Gündelik Yaşam ve Toplumsal Hayat Perspektifinden Bir Mikro Tarih Denemesi: Şinasi’nin Kaleminden XIX. Yüzyılda İstanbul Sokaklarına Bakış

Yıl 2010, Sayı: 58, 291 - 312, 06.06.2010

Hafize Şahin S. Dilek Yalçın Çelik

Öz

Şinasi, yeni aydın tipinin bir örneğidir ve Tasvir-i Efkâr’da yazdığı makalelerde 19. yüzyılda İstanbul’da yaşanan değişimi ayrıntılı olarak ele
alır. İstanbul’un sokaklarında gördüklerinden şehrin mimarisinde kullanılan ahşap malzemeye dair pek çok konuyu yazılarında işleyen Şinasi, Avrupa’da gördüğü gibi bir şehir görüntüsü arzular ve çağın gerektirdiği gibi bir gündelik yaşamı tasavvur eder. 19. yüzyıl İstanbul sokaklarına bakan ve gördüklerine ilişkin değerlendirmeler yapan Şinasi, sokakların aydınlatılması ve genişletilmesi, muhtaçlara yardım, dilenciler, sokak köpekleri gibi şehri bütünleyen unsurların üzerinde ayrıntılı
bir biçimde durur. Asya ve Avrupa’yı birleştiren ve dünya şehirlerinden
biri olan İstanbul’un sokaklarının aydınlatılması ve temizlenmesi hakkında öneriler sunmaya çalışır; ancak Tanzimat’ın düalist yapısının bir
yansıması olarak önerileri genelde var olanı gözden geçirmekle sınırlı
kalır. Şinasi’nin makalelerinden hareketle 19. yüzyıl toplumsal hayatına İstanbul sokaklarından bakmaya çalışacağımız bu yazıda, dönemin
bakış açısını, şehir yaşamındaki kaçınılmaz değişimi ve Batılı olmak isteyen ancak bağlı olduğu değerlere de sırtını dönemeyen bir aydının sıkışıp kaldığı çıkmazı göstermek istiyoruz. Bu yazı sayesinde teoride tasavvur edilenlerin pratiğe dökülebilmesinin ne kadar zor olduğunu bir
kez daha anladığımızı tekrar etmek isteriz.

Anahtar Kelimeler

Şinasi, 19. yüzyıl İstanbulu, gündelik ve toplumsal hayat, sokaklar, aydınlatma, dilenci, köpek

A Micro History Essay from the Perspective of Daily and Social Lives: A Glance at the 19th Century Istanbul Streets from Şinasi’s Pen

Öz

Şinasi is a model of the new intellectuals, and he wrote in his articles,
published in Tasvir-i Efkâr, the 19th century changes in Istanbul. Having
written about from what he saw in the streets to the wooden materials
used in city’s architecture, he reflects his imagination of a city on European model, and a daily life according to the requirements of the age.
Taking a glance at the streets of İstanbul and making the assessments
about what he has seen, he focuses on the lightening and widening of
the streets, assistance to those in need, beggars, stray dogs in detail. He
makes suggestions for street lightening and cleaning in İstanbul, one of
the well-known world cities, situated between Asia and Europe; but his
proposals reflect the Tanzimat dualism and his suggestions do not come
to life, and remain as his observations. In this study, we attempt to take
a look at the 19th century social life at the streets of İstanbul via Şinasi’s
articles. We believe, this would reflect the worldview of the era, the requirements of the age, the inevitable changes in the city. We also try to
show the intellectual difficulty of Şinasi, who wanted to be Modernized
on the one hand, but who could not leave aside his traditional values,
on the other. We would like to express once more by this study that we
understood well how difficult it is to put those theoretical into practice.  

Anahtar Kelimeler

Şinasi, 19th century Istanbul, daily and social life, streets, street lightening, beggar, dogs

Kaynakça

• Çöl, Nilgün (2009), “XVI. Yüzyıla Kadar Galata’da Kentsel Dokuyu Etkileyen Faktörler”, Turkish Studies, IV, 3, 681-695.
• Ebüzziya, Ziyad (1997), (Hazırlayan: Hüseyin Çelik), Şinasi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Emiroğlu, Kudret (2002), Gündelik Hayatımızın Tarihi, Ankara: Dost Kitabevi.
• Faroqhi, Suraiya (Çeviren: Elif Kılıç) (2002), Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kaplan, Mehmet, İnci Enginün ve Birol Emil (1974), Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi I. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Mermutlu, Bedri (2003), Sosyal Düşünce Tarihimizde Şinasi, İstanbul: Kaknüs Yayıncılık.
• Ortaylı, İlber (2006), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Parlatır, İsmail (2004) Şinasi, Ankara: Akçağ Yayınları, 1.baskı.
• Parlatır, İsmail ve Nurullah Çetin (2005), Şinasi Bütün Eserleri. Ankara: Ekin Kitabevi.
• Pinguet, Catherine (2009), (Çeviren: Saadet Özen), İstanbul’un Köpekleri, İstanbul: YKY.
• Serçe, Erkan (2007), Bir Osmanlı Aydınının Londra Seyahatnamesi, İstanbul: İstiklal Kitabevi.
• Şinasi (1960), (Hazırlayan: Fevziye Abdullah Tansel), Makaleler IV, Ankara: Dün-Bugün Yayınevi.
• http://tr.wikipedia.org/wiki/Hicri_Takvim#Hicri_takviminin_12_ay.
• http://www.osmanlicaturkce.com/?k=beyn&t=
• http://www.ercankesal.com/detay.asp?article_id=5
• http://tdkterim.gov.tr/bts/?kategori=verilst&ayn=bas&kelime=levanten
• http://www.mimdap.org/w/?p=2372
• http://tr.wikipedia.org/wiki/Emin%C3%B6n%C3%BC,_Fatih
• http://www.beyoglu.bel.tr/download/Beyoglu_Dergisi_Ekim_2007.pdf)