO, (2023j, 10 Ocak). Telling tradition of Nasreddin Hodja/ Molla Nesreddin/ Molla Ependi/ Apendi/ Afendi Kozhanasyr Anecdotes. Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/en/RL/telling-tradition-of-nasreddin-hodja- molla-nesreddin-molla-ependi-apendi-afendi-kozhanasyr-anecdotes-01705
• UNESCO, (2023k, 10 Ocak). Traditional Ahlat stonework. Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/en/USL/traditional- ahlat-stonework-00655
• UNESCO, (2023m, 02 Şubat). Decision of the Intergovernmental Committee: 11.COM 10.b.2 Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/en/Decisions/11.COM/10.b.2
• UNESCO, (2023n, 08 Kasım). UNESCO Türkiye milli komisyonu. Erişim Adresi: http://www.unesco.org.tr/Pages/99/2
• Varol, F. (2018). İnce ekmek yapımı ve paylaşımı geleneği: Lavaş, katırma, jupka, yufka-2016, Geleneksel tören keşkeği-2011, Türk kahvesi ve geleneği-2013. İçinde, A. Karaman, A. Ateş ve K. Sayın (Ed.), Türkiye’nin UNESCO değerleri ve turizm potansiyeli (ss. 366-380). Eğitim Yayınevi
• Yalçınkaya, P. (2018). Çanakkale’nin UNESCO yaratıcı şehirler ağı gastronomi teması kapsamında potansiyelinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.