İNSANİ GÜVENLİK KAPSAMINDA GIDA GÜVENLİĞİ SORUNSALINI İNCELEMEK

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 2, 214 - 231, 31.12.2023

Tuğçe Ersoy Akçe

https://doi.org/10.46790/erzisosbil.1328829

Öz

Soğuk Savaş sonrası dönemden itibaren güvenliğin kapsamı giderek genişletilmiştir. Özellikle küreselleşmenin getirdiği çok boyutlu faktörlerin zamanla tehdit haline gelmesi güvenlik kavramının kapsamının genişletilmesini insan, toplum ve çevre üzerinde gerekli kılmıştır. İnsani güvenlik kavramı; insanların yaşamını, hayat kalitesini tehdit eden unsurlara kendi bileşenleri dâhilinde yer vererek konunun önemini vurgulamıştır. İnsanların temel gereksinimlerinden biri olan beslenme, insani güvenliğin gıda güvenliği bileşeni ile doğrudan etkilidir. Bu kapsamda ele alınan bileşenlerden biri olan gıda güvenliği, insanların yaşamını sürdürülebilmesi için birer ihtiyaç olması sebebiyle günümüzde fazlasıyla öncelik verilmesi gereken bir konudur. Artan nüfus, hızlı kentleşme, sanayileşme, iklim değişikliği, savaş, salgın hastalıklar vb. birçok sorun teşkil eden faktörlerle gıdanın güvenliği ve güvenilirliği tehdit altındadır. Bütün bu olası sorun ve tehditlerden bağımlı değişken olarak hem insanlar hem de ülkeler etkilenmektedir. Çalışma bu bağlamda yeterli düzeyde gıdaya erişim, gıda dağılımı, gıda güvencesinin sağlanması gibi gıda güvenliği sorunsalını oluşturan etkenlerin ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ve dünyada yaşanan son gelişmeler ile ilişkisini örnekler üzerinden ele alarak insani güvenlik çerçevesinde bu etkenlerin oluşturduğu potansiyel risk ve tehditin güvenlik alanlarına yönelik analiz sunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Güvenlik, İnsani Güvenlik, Küreselleşme, Gıda Güvenliği, Gıda Güvencesi

Kaynakça

• AA, (2023, Haziran17). Bir yanda açlık, bir yanda obezite, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bir-yanda-aclik-bir-yanda-obezite/1614213.
• Adaptation and Food Security, CARE International Climate Change Brief, April 2011, https://www.care.org/wp-content/uploads/2020/05/CC-2011-CARE_Food_Security_Brief.pdf, Erişim Tarihi: 06.06.2023. Aday, S., & Aday, M. S. (2020). Impact of covid-19 on the food supply chain, Food Quality and Safety, 4(4) 167-180.
• Ağır, B. S. (2015). Güvenlik kavramını yeniden düşünmek: Küreselleşme, kimlik ve değişen güvenlik anlayışı. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 11(22), 97-130.
• Akgün, B., & Çelik M. (2007). Küreselleşme çağında ‘üçüncü dünya’yı yeniden okumak, Avrasya Etüdleri, 13, 31-32, s. 41-78.
• Aliyev, P. (2023). Rusya-Ukrayna savaşı ve Afrika’da gıda güvenliği, Africania-İnönü Üniversitesi Uluslararası Afrika Araştırmaları Dergisi, 3(1), 36-50.
• Arıkan, Y., & Tozkoparan, İ. B. (2022). Küreselleşme sürecinde Türkiye’de gıda güvenliği. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 4(9), 458-480. DOI: 10.47994/usbad.1118026.
• Aydın, D. (2014). Küreselleşme ve Yoksulluk. İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, 1- 15.
• Ayoob, M. (1995). Third World Security Theory, Lynne Rienner, Boulder, London. Bilgin, P. (2010). Güvenlik çalışmalarında yeni açılımlar: Yeni güvenlik çalışmaları. SAREM Stratejik Araştırmalar Dergisi, 8(14), 69-96.
• Bingöl, O. (2016). Yeni Güvenlik Yaklaşımları ve 21. Yüzyıl Sorunları. İçinde H, Çomak vd., (Ed.), Uluslararası Güvenlik (s.17-44). İstanbul: Beta.
• Birleşmiş Milletler Türkiye, (2022, Temmuz 22). BM Genel Sekreteri Guterres: “Tahıl koridoru anlaşması Karadeniz’de bir umut ışığı”, https://turkiye.un.org/tr/191442-bm-genel-sekreteri-guterres-tah%C4%B1l-koridoru-anla%C5%9Fmas%C4%B1-karadenizde-bir-umut%C4%B1%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1, Erişim Tarihi:21.06.2023.
• Booth, K. (1991). Security and Emancipation, Review of International Studies, 17(4), 313-326.
• Brauch, H. G. (2008). Güvenliğin yeniden kavramsallaştırılması: Barış, güvenlik, kalkınma ve çevre kavramsal dörtlüsü. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 5(18), 1-47.
• Buzan, B. (1983). People, States and Fear; The National Secutity Problem in International Relation. The University of North Carolina Press.
• Candan, T., & Halhallı, O. E. (2022). Uluslararası hukuk açısından Tahıl Koridoru andlaşması’nın kısa bir analizi. Ankara Barosu Dergisi, 80(4), 363-404.
• Dedeoğlu, B. (2008). Uluslararası Güvenlik ve Strateji, Yeni Yüzyıl Yayınları.
• Demirbilek, M. E. (2015). Tarımda ve gıdada nanoteknoloji. Gıda Ve Yem Bilimi Teknolojisi Dergisi, 15, 46-53.
• Dünya Bankası, (2010). Dünya Kalkınma Raporu 2010: Kalkınma ve İklim Değişikliği . © Washington, DC . http://hdl.handle.net/10986/4387. ErişimTarihi: 09.06.2023.
• Erdem, E. İ. (2016). İnsani güvenlik kavramı bağlamında çevre güvenliği. Gazi Akademik Bakış, 10(19), 255-281.
• FAO Reports, (2020). Global Report on Food Crisis, (New York: Food Security Information Network, 2020), s. 2-11.
• FAO, (1996), Rome Declaration on World Food Security, World Food Summit, 13-17 November, Rome, Italy, https://www.fao.org/3/w3613e/w3613e00.htm. Erişim Tarihi: 06.06.2023.
• FAO, (2003a). Trade Reforms and Food Security: Conceptualizing the Linkages, Commodity Policy and Projections Service Commodities and Trade Division, Rome: FAO.
• FAO, (2003b). Assuring Food Safety and Quality. p.76. Rome Google Search | Food and Agriculture Organization of the United Nations (fao.org), Erişim Tarihi: 06.06.2023.
• FAO, IFAD, UNICEF, WFP and WHO (2018). The State of Food Security and Nutrition in the World 2018. Building Climate Resiliance for Food Security and Nutrition, Rome: FAO.
• FAO, IFAD, UNICEF, WFP and WHO (2019). The State of Food Security and Nutrition in the World 2019. Safeguarding against economic slowdowns and downturns. Rome, FAO.
• FAO, IFAD, UNICEF, WFP and WHO (2020). The State of Food Security and Nutrition in the World 2020. Transforming food systems for affordable healthy diets. Rome, FAO. https://doi.org/10.4060/ca9692en.
• FAO, IFAD, UNICEF, WFP and WHO (2022). The State of Food Security and Nutrition in the World 2022. Repurposing food and agricultural policies to make healthy diets more affordable. Rome.
• https://www.fao.org/3/cc0639en/cc0639en.pdf, Erişim Tarihi: 11.06.2023.
• Fischer, G., Shah, M., N. Tubiello, F., & Van Velhuizen, H. (2005). Socio-economic and climate change impacts on agriculture: An integrated assessment, 1990–2080. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 360(1463), 2067-2083.
• Glauber, J., Laborde, D. & Mamun, A. (2022). From bad to worse: How Russia-Ukraine war-related export restrictions exacerbate global food insecurity. IFPRI – International Food Policy Research Institute. Global Report on Food Crises, (2020).
• https://www.fsinplatform.org/sites/default/files/resources/files/GRFC_2020_ONLINE_200420.pdf, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• Gökırmaklı, Ç., & Bayram, M. (2018). Gıda için gelecek öngörüleri: Yıl 2050. Akademik Gıda, 16(3), 351-360.
• Gürbüz, M. (2008). Gıda hakkı temasının hukuksal boyutta irdelenmesi, Gıda Hakkı Sempozyumu (19-20 Ekim 2007), (ss. 31-41.), Payda Yayıncılık, Ankara.
• Gürlük, S., & Turan, Ö. (2008). Dünya gıda krizi: Nedenleri ve etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1), 63-74.
• Gürsoy, S. İ. (2013). Uluslararası güvenlik anlayışında gıda güvenliği sorunsalı: Avrupa Birliği-Türkiye karşılaştırmalı analizi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Henry, R. (2020). Innovations in agriculture and food supply in response to the covıd-19 pandemic. Molecular Plant. 13(8), 1095- 1097.
• IPCC (2014). Climate Change 2014: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Cambridge University Press: New York.
• Kartal, Z. (2007). Kavramsal ve tarihsel yönleri ile küreselleşme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 251-264.
• Koç, G. & Uzmay, A. (2015). Gıda güvencesi ve gıda güvenliği: kavramsal çerçeve, gelişmeler ve Türkiye. Tarım Ekonomisi Dergisi 21(1), 39-48.
• Kovancı, E., & Karakoç, D. Y. (2019). Bir güvenlik tehdidi olarak iklim değişikliği. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 344-357.
• Odegard, I. Y. R., & Van der Voet, E. (2014). The future of food—Scenarios and the effect on natural resource use in agriculture in 2050. Ecological Economics, 97, 51-59.
• Ovalı, A. Ş. (2006). Ütopya ile pratik arasında: uluslararası ilişkilerde insan güvenliği kavramsallaştırması, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 3(10), 3-52.
• Perez-Escamilla, R., Bermudez, O., Buccini, G. S., Kumanyika, S., Lutter, C. K., Monsivais, P., & Victora, C. (2018). Nutrition disparities and the global burden of malnutrition. British Medical Journal, 361.
• Prevention and management of the global epidemic of obesity. Report of the WHO Consultation on Obesity (Geneva, June, 3–5, 1997). Geneva: WHO.
• Sun, J., Peng, Z., Zhou, W., Fuh, J.Y., Hong, G.S., & Chiu, A. (2015). A review on 3D printing for customized food fabrication. Procedia Manufacturing, 1, 308-319.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, (2020). Covid-19 (Sars-CoV2 Enfeksiyonu) Rehberi.
• https://toraks.org.tr/site/sf/nmf/pre_migration/0cd6655ae86e94eec61e88ab75cc757d8eaa1df39ce43d3c871b3d715afde5b6.pdf.
• Tayar, M. (2020). Gıda güvenliği ve covid-19. Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni, 11(2), 61-71.
• TDK (2023). Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 18.05.2023.
• TDK (2023). Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 20.05.2023.
• TMO (2021). 2020 Yılı Hububat Sektör Raporu. hububat2020.pdf (tmo.gov.tr), Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• Toffolutti, V., Stuckler, D., & McKee, M. (2020). Is the COVID-19 pandemic turning into a European food crisis? European Journal of Public Health, 30(4), 626-627.
• TRT Haber/AA, (2023, Haziran10). BM: Ukrayna’daki Kakhova Barajı’nın yıkılmasından öncesine göre “çok daha kötü”, https://www.trthaber.com/haber/dunya/bm-ukraynadaki-insani-durum-kakhovka-barajinin-yikilmasindan-oncesine-gore-cok-daha-kotu-773878.html.
• TRT Haber/AA, (2023, Mayıs17). Tahıl Koridoru Anlaşması 2 ay uzatıldı, https://www.trthaber.com/haber/gundem/tahil-koridoru-anlasmasi-2-ay-uzatildi-768092.html.
• UN, (2015). World population prospects: the 2015 revision, key findings and advance tables. United Nations Department of Economic and Social Affairs and Population Division, Working Paper No ESA/P/WP. 241.
• UNICEF, WHO, World Bank Group Joint Child Malnutrition Estimates, (2021, April) Edition.
• https://data.unicef.org/topic/nutrition/child-nutrition/, www.who.int/data/gho/data/themes/topics/joint-child-malnutrition-estimates-unicef-who-wb, Erişim Tarihi: 15.06.2023.
• United Nations (1948). Universal Declaration of Human Rights, https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights, Erişim Tarihi: 20.05.2023.
• United Nations (2011). The Millenium Development Goals, New York,
• https://www.un.org/millenniumgoals/pdf/(2011_E)%20MDG%20Report%202011_Book%20LR.pdf, Erişim tarihi: 06.06.2023.
• United Nations (2019). UN Report of the Special Rapporteur on Sustainable Development Goals and the Right to Food, A/74/164.
• United Nations (2023). General Assembly Economic and Social Council, ADVANCE UNEDITED VERSION, https://sdgs.un.org/sites/default/files/2023-
• 04/SDG_Progress_Report_Special_Edition_2023_ADVANCE_UNEDITED_VERSION.pdf, Erişim Tarihi:05.06.2023. United Nations Development Programme, (1994). Human Development Report 1994, UNDP, New York, 1994.
• WB (2008). World Bank Group World Development Report 2008: Agriculture for development. Washington,D.C.
• WHES (2018). World Child Hunger Facts, Dünya Çocuk Açlık Gerçekleri - Dünya Açlık Eğitimi - Dünya Açlık Haberleri (worldhunger.org), Erişim Tarihi: 21.06.2023.
• Wolf-Phillips, L. (1987). Why Third World ?: Origin, Definition and Usage”, Third World Quarterly,9(4), 1311-1327.
• World Health Organization (WHO) (2020). Water, sanitation, hygiene and waste management for COVID19: technical brief, 03 March 2020. World Health Organization, Geneva.
• https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/331305/WHO-2019-NcOV-IPC_WASH-2020.1-eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim Tarihi:10.06.2023.
• World Summit on Food Security, (16-18 Kasım 2009). https://www.mofa.go.jp/policy/economy/fishery/wsfs0911-2.pdf, Erişim Tarihi: 06.06.2023.
• Yılmaz, M. E. (2007). Westphalia'dan günümüze savaş. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 4(14), 17-38.